Giáo án PPT dạy thêm Ngữ văn 12 cánh diều bài 6: Nhật kí trong tù (Hồ Chí Minh) - vb Lai Tân

VUI MỪNG CHÀO ĐÓN CÁC EM HỌC SINH ĐẾN VỚI BÀI HỌC HÔM NAY!

KHỞI ĐỘNG

Thảo luận nhóm đôi Think – Pair – Share trả lời câu hỏi: Tìm hiểu về một số địa danh trong hành trình bị giam giữ 14 tháng của Hồ Chí Minh tại Trung Quốc, kể tên những bài thơ nhắc đến địa danh đó trong “Nhật kí trong tù”.

Hồ Chí Minh bị giải đi khắp 13 huyện của tỉnh Quảng Tây, chuyển qua 30 nhà lao: Túc Vinh, Tĩnh Tây, Thiên Bảo, Nam Ninh…

Một số bài thơ: “Tết song thập bị giải đi Thiên Bảo”, “Vãng Nam Ninh”, “Nhà lao Quảng Đức”, “Giải vãng Vũ Minh”, “Đến Liễu Châu”…

Bài 6: Thơ văn Nguyễn Ái Quốc – Hồ Chí Minh

[Ôn tập văn bản 4]

LAI TÂN

NỘI DUNG BÀI HỌC

I

Nhắc lại kiến thức

II

Luyện tập

III

Vận dụng

I. NHẮC LẠI KIẾN THỨC

Nhiệm vụ 1: Thảo luận nhóm

1. Thực trạng của chính quyền Lai Tân

Giam phòng Ban trưởng thiên thiên đổ,

Cảnh trưởng tham thôn giải phạm tiền;

Huyện trưởng thiêu đăng biện công sự

Các nhân vật được nhắc đến là những công chức, viên chức thuộc bộ máy chính quyền, những người thuộc giai tầng thống trị trong xã hội:

Trông coi tù nhưng ngày ngày đánh bạc

Giải người nhưng tham lam ăn tiền của phạm nhân

Lo công việc công nhưng “chong đèn” làm việc riêng (mờ ám)

Nhận xét

Những kẻ đại diện cho chính quyền, cho luật pháp lại ngang nhiên vi phạm pháp luật.

Một nơi có chức năng để cảm hóa con người nhưng thực trạng lại đen tối, nhiều vấn nạn.

Bộ máy lãnh đạo của huyện Lai Tân đã hiện ra một cách rõ nét với những mặt tiêu cực, làm nổi bật lên sự thối nát của chính quyền huyện.

Sự ngược đời này đã cho thể hiện tính lố bịch, làm lộ rõ sự xấu xa của ban trưởng, cảnh trưởng từ đó tạo tiếng cười trào phúng trực diện nhằm vào những đối tượng này.

2. Thái độ châm biếm, mỉa mai của tác giả

Giam phòng Ban trưởng thiên thiên đổ,

Cảnh trưởng tham thôn giải phạm tiền;

Huyện trưởng thiêu đăng biện công sự,

Lai Tân y cựu thái bình thiên.

Vạch rõ ra cái thối nát của thực trạng nhà tù.

Bỏ lửng ý càng tăng thêm ý vị mỉa mai trào lộng.

Câu 1: thơ kết bình luận, đánh giá sự việc đã được kể. Theo mạch tự sự thì Câu 1: thơ cuối mang nội dung phê phán nhưng tác giả kết luận ngược.

Nhiệm vụ 2: Làm việc cá nhân

Nêu khái quát về nội dung và nghệ thuật của bài thơ Lai Tân.

a. Nội dung

• Bức tranh hiện thực nhà tù và một phần xã hội Trung Quốc đã được thu nhỏ trong bốn câu thơ bảy chữ kèm theo thái độ của tác giả.
• Bài thơ thể hiện tinh thần thép của người tù chiến sĩ Hồ Chí Minh.
• Ngòi bút miêu tả giản dị, chân thực.
• Lối viết mỉa mai sâu cay.
• Bút pháp trào phúng.

b. Nghệ thuật

II. LUYỆN TẬP

NGÔI SAO MAY MẮN

Câu 2: Sắc thái châm biếm, mỉa mai của bài thơ thể hiện ở Câu 2thơ nào?

A. Ban trưởng nhà lao chuyên đánh bạc.

B. Giải người, cảnh trưởng kiếm ăn quanh.

C. Chong đèn, huyện trưởng làm công việc.

D. Trời đất Lai Tân vẫn thái bình.

l

Câu 3: Ban trưởng ở nhà lao Lai Tân có tật xấu nào?

A. Háo sắc.

B. Hút thuốc phiện.

C. Đánh bạc.

D. Ăn hối lộ.

Câu 4: Bộ máy quan lại ở Lai Tân được thể hiện như thế nào qua ba Câu 4đầu của bài thơ?

A. Làm tròn trách nhiệm và phận sự của mình.

B. Làm việc một cách hình thức.

C. Chỉ quan tâm đến việc bóc lột người dân.

D. Không làm tròn chức năng của người đại diện pháp luật.

Câu 5: Bài thơ Lai Tân được viết theo thể thơ nào?

A. Thất ngôn tứ tuyệt đường luật.

B. Song thất lục bát.

C. Ngũ ngôn bát cú đường luật.

D. Thất ngôn bát cú đường luật.

Câu 6: Ý nghĩa của Câu 6thơ “Trời đất Lai Tân vẫn thái bình” là gì?

A. Khen ngợi những việc làm của quan lại Lai Tân.

B. Ca ngợi sự cần mẫn “làm công việc” của huyện trưởng.

C. Thể hiện sự phê phán, mỉa mai của tác giả.

D. Phản ánh hiện thực xã hội Lai Tân thái bình.

TỰ LUẬN

Theo em, nội dung câu kết trong bài thơ “Lai Tân” có mâu thuẫn với nội dung của các câu thơ trước không? Vì sao?

Câu 7:

Trong bài thơ “Lai Tân”, Hồ Chí Minh đã sử dụng nghệ thuật miêu tả và hàm ý sâu sắc như thế nào để tố cáo chế độ cai trị của chính quyền Tưởng Giới Thạch?

Câu 8:

Câu 9:

Lai Tân y cựu thái bình thiên

Nhãn tự, là trục hút châm biếm của cả bài thơ.

• Tình trạng đó là chuyện bình thường, bản chất của bộ máy cai trị. Chỉ một chữ mà nêu bật lên bản chất dối trá, đại loạn bên trong.
• Lối châm biếm nhẹ nhàng mà sâu cay, lật tẩy bản chất của cả bộ máy chính quyền Lai Tân.

Nội dung câu kết không hề mâu thuẫn với 3 câu thơ đầu tiên, bài thơ kết thúc bằng câu thơ cuối nhẹ nhàng mà châm biếm, sâu cay.

Câu 10:

• Cách miêu tả cụ thể, sinh động
• Sử dụng nghệ thuật miêu tả trực tiếp, không dài dòng nhưng đầy hình ảnh và ý nghĩa.
• Bằng những nét chấm phá ngắn gọn, Người khắc họa ba nhân vật tiêu biểu đại diện cho bộ máy chính quyền.

Câu 11:

• Hàm ý châm biếm, mỉa mai
• Không dùng ngôn ngữ nặng nề hay lời lẽ gay gắt để tố cáo.
• Quan sát như một người ngoài cuộc, ghi lại hiện thực bằng giọng điệu bình thản, thậm chí pha chút hài hước.

Làm nổi bật sự bất thường, trái ngược trong cách vận hành của xã hội Lai Tân.

Sự súc tích trong câu chữ không chỉ thể hiện tài năng nghệ thuật của tác giả mà còn giúp bài thơ trở nên sắc bén, tạo ấn tượng mạnh mẽ.

III. VẬN DỤNG

Phiên âm

Nhật hành ngũ thập tam công lý,

Thấp tận y quan phá tận hài.

Triệt dạ hựu vô an thụy xứ,

Xí khanh thượng tọa đại triêu lai.

Ngữ liệu 1

Dịch nghĩa

Ngày đi năm mươi ba cây số,

Ướt hết mũ áo, rách hết giày;

Suốt đêm lại không có chỗ ngủ yên,

Ngồi trên hố xí đợi trời sáng.

Dịch thơ

Năm mươi ba dặm, một ngày trời,

Áo mũ ướt đầm, dép tả tơi;

Lại khổ thâu đêm không chốn ngủ,

Ngồi trên hố xí đợi ban mai.

Câu 12: Xác định thể thơ và nêu nội dung chính của bài thơ.

Câu 13: Phân tích hình ảnh Nhật hành ngũ thập tam công lý và Thấp tận y quan phá tận hài. Những hình ảnh này phản ánh điều gì về cuộc sống của tác giả trong nhà tù?

Câu 14: Qua bài thơ, em cảm nhận được tinh thần và phong thái của Hồ Chí Minh khi đối mặt với hoàn cảnh khắc nghiệt.

• Thể thơ: thất ngôn tứ tuyệt.
• Nội dung chính: Bài thơ mô tả những khổ cực, nhọc nhằn mà Hồ Chí Minh phải chịu đựng trên hành trình áp giải đến Thiên Bảo, từ sự mệt mỏi của cơ thể đến thiếu thốn trong sinh hoạt. Qua đó, tác giả khắc họa hiện thực khắc nghiệt trong lao tù và tinh thần kiên cường, bất khuất.
• “Nhật hành ngũ thập tam công lý”: Mỗi ngày đi bộ hơn 50 dặm đường, gợi lên hình ảnh lao tù khắc nghiệt, những chuyến áp giải đầy gian nan.
• “Thấp tận y quan phá tận hài”: Quần áo và giày dép rách tả tơi vì đường xa lội nước, cho thấy sự thiếu thốn, cực nhọc mà người tù phải chịu đựng.

 Những hình ảnh này phản ánh thực trạng tàn khốc của nhà tù Tưởng Giới Thạch, đồng thời khơi dậy sự cảm thương với số phận của Hồ Chí Minh và những người tù cách mạng.

• Tinh thần: Bài thơ tuy miêu tả những gian khổ, nhưng không hề có sự oán trách hay than vãn. Ngược lại, tác giả giữ vững phong thái ung dung, ý chí cách mạng kiên cường.
• Phong thái: Bình tĩnh quan sát hiện thực, dùng thơ ca để ghi lại những trải nghiệm khắc nghiệt với tinh thần lạc quan và niềm tin vào lý tưởng.

Ngữ liệu 2

Chiều tối

Phiên âm

Nhật hành ngũ thập tam công lý,

Thấp tận y quan phá tận hài.

Triệt dạ hựu vô an thụy xứ,

Xí khanh thượng tọa đại triêu lai.

Dịch nghĩa

Cánh chim mỏi mệt) trở về rừng tìm cây để ngủ,

Chòm mây lẻ loi (2) lững lờ (3) trôi qua tầng không;

Thiếu nữ xóm núi xay ngô,

Ngô xay vừa xong, lò đã cháy rực(4) (lò đã được đốt lên).

Dịch thơ

Chim mỏi về rừng tìm chốn ngủ,

Chòm mây trôi nhẹ giữa tầng không;

Cô em xóm núi xay ngô tối,

Xay hết, lò than đã rực hồng.

----------------------------------

----------------------- Còn tiếp -------------------------