Giáo án PPT dạy thêm Ngữ văn 12 Cánh diều bài 10: Tổng kết lịch sử văn học

CHÀO MỪNG TẤT CẢ CÁC EM

ĐẾN VỚI TIẾT HỌC HÔM NAY!

Các em thảo luận theo nhóm đôi, suy nghĩ và trả lời câu hỏi: Văn học Việt Nam có mấy bộ phận? Đó là những bộ phận nào?

KHỞI ĐỘNG

Câu 1TRẢ LỜI

Văn học Việt Nam gồm hai bộ phận có quan hệ mật thiết với nhau là: văn học dân gian và văn học viết.

Bài 10: Tổng kết

ÔN TẬP VĂN BẢN: KHÁI LƯỢC LỊCH SỬ VĂN HỌC VIỆT NAM

Hệ thống kiến thức văn bản

Củng cố kiến thức – Vận dụng

NỘI DUNG BÀI HỌC

01.

HỆ THỐNG KIẾN THỨC VĂN BẢN

Văn học dân gian là gì? Đặc trưng của thể loại này là gì?

Văn học viết Việt nam phát triển qua mấy thời thời kì? Nêu điểm nổi bật của từng thời kì đó?

THẢO LUẬN NHÓM: Cả lớp chia thành các nhóm (4 – 6 HS) và trao đổi với nhau để thực hiện nhiệm vụ dưới đây

Khái niệm văn học dân gian

Là những tác phẩm nghệ thuật ngôn từ truyền miệng, sản phẩm của quá trình sáng tác tập thể, thường gắn liền và tham gia vào mọi mặt sinh hoạt của đời sống cộng đồng; thể hiện nhận thức, tư tưởng và tình cảm của nhân dân về tự nhiên, xã hội, con người.

Đặc trưng của văn học dân gian

Tính truyền miệng

Tính tập thể.

Tính nguyên hợp

Tự sự dân gian

HỆ THỐNG THỂ LOẠI CỦA VĂN HỌC DÂN GIAN

thần thoại

sử thi

truyền thuyết

cổ tích

truyện thơ

ngụ ngôn

truyện cười

vè

Trữ tình dân gian

ca dao

dân ca

tục ngữ

Câu 2: đố

Chèo

Tuồng

Cải lương

Thể loại khác

Sân khấu dân gian

Phát triển qua hai thời kỳ lớn

Trung đại

(thế kỷ X – XIX)

Hiện đại

(thế kỷ XX đến nay)

VĂN HỌC VIỆT NAM

Văn học Trung đại (thế kỷ X − XIX): Chia làm 2 giai đoạn chính

1. Thế kỷ X − XVII

Bối cảnh: Độc lập sau chiến thắng Bạch Đằng, liên tục chống ngoại xâm, xây dựng đất nước, chế độ phong kiến đạt đỉnh cao rồi khủng hoảng.

Xuất hiện văn học viết (chữ Hán và chữ Nôm) bên cạnh văn học dân gian.

Nội dung: Yêu nước hào hùng, từ thế kỷ XVI chuyển sang phê phán hiện thực xã hội.

Nghệ thuật: Ban đầu dùng chữ Hán, sau đó xuất hiện và phát triển chữ Nôm (từ thế kỷ XV). Thể loại chủ yếu tiếp thu từ Trung Quốc rồi dần dân tộc hóa (thơ Nôm Đường luật).

Văn học

2. Thế kỷ XVIII − XIX

Bối cảnh: Đất nước biến động (nội chiến, khởi nghĩa nông dân, chiến tranh vệ quốc), Tây Sơn thống nhất đất nước rồi suy yếu, triều Nguyễn khôi phục, đất nước bị Pháp xâm lược.

2. Thế kỷ XVIII − XIX

Văn học: Phát triển mạnh mẽ, nhiều thành tựu lớn.

Nội dung: Trào lưu nhân đạo chủ nghĩa (đòi quyền sống, hạnh phúc, giải phóng con người), nửa cuối thế kỷ XIX mang nội dung yêu nước bi tráng và giá trị hiện thực.

Nghệ thuật: Chữ Hán tiếp tục phát triển, chữ Nôm đạt đỉnh cao (đặc biệt là Truyện Kiều). Chữ Quốc ngữ bắt đầu xuất hiện. Nhiều thể loại phát triển.

Văn học Hiện đại (thế kỷ XX đến nay): Chia làm 2 giai đoạn chính

Bối cảnh: Pháp hoàn tất xâm chiếm, xã hội biến đổi, xung đột dân tộc, giai cấp, văn hóa, ảnh hưởng của tư tưởng vô sản.

1. Đầu thế kỷ XX − Cách mạng tháng Tám 1945

Văn học: Đổi mới theo hướng hiện đại hóa (thoát khỏi thi pháp trung đại, đổi mới theo văn học phương Tây).

Nội dung: Tiếp tục truyền thống yêu nước, tiếp thu tư tưởng mới, chủ nghĩa nhân đạo kết hợp tinh thần dân chủ.

Nghệ thuật: Chữ Quốc ngữ thay thế chữ Hán, chữ Nôm. Xuất hiện nhiều thể loại mới (thơ mới, tiểu thuyết, truyện ngắn hiện đại, kịch nói, phóng sự, phê bình).

1. Đầu thế kỷ XX − Cách mạng tháng Tám 1945

2. Sau Cách mạng tháng Tám 1945 − nay: Chia làm 2 giai đoạn nhỏ

a. Năm 1945 – 1975

Bối cảnh: Cách mạng tháng Tám thành công, kháng chiến chống Pháp, chống Mỹ, xây dựng chủ nghĩa xã hội.

Văn học: Thống nhất về tư tưởng, văn học phục vụ cách mạng, phản ánh hai cuộc kháng chiến và xây dựng đất nước.

Nội dung: Ngợi ca yêu nước, chủ nghĩa anh hùng cách mạng. Cảm hứng lãng mạn và khuynh hướng sử thi.

Nghệ thuật: Kết hợp ngôn ngữ đời thường và ngôn ngữ sử thi. Phát triển nhiều thể loại (trường ca, tiểu thuyết, kịch dài).

a. Năm 1945 – 1975

2. Sau Cách mạng tháng Tám 1945 − nay: Chia làm 2 giai đoạn nhỏ

b. Năm 1975 đến nay

Bối cảnh: Khó khăn hậu chiến, đổi mới đất nước từ 1986.

Văn học: Tiếp tục ca ngợi thắng lợi, tìm tòi, kiến giải mới về hiện thực, chuyển sang cảm hứng thế sự, đời tư, tiếp cận văn học thế giới.

Nội dung: Phê phán mặt trái xã hội, khát vọng hạnh phúc đời thường, triết lý nhân sinh

Nghệ thuật: Sử dụng ngôn ngữ đời thường, làm giàu vốn từ vựng tiếng Việt. Hệ thống thể loại phong phú, đa dạng.

b. Năm 1975 đến nay

KẾT LUẬN

Văn học Việt Nam là sản phẩm và động lực của quá trình phát triển dân tộc, kết hợp bản sắc riêng và hòa nhập với văn học thế giới để ngày càng phát triển.

02.

CỦNG CỐ KIẾN THỨC – VẬN DỤNG

CỦNG CỐ KIẾN THỨC

Nhiệm vụ 1: Trả lời các câu hỏi trắc nghiệm

Câu 3: Văn học Việt Nam do các bộ phận văn học nào hợp thành?

A. Văn học dân gian và văn học trung đại.

C. Văn học dân gian và văn học viết.

B. Văn học trung đại và văn học hiện đại

D. Văn học hiện đại và văn học dân gian.

A. Văn học dân gian và văn học trung đại.

Câu 4: Ý nào sau đây không đúng khi nói về văn học viết của nước ta?

A. Là sáng tác của trí thức, được ghi lại bằng chữ viết, mang đậm dấu ấn sáng tạo của cá nhân.

C. Có tính tập thể và được lưu truyền với các sinh hoạt trong đời sống cộng đồng.

B. Hệ thống chữ viết phong phú, gồm cả chữ Hán, chữ Nôm, chữ quốc ngữ.

D. Thể loại đa dạng như truyện kí, tiểu thuyết chương hồi, tiểu thuyết, truyện ngắn, kí, kịch nói, kịch thơ…

C. Có tính tập thể và được lưu truyền với các sinh hoạt trong đời sống cộng đồng.

Câu 5: Văn học Việt Nam từ đầu thế kỉ XX − Cách mạng tháng Tám 1945 chịu ảnh hưởng của:

A. Văn hóa phương Đông hiện đại.

C. Văn hóa phương Tây hiện đại.

B. Văn hóa phương Tây cận đại.

D. Văn hóa phương Đông trung đại.

C. Văn hóa phương Tây hiện đại.

Câu 6: Chữ Nôm là loại chữ nào?

A. Loại chữ người Việt cổ tự sáng

tạo ra để ghi âm tiếng Việt.

C. Loại chữ cổ của người Việt, dùng chữ Hán để ghi các văn bản viết.

B. Loại chữ cổ của người Việt, dựa vào chữ Hán để ghi âm tiếng Việt.

D. Loại chữ của người Việt cổ, dùng chữ Hán để ghi các văn bản nói.

B. Loại chữ cổ của người Việt, dựa vào chữ Hán để ghi âm tiếng Việt.

Câu 7: Trong những tác phẩm sau, tác phẩm nào không phải của

Văn học Trung đại Việt Nam?

A. Đại Cáo Bình Ngô − Nguyễn Trãi.

C. Truyện Kiều − Nguyễn Du.

B. Cảnh khuya − Hồ Chí Minh.

D. Cung oán ngâm khúc − Nguyễn Gia Thiều.

B. Cảnh khuya − Hồ Chí Minh.

Nhiệm vụ 2: Luyện tập theo văn bản

Câu 8: Em hãy tìm những tác phẩm văn học trung đại, hiện đại có sử dụng chất liệu là văn học dân gian. Điều đó được thể hiện như thế nào qua các tác phẩm?

Câu 9: Phân biệt văn học dân gian và văn học viết về phương thức sáng tác và lưu truyền.

Đáp án câu 1 – Văn học trung đại:

Nguyễn Du đã dựa trên cốt truyện của tiểu thuyết chương hồi Trung Quốc “Kim Vân Kiều truyện” nhưng đã Việt hóa nó một cách tài tình bằng cách sử dụng thể thơ lục bát truyền thống của dân tộc, ngôn ngữ giàu hình ảnh, gần gũi với lời ăn tiếng nói hàng ngày, sử dụng thành ngữ, tục ngữ, ca dao, điển tích dân gian như “hoa cười ngọc thốt”, “trăm năm trong cõi người ta”,...

Truyện Kiều (Nguyễn Du)

Đáp án câu 1 – Văn học trung đại:

Truyện được viết dựa trên truyện cổ tích “Vợ chàng Trương”. Nguyễn Dữ đã khéo léo sử dụng các yếu tố kỳ ảo, hoang đường trong truyện cổ tích để xây dựng nhân vật Vũ Nương và tạo nên một câu chuyện đầy xúc động về số phận người phụ nữ trong xã hội phong kiến.

----------------------------------

----------------------- Còn tiếp -------------------------