Giáo án PPT dạy thêm Ngữ văn 12 Cánh diều bài 4: Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc (Nguyễn Đình Chiểu)

CHÀO MỪNG CÁC EM HỌC SINH ĐẾN VỚI TIẾT HỌC NGỮ VĂN NGÀY HÔM NAY!

KHỞI ĐỘNG

Các em hãy thực hiện yêu cầu sau:

Hãy kể ngắn gọn về một tấm gương đã anh dũng hi sinh vì nền độc lập tự chủ của đất nước ta trong thời kì chống thực dân Pháp xâm lược.

Thảo luận cặp đôi

Anh hùng Phan Đình Giót

Bài 4: Văn tế, thơ

Ôn tập văn bản

VĂN TẾ NGHĨA SĨ CẦN GIUỘC

NỘI DUNG BÀI HỌC

NHẮC LẠI KIẾN THỨC

I

• Tác giả và xuất xứ đoạn trích.
• Ôn tập đặc điểm của văn tế trong văn bản.
• Tổng kết.

LUYỆN TẬP

II

VẬN DỤNG

III

NHẮC LẠI

KIẾN THỨC

I

Em hãy trả lời các câu hỏi sau:

Xác định đối tượng của bài văn tế và ý nghĩa nhan đề “Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc”.

Câu văn mở đầu “Súng giặc đất rền; Lòng dân trời tỏ” có ý nghĩa thế nào trong việc thể hiện tư tưởng chung của bài văn tế?

• Tinh thần chiến đấu anh dũng của người nghĩa sĩ nông dân trong trận quyết chiến tấn công đồn giặc được tác giả thể hiện như thế nào?
• Nhắc lại phần tổng kết về nội dung và nghệ thuật của văn bản.

1. Tác giả và xuất xứ đoạn trích

a. Tác giả

• Nguyễn Chiểu (1822-1888), tự là Mạnh Trạch, hiệu Trọng Phủ, Hối Trai.
• Cuộc đời ông là tấm gương sáng về nghị lực và đạo đức.
• Thái độ một đời gắn bó chiến đấu không mệt mỏi vì lẽ phải, vì lợi ích của nước của dân.

1. Tác giả và xuất xứ đoạn trích

b. Hoàn cảnh sáng tác

• Sau khi chiếm Gia Định, giặc Pháp mở rộng chiến tranh ra các vùng lân cận.
• 12/1861: nghĩa sĩ nông dân Cần Giuộc với tinh thần quả cảm đã tiến đánh đôn giặc.
• 20 nghĩa sĩ đã hy sinh.
• Sự hy sinh của nghĩa binh trận Cần Giuộc đã để lại niềm xúc động vô cùng lớn lao trong nhân dân.
• Bài văn tế đọc tại lễ truy điệu của những người nghĩa sĩ.

Vong linh những người lính nông dân tự nguyện dấn thân cho đất nước.

2. Ôn tập đặc điểm của văn tế trong văn bản

a. Đối tượng của bài văn tế

Đối tượng

Văn bản có tính chính danh nhà nước, tính chất trang trọng đặc biệt, mang tính quốc gia.

• Đích thân vua Tự Đức ra lệnh cho truyền chép và lưu truyền rộng rãi.
• Thể hiện ý chí của triều đình trước một sự kiện đặc biệt.

2. Ôn tập đặc điểm của văn tế trong văn bản

b. Ý nghĩa nhan đề

Cách ghi khác: Tế Cần Giuộc sĩ dân trận vong văn.

Cách nói tôn xưng sĩ dân (người dân có học) thể hiện rõ sự trân trọng của tác giả dành cho người dân nghèo yêu nước.

2. Ôn tập đặc điểm của văn tế trong văn bản

c. Ý nghĩa câu văn mở đầu

“Súng giặc đất rền;

Lòng dân trời tỏ”

• Khái quát nội dung tư tưởng chung của bài văn.
• Nhấn mạnh cuộc đối đầu giữa lòng dân và súng đạn kẻ thù.
• Tiếng súng làm rung chuyển non sông.
• Đất nước nguy cấp.
• Lúc đất nước nguy nan mới hiểu rõ lòng dân.
• Chỉ trời cao mới tỏ tưởng hết phẩm đức trung trinh của người dân vốn lặng lẽ bình thường.
• Chỉ có sức mạnh lòng dân mới coay chuyển được vận mệnh quốc gia.

2. Ôn tập đặc điểm của văn tế trong văn bản

• “Lòng dân”: cái vô hình, nhưng sẽ được chuyển hoá thành sức mạnh vật chất cụ thể.
• “Súng giặc đất rền”: uy lực vũ khí kẻ thù đang tâm chĩa vào lương tri nhân loại, là tội ác không thể dung tha.

Câu văn mang ý nghĩa khái quát cả bối cảnh thời đại và chân dung tinh thần của người nghĩa binh Cần Giuộc.

Tư tưởng chung:

• Ca ngợi tinh thần, suy nghĩa, hành động của người nghĩa sĩ nông dân.

d. Tinh thần chiến đấu anh dũng của người nghĩa sĩ nông dân trong trận quyết chiến tấn công đồn giặc

Người nghĩa sĩ Cần Giuộc

Chỉ là “dân ấp dân lân”: vốn chỉ quen việc cày việc cuốc.

Đánh trận không có sự chuẩn bị: chưa học binh thư, chưa luyện tập vũ khí, chưa tập rèn võ nghệ.

Vì lòng mền nghĩa mà “liều mình như chẳng có”.

Tự trang bị cho mình những vũ khí thô sơ, quen thuộc

Ngọn tầm vông thay cho súng đạn

Hoả mai được thay bằng rơm con cúi

Gươm giáo thay bằng lưỡi dao phay

Tác giả khái quát sự đối lập giữa lòng dân và súng đạn thành sự đối lập giữa chính nghĩa và bạo tàn.

d. Tinh thần chiến đấu anh dũng của người nghĩa sĩ nông dân trong trận quyết chiến tấn công đồn giặc

Có lòng hiếp nghĩa và tinh thần tự nhiệm, tự giác cao

Hiểu rõ về tương quan lực lượng nhưng vẫn xả thân vì nghĩa.

Không cần đến cờ dong trống giục vẫn “đạp rào lướt tới,...

d. Tinh thần chiến đấu anh dũng của người nghĩa sĩ nông dân trong trận quyết chiến tấn công đồn giặc

Giọng văn trầm hùng, âm hưởng trầm hùng và bi tráng. Hình ảnh con người bình dị hóa thành biểu tượng anh hùng bất tử.

3. Tổng kết

a. Nội dung

• Tiếng khóc bi thương của Nguyễn Đình Chiểu cho một thời kì lịch sử “khổ nhục nhưng vĩ đại” của dân tộc ta trong cuộc chiến đấu với quân xâm lược Pháp.
• Hình ảnh của những người nghĩa sĩ hiện lên với vẻ đẹp bi tráng - vừa mang nét bi thương nhưng không mất đi vẻ hùng dũng, gân guốc

3. Tổng kết

b. Nghệ thuật

• Thể văn biền ngẫu được sử dụng linh hoạt, đa dạng, nhiều hình thức tổ chức câu văn đạt đến trình độ mẫu mực.
• Phá cách về đặc điểm của văn tế: “Vai” người chủ tế trong bài văn tế thường có vai trò quyết định đến thông điệp.
• Kết hợp nhuần nhuyễn: nghệ thuật tự sự và bút pháp trữ tình; thủ pháp tương phản và phép đối,...

LUYỆN TẬP

II

PHIẾU

BÀI

TẬP

Câu 1: Đáp án nào không nói đúng ý nghĩa sự hi sinh của những người nghĩa sĩ Cần Giuộc trong tác phẩm “Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc”?

A. Bảo vệ từng tấc đất, ngọn cỏ.

D. Khẳng định lẽ sống cao đẹp của thời đại.

C. Giữ gìn từng miếng cơm manh áo.

B. Vì sự bền vững của triều đình.

Câu 2: Bài “Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc” viết về:

A. Những người lính ở Cần Giuộc chống lại giặc Pháp.

D. Người dân Nam Bộ đứng lên chống Pháp.

B. Những sĩ phu yêu nước ở Cần Giuộc đứng lên chống Pháp.

C. Những người nông dân ở Cần Giuộc đứng lên chống Pháp.

Câu 3: Ý nào không phải nét đặc sắc nghệ thuật trong bài “Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc”?

A. Sử dụng lối văn biền ngẫu, uyển chuyển, giàu hình ảnh.

C. Thủ pháp liệt kê, đối lập.

B. Ngôn ngữ chân thực, giàu cảm xúc.

D. Ngôn ngữ, hình ảnh bóng bẩy.

Câu 4: Nhận định nào sau đây không đúng với tinh thần bài thơ “Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc”?

A. Tác giả khắc hoạ thành công hình tượng bất tử và vẻ đẹp bi tráng của những nghĩa sĩ Cần Giuộc thành bức tượng đài nghệ thuật có một không hai trong lịch sử văn học Việt Nam thời Trung đại.

C. Là tiếng khóc bi luỵ của nguyễn Đình Chiểu và nhân dân Nam Kì trước cái chết của những nghĩa sĩ cần Giuộc.

B. Là tiếng khóc cao cả, thiêng liêng của Nguyễn Đình Chiểu: khóc thương những nghĩa sĩ hi sinh khi sự nghiệp dang dở, khóc thương cho một thời kì lịch sử đau thương nhưng hào hùng của dân tộc.

D. Đây là một thành tựu rực rỡ về ngôn ngữ, nghệ thuật xây dựng hình tượng nhân vật, sự kết hợp nhuần nhuyễn tính hiện thực và giọng điệu trữ tình bi tráng, tạo nên giá trị sử thi của bài văn tế này.

Câu 5: Bài văn tế nào dưới đây có giọng điệu hài hước, dí dỏm, khác biệt so với những bài thơ khác?

A. Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc (Nguyễn Đình Chiểu).

D. Văn tế Trương Quỳnh Như (Phạm Thái).

B. Văn tế Phan Chu Trinh ( Phan Bội Châu).

C. Văn tế sống vợ (Trần Tú Xương).

LUYỆN TẬP THEO VĂN BẢN

Câu 1

Viết đoạn văn phân tích hình ảnh người nông dân được tái hiện trong văn bản “Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc”.

Câu 2

Theo em, vì sao những tiếng khóc trong bài “Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc” tuy đau thương nhưng lại không hề bi lụy?

Yêu cầu

Câu 1

• Xuất thân: người nông dân chất phác, cần cù làm ruộng.
• Tâm hồn: tình yêu quê hương đất nước cao đẹp.
• Có phẩm chất đáng ngợi khen.

Người nghĩa sĩ Cần Giuộc

------------------------------

---------------- Còn tiếp -------------------