Giáo án PPT dạy thêm Ngữ văn 12 Cánh diều bài 5: Phân tích bài thơ "Việt Bắc" (Nguyễn Văn Hạnh)

VUI ĐÓN CHÀO CÁC EM ĐẾN VỚI BÀI HỌC NGÀY HÔM NAY!

KHỞI ĐỘNG

Em đã học bài thơ “Việt Bắc” của nhà thơ Tố Hữu, em thấy bài thơ hay nhất ở điểm nào (về nội dung hoặc nghệ thuật)?

Bài 5: Văn bản nghị luận

Ôn tập văn bản

PHÂN TÍCH BÀI THƠ VIỆT BẮC

NỘI DUNG BÀI HỌC

I

NHẮC LẠI KIẾN THỨC

• Tác giả và xuất xứ đoạn trích.
• Ôn tập những đặc sắc về lập luận trong văn bản.
• Tổng kết

II

LUYỆN TẬP

III

VẬN DỤNG

I

NHẮC LẠI KIẾN THỨC

1. Tác giả và xuất xứ đoạn trích

• Nhắc lại một số hiểu biết về tác giả Nguyễn Văn Hạnh và văn bản Phân tích bài thơ “Việt Bắc”.
• Nhắc lại bố cục và nội dung từng phần trong văn bản.
• Mục đích viết văn bản này của tác giả là gì
• Nhận xét về cách nêu vấn đề và thể hiện quan điểm đánh giá của tác giả.
• Nêu nét đặc sắc trong việc phân tích bài thơ “Việt Bắc” của tác giả.
• Nhắc lại phần tổng kết về nội dung và nghệ thuật của văn bản.

1. Tác giả và xuất xứ đoạn trích

a. Tác giả

• Nguyễn Văn Hạnh (1931 – 2023), quê Quảng Nam.
• Ông không chỉ là nhà văn, nhà nghiên cứu, lí luận phê bình, nhà văn hóa giáo dục mà còn là nhà chính trị - tư tưởng.
• Là một giáo sư văn học được đào tạo một cách chính quy, chuẩn mực.

b. Hoàn cảnh sáng tác VB

1. Tác giả và xuất xứ đoạn trích

Xuất xứ: In trong cuốn Giảng văn chọn lọc Văn học Việt Nam hiện đại.

2. Ôn tập những đặc sắc về lập luận trong văn bản

a. Bố cục

Phần 1

Nêu vấn đề: Bài thơ “Việt Bắc” đậm đà tính chất dân gian và cổ điển, đồng thời cũng rất mới mẻ trong tư tưởng và chất liệu hiện thực, trong hình ảnh, giọng thơ, nhịp điệu và ngôn ngữ.

2. Ôn tập những đặc sắc về lập luận trong văn bản

Phần 2

Giải quyết vấn đề: tập trung phân tích làm rõ vấn đề đã nêu ở phần 1.

Phần 3

Kết thúc: khẳng định đoạn thơ hay nhất và giá trị, vị trí nổi bật của bài thơ “Việt Bắc”

Mục đích

• Chỉ ra cái hay, cái đẹp về nội dung và nghệ thuật của bài thơ “Việt Bắc” một cách thuyết phục.

b. Nhận xét cách nêu vấn đề và cách thể hiện quan điểm của người viết

Nêu vấn đề

Trực tiếp, ngắn gọn vấn đề, giúp người đọc tiếp nhận thông tin nhanh chóng, chính xác.

Cách thể hiện quan điểm, đánh giá

Khách quan, trung thực, tạo sự tin cậy nơi người tiếp nhận.

c. Nét đặc sắc trong việc phân tích bài thơ “Việt Bắc” của tác giả.

• Chọn đoạn thơ viết về Bác Hồ ở Việt Bắc (có trích thơ).
• Khẳng định: đây là một trong những đoạn hay nhất của bài thơ.
• Mượn ý của Xuân Diệu: Đây là một bức họa “Bằng những nét chấm phá tinh tế theo tinh thần hội hoạ phương Đông, nhà thơ đã dựng nên một bức tranh đầy chất thơ, chất nhạc, rất trữ tình và giàu sức gợi tả”.

• Mượn ý của Xuân Diệu: Đây là một bức họa “Bằng những nét chấm phá tinh tế theo tinh thần hội hoạ phương Đông, nhà thơ đã dựng nên một bức tranh đầy chất thơ, chất nhạc, rất trữ tình và giàu sức gợi tả”.

Hình ảnh, phong độ của Bác: giản dị, ung dung, thanh thoát.

Nghệ thuật đặc tả hình ảnh:

• Thể hiện cách cảm thụ, suy nghĩ của người miền núi.
• Phù hợp với tâm hồn và phong độ của Bác.

• Đánh giá khái quát về thành công của bài thơ Việt Bắc

Là một cái mốc quan trọng phản ánh được chân thực tư tưởng, tình cảm của nhân dân.

Cách suy nghĩ và diễn đạt rất gần gũi với quần chúng đông đảo, với trình độ nghệ thuật cao

Là một trong những bài thơ hay nhất trong sự nghiệp sáng tác của Tố Hữu và trong nền thơ hiện đại của chúng ta.

Nhận xét

Cách đưa cảm xúc, đánh giá, bình luận độc đáo.

Có sự kết hợp linh hoạt giữa nghị luận và biểu cảm khiến bài viết hấp dẫn.

Mượn ý của Xuân Diệu để đánh giá, tạo sự khách quan, tin cậy, tăng tính thuyết phục cho lập luận.

Khẳng định vấn đề rõ ràng, thuyết phục.

Có sự am hiểu sâu rộng về văn học và sự tài hoa trong phê bình văn học.

3. Tổng kết

a. Nội dung

• Làm nổi bật những đặc điểm đặc sắc về mặt nội dung của bài thơ Việt Bắc.
• Người đọc có thêm một góc nhìn sâu sắc và toàn diện hơn về cái hay, cái đẹp của bài thơ cũng như tài năng của nhà thơ Tố Hữu.

b. Nghệ thuật

• Cách nêu luận đề ấn tượng.
• Lập luận chặt chẽ.
• Luận đề, luận điểm, lí lẽ, dẫn chứng có quan hệ chặt chẽ.

II

LUYỆN TẬP

Nhiệm vụ 1: Trả lời các câu hỏi trắc nghiệm

Câu 1: Đâu là nhận xét của người viết về bài thơ Việt Bắc?

D. Mới mẻ trong tư tưởng và chất liệu hiện thực; đậm đà tính dân gian và cổ điển.

C. Đậm đà tính dân gian và cổ điển.

B. Kết hợp văn hóa của các dân tộc thiểu số phía Tây Bắc.

A. Mới mẻ trong tư tưởng và chất liệu hiện thực.

Câu 2: Cấu tạo của bài thơ Việt Bắc là gì?

A. Lối đối đáp thường gặp trong văn học dân gian.

C. Cấu tạo của một bài thơ tự do.

B. Kết cấu của bài thơ song thất lục bát.

D. Một cuộc đối thoại giữa tác giả với người đọc.

Câu 3: Sự liền mạch của hơi thở, giọng thơ được tạo nên từ yếu tố nào?

C. Tâm trạng thống nhất của những người kháng chiến, của chính bản thân nhà thơ.

A. Kỉ niệm và nỗi nhớ của người ở lại.

B. Tình yêu biến thành tình nghĩa.

D. Kết cấu đối thoại.

Câu 4: Chữ “mình” trong bài thơ có ý nghĩa gì?

A. Là bản thân mình, là ta nhưng cũng là một người khác thân thiết với mình, người bạn đời của mình.

C. Là bản thân mình những cũng là ta.

B. Là tác giả.

D. Là người cán bộ kháng chiến.

Câu 5: Nét đặc sắc, cao quý của Việt Bắc là gì?

B. Nghèo mà chân tình, rộng mở, mà son sắt, thủy chung với Cách mạng.

C. Giản dị, gần gũi, thấm đượm chân tình.

A. Cảnh sắc thiên nhiên lôi cuốn, tươi đẹp.

D. Lộng lẫy, cuốn hút, để lại ấn tượng khó quên.

II

LUYỆN TẬP

Nhiệm vụ 2: Luyện tập theo văn bản

Đọc đoạn trích sau và thực hiện yêu cầu nêu ở dưới:

“Hai câu thơ sau nói lên cảm xúc bao trùm ở người ra đi, người cán bộ về xuôi – Đó là nỗi nhớ:

Ta về, mình có nhớ ta

Ta về, ta nhớ những hoa cùng người

 Trước hết, câu thơ thứ nhất là lời ướm hỏi của người ra đi với người ở lại. Cụm từ "Ta về" được điệp lại hai lần như xác nhận hoàn cảnh chia li tiễn biệt, trong đó ta chỉ người ra đi - người cán bộ k/c, mình là nhân dân VB đang lưu luyến chia tay. Nhưng người ra đi ở đây đặt câu hỏi với người ở lại không phải để được trả lời, vì đến đoạn thơ này cả người đi kẻ ở đều đã cảm nhận được tình cảm sâu sắc, mặn nồng mà họ dành cho nhau. Bởi vậy, câu thơ chỉ là cái cớ, là cây cầu để người ra đi dẫn dắt, thổ lộ tình cảm của mình là ra về mà lòng đầy thương nhớ.

Câu thơ thứ hai đã cụ thể hóa nỗi nhớ của người miền xuôi: Ra về là ta nhớ, nhớ hoa và nhớ người. “Hoa” ở đây là ẩn dụ chỉ vẻ đẹp của thiên nhiên Việt Bắc. Nhớ hoa là nhớ những gì đẹp nhất, tinh túy nhất, tươi sáng nhất, thơ mộng nhất về thiên nhiên Việt Bắc, làm say đắm lòng người. Nhớ “người” là nhớ về người dân Việt Bắc từng cưu mang, gắn bó, đồng cam cộng khổ với cán bộ CM. Tố Hữu lựa chọn thật đắt hai hình ảnh đối xứng: hoa - người. Nếu hoa là vẻ đẹp tinh tuý nhất của thiên nhiên thì người cũng là hoa, là tinh tuý của đất trời "Người ta là hoa của đất". Đặt người cạnh hoa, câu thơ thể hiện lời ngợi khen kín đáo mà người về dành cho người VB - người VB cũng đẹp như hoa vậy. Hai chữ “những”, “cùng” nhấn mạnh vào hai chữ “hoa” và “người”, gợi nên một bức tranh VB bạt ngàn hoa và thấp thoáng những bóng người. Hoa và người hoà quyện với nhau trong nỗi nhớ của người cán bộ k/c miền xuôi.”

Câu hỏi

1. Xác định thể loại của đoạn trích trên

2. Tìm câu nêu luận điểm của đoạn trích.

3. Để làm rõ luận điểm, người viết đã đưa ra những lí lẽ và dẫn chứng nào?

Gợi ý

1. Thể loại: Nghị luận văn học.

2. Câu nêu luận điểm: “Hai câu thơ sau nói lên cảm xúc bao trùm ở người ra đi, người cán bộ về xuôi – Đó là nỗi nhớ”.

------------------------------

---------------- Còn tiếp -------------------