Giáo án PPT dạy thêm Ngữ văn 12 Cánh diều bài 5: Văn học và tác dụng chiều sâu trong việc xây dựng nhân cách văn hóa con người (Hoàng Ngọc Hiến)

CHÀO MỪNG CÁC EM HỌC SINH ĐẾN VỚI BÀI GIẢNG NGỮ VĂN!

KHỞI ĐỘNG

Trò chơi

Ong tìm chữ

Luật chơi

• Chia lớp thành 4 nhóm.
• Tìm kiếm những từ khóa về vai trò và giá trị của chương trong 3 phút.
• Đội nào tìm được nhiều từ khóa nhất và chính xác nhất sẽ giành chiến thắng.

Bài 5: Văn bản nghị luận

Ôn tập văn bản

VĂN HỌC VÀ TÁC DỤNG CHIỀU SÂU TRONG VIỆC XÂY DỰNG NHÂN CÁCH VĂN HÓA CON NGƯỜI

NỘI DUNG BÀI HỌC

II

LUYỆN TẬP

I

NHẮC LẠI KIẾN THỨC

• Tác giả và xuất xứ đoạn trích.
• Ôn tập đặc điểm của văn nghị luận trong văn bản.
• Tổng kết.

III

VẬN DỤNG

I

NHẮC LẠI KIẾN THỨC

Thảo luận nhóm đôi

Em hãy thực hiện các nhiệm vụ sau:

• Nhắc lại một số hiểu biết về tác giả Hoàng Ngọc Hiến và xuất xứ văn bản “Văn học và tác dụng chiều sâu trong việc xây dựng nhân cách văn hóa con người”.
• Nhắc lại nội dung chính của từng phần được đánh số trong văn bản.

I

NHẮC LẠI KIẾN THỨC

Thảo luận nhóm đôi

• Vấn đề trọng tâm trong văn bản nghị luận này là gì? Tác giả đã triển khai vấn đề ấy trong văn bản như thế nào?
• Nhận xét về cách lập luận và ngôn ngữ biểu cảm trong văn bản.
• Nhắc lại phần tổng kết về nội dung và nghệ thuật của văn bản.

1. Tác giả và xuất xứ đoạn trích

HOÀNG NGỌC HIẾN (1930 – 2011)

• Quê quán: Hà Tĩnh.
• 1959: Bảo vệ thành công luận án Tiến sĩ Văn học, chuyên ngành lí luận, phê bình (Liên Xô).
• Giảng dạy ở các trường đại học trong nước.
• 1983: Nhiệt thành cổ súy cho sự đổi mới sáng tác văn học ở Việt Nam.

a. Tác giả

• Văn bản Văn học và tác dụng chiều sau trong việc xây dựng nhân cách văn hóa con người được in trong Triết lí văn hóa và triết luận văn chương, NXB Giáo dục 2006.

1. Tác giả và xuất xứ đoạn trích

b. Xuất xứ văn bản

2. Ôn tập đặc điểm của văn nghị luận trong văn bản

a. Nội dung chính của từng phần

Phần 1

Nêu lên “mấy suy nghĩ về vị thế của văn học đương có nguy cơ bị nghiêng ngả và có chiều sút kém trong đời sống văn hóa hiện đại” và ba kiến nghị.

Phần 2

Phân tích và làm sáng tỏ: Văn học có tác dụng to lớn và sâu sắc giúp cho con người hiểu được chính mình

2. Ôn tập đặc điểm của văn nghị luận trong văn bản

a. Nội dung chính của từng phần

Phần 3

• Phân tích và làm sáng tỏ:
• Nghệ thuật, cùng với sự khẳng định sự thật, nhất thiết phải có những phát hiện nghệ thuật.
• Trước hết, đó là sự phát hiện những điều bí ẩn và huyền diệu.
• Phải giúp con người năng lực cảm nhận sự thật, năng lực cảm nhận nỗi đau nhân tinh, cảm nhận cái đẹp,....

b. Vấn đề trọng tâm trong văn bản nghị luận

Vấn đề trọng tâm

• Tác dụng to lớn và sâu sắc của văn học với việc xây dựng nhân cách văn hóa con người.

Luận đề ấy được làm rõ bằng các luận điểm, lí lẽ và bằng chứng trong ba phần của bài viết.

Luận điểm 1 – Phần 1

Làm rõ luận điểm: Nguy cơ văn hóa đọc đang bị xói mòn bởi văn hóa nghe nhìn.

Phương tiện của truyền hình là hình ảnh nghe nhìn, hấp dẫn và dễ tiếp nhận, không đòi hỏi nỗ lực tích cực của trí tuệ để tiếp nhận.

Đọc sách thì rất khác. Phải có nỗ lực của trí tuệ.

Ví dụ: xem phim Tây Sương kí chẳng nhớ được gì nhưng đọc Truyện Kiều thì nhớ mãi.

Có thể hình ảnh phát huy năng lực trực giác và để lại những dấu vết trong vô thức. Nhưng trí tuệ về cơ bản phải được rèn luyện và phát triển bằng đọc sách.

Luận điểm 2 – Phần 2

Làm rõ luận điểm: Văn học có tác dụng to lớn và sâu sắc giúp cho con người hiểu được chính mình.

Đời sống tâm hồn và tâm lí của con người ngày càng trở nên phức tạp, có những mảng, những lớp chiều sâu, những uẫn khúc chỉ có văn học và nghệ thuật mới soi thầu.

Văn học giúp cho con người tự biết mình, cả những mặt yếu lẫn mặt mạnh, những tiềm lực lớn lao ta không ngờ đến.

Luận điểm 2 – Phần 2

Làm rõ luận điểm: Văn học có tác dụng to lớn và sâu sắc giúp cho con người hiểu được chính mình.

• Con người cần tham gia hoạt động thực tiễn, song song với quá trình tham gia thực tiễn.
• Bên trong chủ thể thường diễn ra một cuộc hành trình tinh thần khá phức tạp.
• Ý nghĩa quyết định đối với sự cải tạo bản thân con người.

Văn học và nghệ thuật có một vai trò đặc biệt quan trọng: quản lí sự cải hóá, sự hình thành nhân cách bên trong con người, ở mỗi con người.

Luận điểm 3 – Phần 3

Làm rõ luận điểm: Trong sáng tác nghệ thuật, cùng với sự khẳng định sự thật, nhất thiết phải có những phát hiện nghệ thuật.

Sự phát hiện những điều bí ẩn và huyền diệu trong tâm hồn con người.

Có thể tìm thấy ở đây một sự khác biệt với báo chí còn quan trọng hơn sự công bố sự thật là việc giáo dục năng lực cảm nhận sự thật.

Văn học giáo dục năng lực cảm nhận những nỗi đau nhân tình, sự giáo dục năng lực cảm nhận cái đẹp.

c. Nhận xét cách lập luận và ngôn ngữ biểu cảm trong văn bản.

Cách lập luận

• Chặt chẽ, rõ ràng.
• Lí lẽ, dẫn chứng thuyết phục: sau mỗi luận điểm tác giả đều đưa ra các dẫn chứng thiết thực, hợp lí.
• Kết hợp với việc dùng các từ, các câu khẳng định, phủ đinh.
• Dựa vào các từ ngữ đó đã thể hiện rõ ràng lập luận của tác giả.

c. Nhận xét cách lập luận và ngôn ngữ biểu cảm trong văn bản.

Ngôn ngữ biểu cảm

• Giàu màu sắc biểu cảm.
• Kết hợp nhiều từ ngữ, như kết từ và tình thái từ: Vả chăng, đành rằng, thậm chí, lúc nào cũng, hơn lúc nào hết, quá,….

3. Tổng kết

a. Nội dung

Tác giả Hoàng Ngọc Hiến đã phân tích, bình luận một cách thuyết phục để chỉ rõ vai trò và tác dụng to lớn của văn học đối với tâm hồn con người.

• Luận điểm rõ ràng, luận chứng minh bạch, giàu sức thuyết phục.
• Cách nêu dẫn chứng đa dạng, lời văn giản dị, giàu hình ảnh và cảm xúc.

b. Nghệ thuật

II

LUYỆN TẬP

Nhiệm vụ 1

Trả lời các câu hỏi trắc nghiệm

Câu 1: Theo tác giả, văn học đang có vị thế như thế nào?

A. Có chiều nghiêng ngả và có chiều sút kém trong đời sống văn hóa hiện đại.

D. Có vị thế thứ hai trong đời sống văn hóa hiện đại.

B. Có vị thế quan trọng trong đời sống văn hóa hiện đại.

C. Có vị thế hàng đầu trong đời sống hiện đại.

Câu 2: Theo tác giả, đọc sách cần những yếu tố nào để tiếp thu được kiến thức trong đó?

D. Nỗ lực của trí tuệ, đọc đi đọc lại để ngẫm nghĩ.

A. Đọc thật nhiều sách.

B. Nội dung sách phải độc đáo, sáng tạo.

C. Phải đọc đi đọc lại để ngẫm nghĩ.

Câu 3: Đâu là không phải vai trò, ý nghĩa của văn học đối với đời sống con người?

D. Tăng trưởng kinh tế cho một quốc gia.

A. Khắc sâu, giúp con người hiểu được chính mình.

B. Phát huy sự tự ý thức của người đọc.

C. Quản lí sự cải hóa, sự hình thành nhân cách bên trong con người.

Câu 4: Tác giả muốn nhấn mạnh vào chức năng nào của văn học?

D. Chức năng tôn giáo.

A. Chức năng thẩm mĩ.

B. Chức năng giáo dục.

C. Chức năng bảo tồn văn hóa.

Câu 5: Đâu là luận đề của văn bản?

B. Tác dụng to lớn và sâu sắc của văn học với việc xây dựng nhân cách văn hóa con người.

D. Đặc điểm của văn học nghệ thuật.

A. Vị trí của văn học trong đời sống hiện đại ngày nay.

C. Vai trò của văn học trong việc lưu giữ những giá trị văn hóa truyền thông của dân tộc.

Nhiệm vụ 2

Luyện tập theo văn bản

Viết đoạn văn (khoảng 150 chữ) trình bày suy nghĩ của em về chức năng giáo dục của văn học.

------------------------------

---------------- Còn tiếp -------------------