Giáo án dạy thêm Ngữ văn 12 Cánh diều bài 10: Tổng kết lịch sử văn học

HOẠT ĐỘNG CỦA GV- HS

SẢN PHẨM DỰ KIẾN

Nhiệm vụ: Nhắc lại kiến thức

Hoạt động: Nhắc lại kiến thức văn bản

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV yêu cầu HS thảo luận nhóm nhỏ (4 – 6 HS) thực hiện các nhiệm vụ:

+ Văn học dân gian là gì? Đặc trưng của thể loại này là gì?

+ Văn học viết Việt nam phát triển qua mấy thời thời kì? Nêu điểm nổi bật của từng thời kì đó?

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

• HS làm việc theo cặp đôi hoặc đọc lại văn bản theo yêu cầu suy nghĩ để hoàn thành nhiệm vụ.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

• GV mời 2-3 HS trình bày trước lớp yêu cầu cả lớp nhận xét, bổ sung.

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

GV nhận xét đánh giá chốt kiến thức.

1. Hệ thống kiến thức văn bản

(1)

- Văn học dân gian là những tác phẩm nghệ thuật ngôn từ truyền miệng, sản phẩm của quá trình sáng tác tập thể, thường gắn liền và tham gia vào mọi mặt sinh hoạt của đời sống cộng đồng; thể hiện nhận thức, tư tưởng, tình cảm của nhân dân về tự nhiên, xã hội, con người.

- Đặc trưng của văn học dân gian: 

+ Tính truyền miệng.

+ Tính tập thể.

+ Tính nguyên hợp.

- Hệ thống thể loại của văn học dân gian: 

+ Tự sự dân gian: thần thoại, sử thi, truyền thuyết, cổ tích, truyện thơ, ngụ ngôn, truyện cười, vè,…

+ Trữ tình dân gian: ca dao, dân ca. 

+ Sân khâu dân gian: chèo, tuồng, cải lương.

+ Thể loại khác: tục ngữ, câu đố.

(2)

- Văn học Việt Nam phát triển qua hai thời kỳ lớn: Trung đại (thế kỷ X - XIX) và Hiện đại (thế kỷ XX đến nay).

Văn học Trung đại (thế kỷ X - XIX): Chia làm hai giai đoạn chính:

1. Thế kỷ X - XVII:

- Bối cảnh: Độc lập sau chiến thắng Bạch Đằng, liên tục chống ngoại xâm, xây dựng đất nước, chế độ phong kiến đạt đỉnh cao rồi khủng hoảng.

- Văn học:

+ Xuất hiện văn học viết (chữ Hán và chữ Nôm) bên cạnh văn học dân gian.

+ Nội dung: Yêu nước hào hùng, từ thế kỷ XVI chuyển sang phê phán hiện thực xã hội.

+ Nghệ thuật: Ban đầu dùng chữ Hán, sau đó xuất hiện và phát triển chữ Nôm (từ thế kỷ XV). Thể loại chủ yếu tiếp thu từ Trung Quốc rồi dần dân tộc hóa (thơ Nôm Đường luật).

2. Thế kỷ XVIII - XIX:

- Bối cảnh: Đất nước biến động (nội chiến, khởi nghĩa nông dân, chiến tranh vệ quốc), Tây Sơn thống nhất đất nước rồi suy yếu, triều Nguyễn khôi phục, đất nước bị Pháp xâm lược.

- Văn học: Phát triển mạnh mẽ, nhiều thành tựu lớn.

+ Nội dung: Trào lưu nhân đạo chủ nghĩa (đòi quyền sống, hạnh phúc, giải phóng con người), nửa cuối thế kỷ XIX mang nội dung yêu nước bi tráng và giá trị hiện thực.

+ Nghệ thuật: Chữ Hán tiếp tục phát triển, chữ Nôm đạt đỉnh cao (đặc biệt là Truyện Kiều). Chữ Quốc ngữ bắt đầu xuất hiện. Nhiều thể loại phát triển.

Văn học Hiện đại (thế kỷ XX đến nay): Chia làm hai giai đoạn chính:

1. Đầu thế kỷ XX - Cách mạng tháng Tám 1945:

- Bối cảnh: Pháp hoàn tất xâm chiếm, xã hội biến đổi, xung đột dân tộc, giai cấp, văn hóa, ảnh hưởng của tư tưởng vô sản.

- Văn học: Đổi mới theo hướng hiện đại hóa (thoát khỏi thi pháp trung đại, đổi mới theo văn học phương Tây).

+ Nội dung: Tiếp tục truyền thống yêu nước, tiếp thu tư tưởng mới, chủ nghĩa nhân đạo kết hợp tinh thần dân chủ.

+ Nghệ thuật: Chữ Quốc ngữ thay thế chữ Hán, chữ Nôm. Xuất hiện nhiều thể loại mới (thơ mới, tiểu thuyết, truyện ngắn hiện đại, kịch nói, phóng sự, phê bình).

2. Sau Cách mạng tháng Tám 1945 đến nay: Chia làm 2 giai đoạn nhỏ:

a) Năm 1945 – 1975:

- Bối cảnh: Cách mạng tháng Tám thành công, kháng chiến chống Pháp, chống Mỹ, xây dựng chủ nghĩa xã hội.

- Văn học: Thống nhất về tư tưởng, văn học phục vụ cách mạng, phản ánh hai cuộc kháng chiến và xây dựng đất nước.

+ Nội dung: Ngợi ca yêu nước, chủ nghĩa anh hùng cách mạng. Cảm hứng lãng mạn và khuynh hướng sử thi.

+ Nghệ thuật: Kết hợp ngôn ngữ đời thường và ngôn ngữ sử thi. Phát triển nhiều thể loại (trường ca, tiểu thuyết, kịch dài).

b) Năm 1975 đến nay:

- Bối cảnh: Khó khăn hậu chiến, đổi mới đất nước từ 1986.

- Văn học: Tiếp tục ca ngợi thắng lợi, tìm tòi, kiến giải mới về hiện thực, chuyển sang cảm hứng thế sự, đời tư, tiếp cận văn học thế giới.

+ Nội dung: Phê phán mặt trái xã hội, khát vọng hạnh phúc đời thường, triết lý nhân sinh.

+ Nghệ thuật: Sử dụng ngôn ngữ đời thường, làm giàu vốn từ vựng tiếng Việt. Hệ thống thể loại phong phú, đa dạng.

 Văn học Việt Nam là sản phẩm và động lực của quá trình phát triển dân tộc, kết hợp bản sắc riêng và hòa nhập với văn học thế giới để ngày càng phát triển.

Trường THPT: ………………………

Lớp: …………………………………..

Họ và tên: ……………………………..

PHIẾU BÀI TẬP

VĂN BẢN: KHÁI LƯỢC LỊCH SỬ VĂN HỌC VIỆT NAM

Khoanh tròn vào đáp án đặt trước câu trả lời đúng:

Câu 1: Văn học Việt Nam do các bộ phận văn học nào hợp thành?

A. Văn học dân gian và văn học trung đại.

B. Văn học trung đại và văn học hiện đại

C. Văn học dân gian và văn học viết.

D. Văn học hiện đại và văn học dân gian.

Câu 2: Ý nào sau đây không đúng khi nói về văn học viết của nước ta?

A. Là sáng tác của trí thức, được ghi lại bằng chữ viết, mang đậm dấu ấn sáng tạo của cá nhân.

B. Hệ thống chữ viết phong phú, gồm cả chữ Hán, chữ Nôm, chữ quốc ngữ.

C. Có tính tập thể và được lưu truyền với các sinh hoạt trong đời sống cộng đồng.

D. Thể loại đa dạng như truyện kí, tiểu thuyết chương hồi, tiểu thuyết, truyện ngắn, kí, kịch nói, kịch thơ…

Câu 3: Văn học Việt Nam từ đầu thế kỉ XX - Cách mạng tháng Tám 1945 chịu ảnh hưởng của:

A. Văn hóa phương Đông hiện đại.

B. Văn hóa phương Tây cận đại.

C. Văn hóa phương Tây hiện đại.

D. Văn hóa phương Đông trung đại.

Câu 4: Chữ Nôm là loại chữ nào?

A. Loại chữ người Việt cổ tự sáng tạo ra để ghi âm tiếng Việt.

B. Loại chữ cổ của người Việt, dựa vào chữ Hán để ghi âm tiếng Việt.

C. Loại chữ cổ của người Việt, dùng chữ Hán để ghi các văn bản viết.

D. Loại chữ của người Việt cổ, dùng chữ Hán để ghi các văn bản nói.

Câu 5: Trong những tác phẩm sau tác phẩm nào không phải của Văn học Trung đại Việt Nam?

A. Đại Cáo Bình Ngô - Nguyễn Trãi.

B. Cảnh khuya - Hồ Chí Minh.

C. Truyện Kiều - Nguyễn Du.

D. Cung oán ngâm khúc - Nguyễn Gia Thiều.