Giáo án dạy thêm Ngữ văn 12 chân trời Bài 1: Hoàng Hạc lâu (Thôi Hiệu)

HOẠT ĐỘNG CỦA GV – HS

SẢN PHẨM DỰ KIẾN

Nhiệm vụ 1: Hiểu biết chung về tác giả - tác phẩm

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

GV hướng dẫn HS làm việc cá nhân, dựa vào kiến thức đã học về văn bản Hoàng Hạc Lâu, trả lời câu hỏi:

- Trình bày một số hiểu biết của em về tác giả?

- Trình bày hoàn cảnh sáng tác của tác phẩm?

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ

- HS vận dụng kiến thức đã học và trả lời câu hỏi. 

- GV quan sát, hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận hoạt động và thảo luận

- GV mời 1 – 2 HS trình bày các nội dung:

+ Hiểu biết về tác giả

+ Hoàn cảnh sáng tác tác phẩm.

- GV yêu cầu HS khác lắng nghe, nhận xét, nêu ý kiến bổ sung (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ

- GV nhận xét, bổ sung, chốt lại kiến thức.

- GV chuyển sang nội dung mới. 

Nhiệm vụ 2: Nhắc lại kiến thức bài học

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV chia HS cả lớp thành 3 nhóm.

- GV yêu cầu các nhóm đọc văn bản Hoàng Hạc Lâu và trả lời câu hỏi:

+Em hãy cho biết chủ thể trữ tình là ai và nội dung bao quát bài thơ?

+ Phân tích cảm xúc của chủ thể trữ tình trong bài thơ?

+ Việc sử dụng điển tích điển cố trong bài có ý nghĩa gì?

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS thảo luận theo nhóm, vận dụng kiến thức đã học để thực hiện nhiệm vụ. 

- GV quan sát, hỗ trợ các nhóm (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- GV mời đại diện 3 nhóm lần lượt trình bày kết quả thảo luận.

- GV yêu cầu các nhóm lắng nghe, nhận xét, bổ sung ý kiến cho nhóm bạn (nếu có). 

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá, chốt kiến thức.

- GV chuyển sang nội dung mới.

Nhiệm vụ 3: Tổng kết

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

GV hướng dẫn HS làm việc cá nhân: Trình bày đặc sắc nội dung và nghệ thuật của tác phẩm?

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS làm việc cá nhân, rút ra kết luận theo thể loại về văn bản

- GV quan sát, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- GV mời đại 1 – 2 HS trình bày về nội dung, hình thức văn bản.

- GV yêu cầu HS khác lắng nghe, nhận xét, bổ sung ý kiến (nếu có). 

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

GV nhận xét, đánh giá, chốt kiến thức.

1. Hiểu biết chung về tác giả - tác phẩm

a. Tác giả

- Thôi Hiệu.

- Sinh năm: 704 – 754.

- Quê quán: Người Biện Châu, nay là Khai Phong (tỉnh Hà Nam), Trung Quốc.

- Ông là nhà thơ nổi tiếng đời Đường.

b. Xuất xứ tác phẩm

- Hoàng Hạc Lâu là một trong 40 bài thơ còn sót lại của Thôi Hiệu và được mệnh danh là bài thơ hay nhất của ông cũng như một trong những bài thơ hay nhất đời Đường.

2. Nhắc lại kiến thức bài học

a. Chủ thề trữ tình

- Chủ thể trữ tình chính là tác giả.

- Nội dung: Bài thơ tả cảnh, thể hiện tình yêu quê hương da diết và man mác hương vị Thiền, ẩn hiện cái lí chân không, vô thường và vô ngã.

=> Một bức tranh thiên nhiên đẹp nói về cảnh ở Hoàng Hạc Lâu. Đứng trước lầu Hoàng Hạc, nhà thơ đã nhớ đến huyền thoại xưa, nuối tiếc điều tốt đẹp đã qua và suy ngẫm về cuộc sống.

b. Cảm xúc của nhân vật trữ tình

- Tâm trạng của nhân vật trữ tình thể hiện qua sự đổi thay của bức tranh phong cảnh.

- Không nói về cảnh hiện tại mà đang nhớ về một cái đã có và mất đi.

- Tác giả chìm đắm trong tâm trạng hoài cổ, giữa không gian tịch mịch cô liêu.

- Tiếc nuối quãng thời gian đã có nhưng giờ đã mất đi và vĩnh viễn không quay trr lại, tác giả chỉ luyến tiếc và trống trải trong tâm hồn của mình. 

- Thể hiện tâm trạng thương nhớ quê hương của Thôi Hiệu.

c. Điển tích điển cố trong tác phẩm

- Sử dụng nhiều hình ảnh, điển tích, điển cố bao gồm có:

+ Tích nhân, điển tích: Tục truyền Phí Văn Vi thành tiên, thường cưỡi hạc về nghỉ ở Hoàng Hạc Lâu. Sách Hoàn Vũ Ký ghi là Phí Hội từ lầu này cưỡi hạc vàng lên tiên nên gọi là lầu Hạc Vàng. Sách Tề Hài Chí thi ghi Vương Tử An thành tiên cưỡi hạc vàng qua lầu này nên lầu gọi là lầu Hạc vàng.

+ Du du: Xuất hiện rất nhiều trong thơ ca Đường.

+ Thê thê (nghĩa là mượt mà, tươi tốt): Cỏ xanh là ước lệ trong thơ Đường, luôn gợi sự quyến luyến với Vương tôn (Vương tôn là từ trọng vọng giành với ai đó ), ước lệ này được giới thi nhân dùng nhiều mà Vương Duy người đồng thời với ông là một điển hình. Nó cũng là một điển từ. "thê thê" là lấy từ bài Chiêu ẩn sĩ trong Sở từ "Vương tôn du hề bất quy, xuân thảo sinh hề thê thê".

=>  Việc chèn các điển tích, điển cố cũng như hình ảnh nhằm tăng độ gợi hình của ý. Thi nhân thường chọn địa danh có huyền thoại đặc biệt liên quan đến câu chuyện hay con người lịch sử đã xuất hiện trong sách vở của Trung Hoa. Điều này khiến cho giá trị của tác phẩm càng được nâng cao.

3. Tổng kết

a. Nội dung

+ Bức tranh thiên nhiên trên lầu Hoàng Hạc tuyệt đẹp nhưng đồng thời thể hiện sự tiếc nuối của thi nhân trước những gì đã qua.

+ Đồng thời thể hiện sự thương nhớ quê hương của chủ thể trữ tình

b. Nghệ thuật

+ Thủ pháp đối lập được sử dụng một cách hiệu quả.

+ Sử dụng nhiều điển tích, điển cố có giá trị biểu đạt cao.

Trường THPT:………………………

Lớp:…………………………………..

Họ và tên:……………………………..

PHIẾU BÀI TẬP

VĂN BẢN HOÀNG HẠC LÂU

Khoanh tròn vào đáp án đặt trước câu trả lời đúng:

Câu 1: Trong bốn câu thơ đầu, cặp quan hệ nào sau đây không được thể hiện? 

A. Có và không.

B. Thực và hư.

C. Vô cùng và hữu hạn.

D. Động và tĩnh.

Câu 2: Điệp từ hoàng hạc trở đi trở lại trong bốn câu thơ đầu có ý nghĩa gì?

A. Nhấn mạnh ấn tượng không phai mờ trong tâm trí tác giả về một cảnh thần tiên.

B. Khắc họa bức tranh thiên nhiên sinh động về cảnh sắc lầu Hoàng Hạc.

C. Nhấn mạnh những cảm nhận và suy tư của tác giả về quá khứ và hiện tại.

D. Những cảm xúc choáng ngợp dâng trào trong lòng thi nhân khi đứng trước lầu Hoàng Hạc.

Câu 3: Bước chuyển trong sự cảm nhận và miêu tả giữa bốn câu đầu và hai câu 5 – 6 không thể hiện ở nội dung nào?

A. Từ tả cảnh sang tả tình.

B. Từ cõi tiễn trở về cảnh tục.

C. Từ cấu tứ lấy ý làm chủ sang lấy cảnh làm chủ.

D. Từ trạng thái mông lung, huyền ảo sang sắc màu tươi tắn, rõ nét.

Câu 4: Hình ảnh thiên nhiên trong trẻo, tươi sáng trong hai câu 5 – 6 thể hiện điều gì? 

A. Làm tôn thêm vẻ đẹp thần tiên của lầu Hoàng Hạc.

B. Thể hiện niềm say đắm của tâm hồn nhà thơ trước cảnh sắc kì thú của thiên nhiên.

C. Như một lời khẳng định: Cái đẹp của quá khứ vẫn luôn hiện hữu và là mãi mãi. D. Tạo nên hình ảnh đối lập với tâm trạng của con người.

Câu 5: Tại sao nói: Bài thơ miêu tả một di tích xa xưa mà vẫn gần gũi với cuộc đời và con người?

A. Vì tác giả miêu tả đối tượng bằng những từ ngữ bình dị, đời thường, những hình ảnh gần gũi dễ hiểu.

B. Vì tác giả đã miêu tả một di tích xưa từ điểm nhìn của con người hiện tại và tác giả gửi gắm vào trong đó những nỗi niềm suy tư và cảm nhận rất chân thực của bản thân.

C. Vì di tích đó vẫn hiện hữu trong cuộc sống con người.

D. Vì tác giả sử dụng nhiều hình ảnh biện pháp tu từ đặc sắc.