Ôn tập những kiến thức về tác giả Nguyễn Văn Thạc và văn bản Trên những chặng đường hành quân.
Phân tích những đặc sắc liên quan đến hình ảnh cũng như phong cách nghệ thuật của tác phẩm.
Ghi nhớ, khắc sâu những đặc điểm của thể loại tác phẩm, xác định được bố cục, đặc sắc nội dung và nghệ thuật của tác phẩm Trên những chặng đường hành quân.

Năng lực

Năng lực chung
Năng lực tự học và tự chủ: Tìm kiếm thông tin, đọc sách giáo khoa, quan sát hình ảnh để hiểu về văn bản đã học.
Năng lực giao tiếp và hợp tác: Thảo luận nhóm để thực hiện phiếu học tập, hợp tác để giải quyết vấn đề về văn bản đã học.
Năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo: Thu thập và làm rõ các thông tin liên quan đến bài học; biết đề xuất và phân tích được một số giải pháp giải quyết vấn đề.
Năng lực đặc thù
Năng lực thu thập thông tin liên quan đến tác phẩm Trên những chặng đường hành quân.
Năng lực trình bày suy nghĩ, cảm nhận của cá nhân về tác phẩm.
Năng lực phân tích, đánh giá được đặc điểm nghệ thuật đặc sắc của tác phẩm.
Năng lực cảm thụ văn học: bình luận, nêu cảm nhận riêng về những chi tiết tiêu biểu trong việc thể hiện chủ đề tác phẩm.
Năng lực đọc hiểu một bài thơ trữ tình theo đặc trưng thể loại: phân tích ý nghĩa hình tượng nghệ thuật, đánh giá những sáng tạo độc đáo của văn bản.
Năng lực phân tích, so sánh văn bản với các văn bản khác cùng chủ đề.

Về phẩm chất

Trân trọng và ghi nhớ công lao của những người đã hi sinh vì Tổ quốc.

II. PHƯƠNG TIỆN VÀ HỌC LIỆU

Chuẩn bị của giáo viên

Giáo án;
Phiếu bài tập;
Tranh ảnh về tác giả, tác phẩm;
Bảng phân công nhiệm vụ cho HS hoạt động trên lớp;
Bảng giao nhiệm vụ học tập cho HS ở nhà;

Chuẩn bị của HS: SGK, SBT Ngữ Văn 12, soạn bài theo hệ thống câu hỏi hướng dẫn bài học, vở ghi, bảng nhiệm vụ học tập đã thực hiện tại nhà.

III. TIẾN TRÌNH ÔN TẬP

KHỞI ĐỘNG

a. Mục tiêu: HS kết nối với kiến thức đã học buổi sáng để trả lời nhanh các câu hỏi Giáo viên giao.

b. Nội dung: GV đặt câu hỏi để HS nghiên cứu trả lời.

c. Sản phẩm: Câu trả lời của HS

d. Tổ chức thực hiện

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

GV đặt câu hỏi: Qua bài học buổi sáng hãy thử suy luận vì sao Nguyễn Văn Thạc lại đặt tên cuốn nhật kí của mình là Mãi mãi tuổi hai mươi?

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

HS suy nghĩ và trả lời câu hỏi

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

GV mời một số HS đứng dậy trả lời câu hỏi

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

GV nhận xét chốt đáp án:Sở dĩ tên cuốn nhật kí được đặt là Mãi Mãi tuổi hai mươi thể hiện khát vọng sống mãi với tuổi trẻ, dâng hiến tuổi xuân cho đất nước của tầng lớp thanh niên xã hội đương thời. Đồng thời cũng “vĩnh viễn hóa” cuộc đời của tác giả cùng với đất nước.
GV dẫn dắt vào bài: Mãi mãi tuổi hai mươi không phải là cuốn sách bình thường nữa, mà hơn cả đó là một cuộc đời, một số phận đại diện cho thế hệ thanh niên Việt Nam thời chiến. Ở đây bạn sẽ thấy một trái tim, một tâm hồn của một con người. Cuốn nhật kí đặc biệt có một cái tên rất trẻ, tràn đầy sức sống:" Mãi mãi tuổi hai mươi". Và trong bài hôm nay chúng ta sẽ cùng nhau sống lại một thời kí ức của liệt sĩ Nguyễn Văn Thạc qua bài ôn tập Những chặng đường hành quân.

B. ÔN TẬP KIẾN THỨC VĂN BẢN NHỮNG CHẶNG ĐƯỜNG HÀNH QUÂN

Mục tiêu: Giúp HS ôn tập, nắm chắc các đơn vị kiến thức, rèn luyện kĩ năng đọc hiểu văn bản Trên những chặng đường hành quân, nhận diện và phân tích các bút pháp nghệ thuật thể hiện trong tác phẩm.
Nội dung: Vận dụng các phương pháp đàm thoại gợi mở, hoạt động nhóm để ôn tập.
Sản phẩm: Câu trả lời của cá nhân hoặc sản phẩm nhóm.
Tổ chức thực hiện

HOẠT ĐỘNG CỦA GV – HS

SẢN PHẨM DỰ KIẾN

Nhiệm vụ 1: Hiểu biết chung về tác giả - tác phẩm

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

GV hướng dẫn HS làm việc cá nhân, dựa vào kiến thức đã học về văn bản Trên những chặng đường hành quân, trả lời câu hỏi:

- Trình bày một số hiểu biết của em về tác giả?

- Trình bày một số hiểu biết của em về văn bản?

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ

- HS vận dụng kiến thức đã học và trả lời câu hỏi.

- GV quan sát, hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận hoạt động và thảo luận

- GV mời 1 – 2 HS trình bày các nội dung:

+ Hiểu biết về tác giả?

+ Xuất xứ văn bản?

- GV yêu cầu HS khác lắng nghe, nhận xét, nêu ý kiến bổ sung (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ

- GV nhận xét, bổ sung, chốt lại kiến thức.

- GV chuyển sang nội dung mới.

Nhiệm vụ 2: Nhắc lại kiến thức bài học

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV chia HS cả lớp thành 3 nhóm mỗi nhóm 6-8 HS.

- GV yêu cầu các nhóm đọc văn bản Trên những chặng đường hành quân và trả lời câu hỏi:

+ Chứng minh đoạn trích Trên những đường hành quân là một nhật kí?

+ Văn bản có sử dụng yếu tố hư cấu hay không? Vì sao?

+ Những biện pháp nghệ thuật nào được sử dụng trong văn bản? Tác dụng?

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS thảo luận theo nhóm, vận dụng kiến thức đã học để thực hiện nhiệm vụ.

- GV quan sát, hỗ trợ các nhóm (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- GV mời đại diện 3 nhóm lần lượt trình bày kết quả thảo luận.

- GV yêu cầu các nhóm lắng nghe, nhận xét, bổ sung ý kiến cho nhóm bạn (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá, chốt kiến thức.

- GV chuyển sang nội dung mới.

Nhiệm vụ 3: Tổng kết

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

GV hướng dẫn HS làm việc cá nhân:

- Trình bày đặc sắc nội dung và nghệ thuật của văn bản?

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS làm việc cá nhân, rút ra kết luận theo thể loại về văn bản.

- GV quan sát, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- GV mời đại 1 – 2 HS trình bày về nội dung, hình thức văn bản.

- GV yêu cầu HS khác lắng nghe, nhận xét, bổ sung ý kiến (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

GV nhận xét, đánh giá, chốt kiến thức.

Hiểu biết chung về tác giả - tác phẩm

a. Tác giả

- Tên: Nguyễn Văn Thạc.

- Năm sinh – năm mất: 1952 - 1972.

- Quê quán: làng Bưởi, Tây Hồ, Hà Nội.

- Năm 1971, khi đang là sinh viên khoa Toán – Cơ, trường Đại học Tổng hợp Hà Nội ông gác bút nghiên để nhập ngũ.

b. Tác phẩm

- Trích từ nhật kí Mãi mãi tuổi hai mươi.

- Thể loại: Nhật kí.

- Nội dung: Mãi mãi tuổi hai mươi ghi chép về cuộc sống của người lính binh nhì với nhiều gian khổ nhưng ngời sáng lí tưởng, tràn đầy ước mơ, hòa bão và tình yêu thiết tha với Tổ quốc, quê hương, gia đình, bạn bè… trong thời kì dân tộc ta kháng chiến chống đế quốc Mỹ, đấu tranh thống nhất đất nước.

- Chủ đề: Thể hiện niềm vui sướng, cả động của người thanh niên khi được nhập ngũ, lên đường ra trận. Trên mỗi chặng đường hành quân, người thanh niên ấy lại càng cháy bỏng khát vọng vào Nam chiến đấu và chiến thắng.

- Cảm hứng chủ đạo: Ngợi ca những tình cảm trong sáng, cao đẹp, ý chí vượt qua mọi gian khổ, thử thách và niềm hăm hở ra trận chiến đấu vì Tổ quốc, vì nhân dân của thế hệ trẻ Việt Nam đương thời.

II. Nhắc lại kiến thức bài học

a. Mãi mãi tuổi hai mươi là một nhật kí vì:

+ Thuật lại các sự kiện mà bản thân đã chứng kiến, trải nghiệm: “tôi” tạm biệt mái trường đại học bước vào đời quân ngũ, lần đầu tiên đứng gác, ở trọ nhà dân, tạm biệt Hà Nội lên đường vào chiến trường miền Nam.

+ Cac nội dung được thể hiện dưới dạng ghi chép hàng ngày, có đánh số ngày, tháng, năm.

+ Không chỉ đơn thuần là ghi chép đơn thuần mà còn có giá trị văn học. Ngôn ngữ và hình ảnh chọn lọc, giàu chất thơ và sức gợi. Tình yêu quê hương, Tổ quốc chan chứa trong những trang nhật kí, truyền đến người đọc niềm xúc động sâu xa.

b. Yếu tố hư cấu

Văn bản trên không sử dụng các yếu tố hư cấu. Hầu như mọi sự việc, con người đều được ghi chép lại hết sức chân thực, với địa danh có thực, ngày, tháng xác định. Bởi nhật kí được viết do nhu cầu ghi chép lại những sự việc vừa xảy ra, hoặc xảy ra chưa lâu và mục đích ban đầu chỉ viết cho riêng mình, vì thế, nhìn chung yếu tố hư cấu là không phù hợp.

c. Biện pháp tu từ

- Các biện pháp tu từ sử dụng trong đoạn trích bao gồm có:

+ So sánh: Buổi gác đầu tiên được ví như “đêm trăng”; “bài thơ”, “trang nhật kí” khiến cho hình ảnh buổi gác đầu tiên trở nên độc đáo, trữ tình; “những mái nhà nghiêng” được ví “như mi mắt” nhằm tăng tính tạo hình, đầy trìu mến, thân thương.

+ Nhân hóa: “Ơi xóm làng yêu quý” khiến hình ảnh trở nên có hồn, sinh động qua tiếng gọi của người lính trẻ.

+ Điệp ngữ: “Ngủ yên, ngủ yên” như sự vỗ về nhằm nhấn mạnh niềm mong mỏi làng quê bình yên.

+ Điệp ngữ với liệt kê: “Bưởi đã cuối mùa, ổi đã cuối mùa…” tăng tính biểu cảm cho câu văn. Thiên nhiên chuyển động báo hiệu mùa quả ngọt đang về.

3. Tổng kết

a. Nội dung

+ Là những dòng ghi chép của người lính binh nhì khi rời thành phố theo tiếng gọi của Tổ quốc. Những cảm xúc chân thật, những con đường tuy đầy gian khổ song ngời lên là tình yêu đất nước, quê hương nồng nàn.

b. Nghệ thuật

+ Sử dụng nhiều biện pháp nghệ thuật tăng tính biểu đạt cho tác phẩm.

+ Sử dụng ngôi kể và điểm nhìn chân thực giúp tăng độ tin cậy của câu chuyện.

C. HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

a. Mục tiêu: HS củng cố, mở rộng kiến thức đã học về văn bản Trên những chặng đường hành quân.

b. Nội dung:

- GV đưa ra câu hỏi để HS củng cố kiến thức bài Trên những chặng đường hành quân.

- GV hướng dẫn HS thực hiện phần Luyện tập theo văn bản đọc.

c. Sản phẩm:

- Phiếu bài tập của HS.

- Câu trả lời các câu hỏi vận dụng

d. Tổ chức thực hiện

Nhiệm vụ 1: HS hoàn thành phiếu bài tập

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ học tập

GV chuyển giao phiếu bài tập cho HS:

Trường THPT:………………………

Lớp:…………………………………..

Họ và tên:……………………………..

PHIẾU BÀI TẬP

VĂN BẢN TRÊN NHỮNG CHẶNG ĐƯỜNG HÀNH QUÂN

Khoanh tròn vào đáp án đặt trước câu trả lời đúng:

Câu 1: Trong câu “Xe ơi, lao nhanh hơn, cho ta chóng tới gia đình lớn. Nơi ta gửi gắm cả thời thanh xuân của mình…”; “gia đình lớn” ở đây theo tác giả là:

A. Là nơi có gia đình với nhiều thế hệ đang chờ đón tác giả.

B. Là chiến trường với rất nhiều đồng đội đang chờ đợi.

C. Là nơi trận địa với bao nhiêu anh hùng đã ngã xuống.

D. Là nơi mà tác giả có thể học và phát triển ước mơ của mình.

Câu 2: Tờ quyết định mà tác giả nhắc đến là gì?

A. Giấy báo nhập học.

B. Quyết định nhập ngũ.

C. Quyết định điều động công tác.

D. Quyết định thăng cấp.

Câu 3: Chỉ ra biện pháp tu từ được sử dụng trong đoạn trích sau đây:

“Buổi gác đầu tiên là đêm trăng sáng, là bài thơ, là một trang nhật kí… Sung sướng và hãnh diện biết bao, ơi xóm làng yêu quý, ngủ yên, ngủ yên, có anh bộ đội thức canh trời. Những mái nhà nghiêng như mi mắt thân thương, nhắm ngủ ngon lành… Ta bước nhẹ, lâng lâng một mùi hương quen thuộc. Bưởi đã cuối mùa, ổi đã cuối mùa… Cây lá đang dồn nhựa để trổ ra một mùa quả chín…”

A. Liệt kê.

B. So sánh, hoán dụ.

C. Nhân hóa.

D. Liệt kê, so sánh, nhân hóa và điệp từ.

Câu 4: Việc liệt kê các chi tiết như địa danh, con người, thời gian, sự kiện trong đoạn trích có tác dụng gì?

A. Thể hiện sự am hiểu sâu sắc của tác giả.

B. Làm tăng tính xác thức, gần gũi và thân thuộc với người đọc.

C. Làm cho đoạn trích trở nên thuyết phục hay hơn.

D. Làm cho đoạn trích trở nên mượt mà và thiết thực hơn.

Câu 5: Đoạn trích “Trên những chặng đường hành quân” có sử dụng yếu tố hư cấu không? Vì sao?

A. Đoạn trích không sử dụng các yếu tố hư cấu. Bởi tất cả các sự kiện đều có thật trong đời sống, có thể kiểm chứng. Các sự kiện được kể gắn với dòng hồi tưởng của người viết.

B. Đoạn trích không sử dụng các yếu tố hư cấu vì đó là trải nghiệm mà chàng trai nghe được từ đồng đội của mình.

C. Đoạn trích có sử dụng các yếu tố hư cấu nhất là các địa danh để tăng thêm sự ác liệt của cuộc chiến.

D. Đoạn trích có sử dụng các yếu tố hư cấu nhất là các trận bom càn quét của địch và con số thương vong để tăng tính ác liệt của cuộc chiến.

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS vận dụng kiến thức đã học để hoàn thành bài luyện tập vào vở.

- GV quan sát, hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- GV mời đại diện một số HS trình bày trước lớp.

- GV yêu cầu các HS khác lắng nghe, nhận xét, bổ sung ý kiến (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá, chuẩn kiến thức.

- GV gợi ý:

1. B

2. B

3. D

4. B

5. A

Nhiệm vụ 2: Luyện tập theo văn bản

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ học tập

GV hướng dẫn làm bài vào vở, cho HS luyện tập theo những nhiệm vụ cụ thể sau:

Câu 1: Ngoài nhật kí Mãi mãi tuổi 20 của liệt sĩ Nguyễn Văn Thạc, anh chị còn biết đến cuốn nhật kí nào khác cũng nói về những năm tháng chiến đấu không? Nêu một số hiểu biết của mình về cuốn nhật kí đó?

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS vận dụng kiến thức đã học để hoàn thành bài luyện tập vào vở.

- GV quan sát, hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- GV mời đại diện một số HS trình bày trước lớp.

- GV yêu cầu các HS khác lắng nghe, nhận xét, bổ sung ý kiến (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá, chuẩn kiến thức.

- GV gợi ý:

Câu 1:

Một cuốn nhật kí cũng nói về những năm tháng chiến tranh khốc liệt do một liệt sĩ viết mà em từng đọc đó là Nhật kí Đặng Thùy Trâm. Cuốn nhật ký được viết trong ba năm cô làm bác sĩ ở Đức Phổ, nó cho thấy sức tàn phá khốc liệt của chiến tranh và tâm tư người lính xa nhà bằng những dòng ghi chép chân thực. Nhật ký Đặng Thùy Trâm đã được xếp vào một trong mười sự kiện văn hóa tiêu biểu năm 2005 tại Việt Nam.Tác phẩm được xuất bản lần đầu vào ngày Thương binh liệt sĩ năm 2005 và một năm sau đã bán hơn 400000 bản. Năm 2007, tác phẩm được phát hành tại Mỹ và nhiều quốc gia khác với tên tiếng Anh là Last night, I dreamed of peace và tính đến hôm nay, Nhật ký Đặng Thùy Trâm đã được dịch ra hơn hai mươi thứ tiếng. Cuốn nhật ký hiện đang được lưu giữ tại Viện Lưu trữ về Việt Nam ở bang Texas, Hoa Kỳ.

Có thể nói cuốn Nhật ký giống như một thước phim trắng đen đã phơi bày nên sự tàn khốc, khó khăn của chiến tranh chống Mỹ. Chỉ bằng những dòng chữ thôi mà đã đủ để cho ta cảm nhận được sự đau đớn, khắc nghiệt và nguy hiểm của các trận đánh ác liệt của quân và dân ta, sự tàn phá, càn quét của Đế Quốc Mỹ. Và cũng thông qua sự thực tế tàn khốc này này ta cũng nhìn thấy được những sự hi sinh của các thanh niên xung phong, họ vẫn sẽ luôn sẵn sàng chiến đấu, cống hiến cho đất nước.

Trên con đường giải phóng đất nước ngày ấy, Thùy Trâm đã tiếp xúc với các anh em bộ đội và cả người thân của họ nữa. Có cả những người mẹ Việt Nam anh hùng tiễn con đi không có ngày trở lại, có những người vợ đã mất chồng và 3, 4 đứa con. Những hy sinh trong chiến tranh hẳn người Việt Nam nào cũng đã từng được nghe hoặc biết đến qua nhiều phương tiện truyền thông. Nhưng chỉ khi đọc Nhật ký Đặng Thùy Trâm, nghe những lời tâm sự của người con gái ngày đêm đối mặt với bom đạn, ta mới thấu được những khắc nghiệt đến kinh người của cuộc chiến tranh ngày ấy. Trong quyển Nhật ký này có những trang sách khiến người đọc phải rùng mình và hiểu được lý do tại sao ngày xưa dân ta lại căm thù giặc đến vậy. Nếu đã đọc sách, bạn sẽ không thể quên được hình ảnh những người lính bị bom dội cụt tay, mất cả đôi chân hay bỏng toàn cơ thể. Đồng thời cuốn nhật ký của Đặng Thùy Trâm cũng ca ngợi tinh thần chiến đấu bền bỉ của nhân dân ta.

“Nhật ký này đâu phải chỉ là cuộc sống của riêng mình mà nó phải là những trang ghi lại những mảnh đời rực lửa chiến đấu và chồng chất đau thương của những con người gang thép trên mảnh đất miền Nam này.”

D. HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

a. Mục tiêu: HS nâng cao, mở rộng kiến thức về văn bản Trên những chặng đường hành quân thông qua các dạng đề ôn tập.

b. Nội dung: GV chuyển giao các dạng đề tự luận để HS trả lời củng cố kiến thức bài học.

c. Sản phẩm học tập: Phần trả lời của HS và chuẩn kiến thức của GV.

d. Tổ chức thực hiện:

--------------- Còn tiếp ---------------

Trên chỉ là 1 phần của giáo án. Giáo án khi tải về có đầy đủ nội dung của bài. Đủ nội dung của học kì I + học kì II