Ôn tập những kiến thức về tác giả Nguyễn Dữ và văn bản Chuyện chức phán sự đền Tản Viên.
Phân tích những đặc sắc liên quan đến hình ảnh cũng như phong cách nghệ thuật của tác phẩm.
Ghi nhớ, khắc sâu những đặc điểm của thể loại tác phẩm, xác định được bố cục, đặc sắc nội dung và nghệ thuật của tác phẩm Chuyện chức phán sự đền Tản Viên.

Năng lực

Năng lực chung
Năng lực tự học và tự chủ: Tìm kiếm thông tin, đọc sách giáo khoa, quan sát hình ảnh để hiểu về văn bản đã học.
Năng lực giao tiếp và hợp tác: Thảo luận nhóm để thực hiện phiếu học tập, hợp tác để giải quyết vấn đề về văn bản đã học.
Năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo: Thu thập và làm rõ các thông tin liên quan đến bài học; biết đề xuất và phân tích được một số giải pháp giải quyết vấn đề.
Năng lực đặc thù
Năng lực thu thập thông tin liên quan đến tác phẩm Chuyện chức phán sự đền Tản Viên.
Năng lực trình bày suy nghĩ, cảm nhận của cá nhân về tác phẩm.
Năng lực phân tích, đánh giá được đặc điểm nghệ thuật đặc sắc của tác phẩm.
Năng lực cảm thụ văn học: bình luận, nêu cảm nhận riêng về những chi tiết tiêu biểu trong việc thể hiện chủ đề tác phẩm.
Năng lực đọc hiểu một bài thơ trữ tình theo đặc trưng thể loại: phân tích ý nghĩa hình tượng nghệ thuật, đánh giá những sáng tạo độc đáo của văn bản.
Năng lực phân tích, so sánh văn bản với các văn bản khác cùng chủ đề.

Về phẩm chất

Bênh vực lẽ phải đứng về phía chính nghĩa.

PHƯƠNG TIỆN VÀ HỌC LIỆU
Chuẩn bị của giáo viên

Giáo án;
Phiếu bài tập;
Tranh ảnh về tác giả, tác phẩm;
Bảng phân công nhiệm vụ cho HS hoạt động trên lớp;
Bảng giao nhiệm vụ học tập cho HS ở nhà;

Chuẩn bị của HS: SGK, SBT Ngữ Văn 12, soạn bài theo hệ thống câu hỏi hướng dẫn bài học, vở ghi, bảng nhiệm vụ học tập đã thực hiện tại nhà.
TIẾN TRÌNH ÔN TẬP
KHỞI ĐỘNG

a. Mục tiêu: HS kết nối với kiến thức đã học buổi sáng để trả lời nhanh các câu hỏi Giáo viên giao.

b. Nội dung: GV đặt câu hỏi để HS nghiên cứu trả lời.

c. Sản phẩm: Câu trả lời của HS

d. Tổ chức thực hiện

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

GV đặt câu hỏi: Sau khi học bài Chuyện chức phán sự đền Tản Viên em có suy nghĩ gì về “chính nghĩa”? Chính nghĩa có phải lúc nào cũng là đứng về cái thiện bất chấp hậu quả phải nhận không?

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

HS suy nghĩ và trả lời câu hỏi

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

GV mời một số HS đứng dậy trả lời câu hỏi

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

GV nhận xét chốt đáp án: Nhân vật Ngô Tử Văn trong truyện Chức phán sự đền Tản Viên gợi cho em rất nhiều suy ngẫm nhất là về đức tính khẳng khái, chính nghĩa của ông. Thế nhưng đặt trong xã hội hiện tại chính nghĩa đang là một khái niệm thu về nhiều ý kiến trái chiều. Chính nghĩa đồng ý là việc mình bênh vực và đứng về phía cái thiện nhưng không phải vì thế mà có thể bất chấp hậu quả. Mọi việc chúng ta làm cần hướng đến giá trị đạo đức tốt đẹp song phải có sự suy tính và cẩn trọng để vừa tuân thủ pháp luật lại đẹp đời, đẹp đạo.
GV dẫn dắt vào bài: Nhắc đến Nguyễn Dữ người ta nhớ ngay đến Truyện kì mạn lục – một tác phẩm có chỗ đứng vững chắc trong văn học Việt Nam từng được mệnh danh là “thiên cổ kì bút”. Mỗi câu chuyện lại là một bài học một giá trị tư tưởng mà tác giả muốn gửi gắm đến cho mọi người. Tuy cách chúng ta cả mấy thế kỉ song vẫn còn nguyên tính thời sự. Trong bài học ngày hôm nay chúng ta sẽ cùng nhau ôn tập củng cố kiến thức bài Chuyện chức phán sự đền Tản Viên để hiểu thêm về khái niệm “chính nghĩa”.

B. ÔN TẬP KIẾN THỨC VĂN BẢN CHUYỆN CHỨC PHÁN SỰ ĐỀN TẢN VIÊN.

Mục tiêu: Giúp HS ôn tập, nắm chắc các đơn vị kiến thức, rèn luyện kĩ năng đọc hiểu văn bản Chuyện chức phán sự đền Tản Viên, nhận diện và phân tích các bút pháp nghệ thuật thể hiện trong tác phẩm.
Nội dung: Vận dụng các phương pháp đàm thoại gợi mở, hoạt động nhóm để ôn tập.
Sản phẩm: Câu trả lời của cá nhân hoặc sản phẩm nhóm.
Tổ chức thực hiện

HOẠT ĐỘNG CỦA GV – HS

SẢN PHẨM DỰ KIẾN

Nhiệm vụ 1: Hiểu biết chung về tác giả - tác phẩm

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

GV hướng dẫn HS làm việc cá nhân, dựa vào kiến thức đã học về văn bản Chuyện chức phán sự đền Tản Viên, trả lời câu hỏi:

- Trình bày một số hiểu biết của em về tác giả Nguyễn Dữ?

- Trình bày hoàn cảnh sáng tác của tác phẩm Chuyện chức phán sự đền Tản Viên.

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ

- HS vận dụng kiến thức đã học và trả lời câu hỏi.

- GV quan sát, hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận hoạt động và thảo luận

- GV mời 1 – 2 HS trình bày các nội dung:

+ Hiểu biết về tác giả

+ Hoàn cảnh sáng tác tác phẩm.

- GV yêu cầu HS khác lắng nghe, nhận xét, nêu ý kiến bổ sung (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ

- GV nhận xét, bổ sung, chốt lại kiến thức.

- GV chuyển sang nội dung mới.

Nhiệm vụ 2: Nhắc lại kiến thức bài học

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV chia HS cả lớp thành 4 nhóm mỗi nhóm 6-8 HS.

- GV yêu cầu các nhóm đọc văn bản Chuyện chức phán sự đền Tản Viên và trả lời câu hỏi:

+Điểm nhìn của Chuyện chức phán sự đền Tản Viên là gì? Chức năng của người kể chuyện và lời bình luận cuối?

+ Mối quan hệ giữa các nhân vật trong tác phẩm?

+ Ý nghĩa của yếu tố kì ảo trong Chuyện chức phán sự đền Tản Viên?

+ Ý nghĩa nội dung và nghệ thuật của tác phẩm?

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS thảo luận theo nhóm, vận dụng kiến thức đã học để thực hiện nhiệm vụ.

- GV quan sát, hỗ trợ các nhóm (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- GV mời đại diện 4 nhóm lần lượt trình bày kết quả thảo luận.

- GV yêu cầu các nhóm lắng nghe, nhận xét, bổ sung ý kiến cho nhóm bạn (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá, chốt kiến thức.

- GV chuyển sang nội dung mới.

Nhiệm vụ 3: Tổng kết

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

GV hướng dẫn HS làm việc cá nhân:

- Trình bày đặc sắc nội dung và nghệ thuật của tác phẩm?

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS làm việc cá nhân, rút ra kết luận theo thể loại về văn bản.

- GV quan sát, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- GV mời đại 1 – 2 HS trình bày về nội dung, hình thức văn bản.

- GV yêu cầu HS khác lắng nghe, nhận xét, bổ sung ý kiến (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

GV nhận xét, đánh giá, chốt kiến thức.

1. Hiểu biết chung về tác giả - tác phẩm

a. Tác giả

- Tên: Nguyễn Dữ.

- Năm sinh – năm mất: Chưa rõ.

- Quê quán: Hải Dương.

- Cuộc đời:

+ Ông sống vào nửa đầu thế kỉ XVI từng là học trò của Tuyết Giang Phu Tử Nguyễn Bỉnh Khiêm.

+ Thời kì xã hội có nhiều biến động các tập đoàn phong kiến tranh giành quyền lực, loạn lạc triền miên.

+ Ông học rộng, tài cao, làm quan một năm rồi sống ẩn dật ở vùng núi rừng Thanh Hóa.

b. Tác phẩm tiêu biểu

- Truyền kì mạn lục là tác phẩm tiêu biểu nhất của Nguyễn Dữ viết bằng chữ Hán được đánh giá là “Thiên cổ kì bút”.

+ Truyện Kì mạn lục ra đời nửa đầu thế kỉ XVI bao gồm có 20 câu chuyện.

• Là tiếng nói phê phán hiện thực.

• Cảm thông bênh vực những con người nhỏ bé với số phận bi thảm, đặc biệt là người phụ nữ.

• Thể hiện tinh thần dân tộc, niềm tự hào về nhân tài, văn hóa nước Việt.

• Khẳng định quan điểm sống “lánh đục về trong” của tầng lớp tri thức ẩn dật đương thời.

2. Tác phẩm

a. Xuất xứ tác phẩm

- Chuyện chức phán sự đền Tản Viên là một trong số 20 truyện của tập Truyện kì mạn lục.

b. Bố cục: 4 phần

c. Tóm tắt

Ngô Tử Văn nổi tiếng ở đất Lạng Giang là kẻ chính trực, khảng khái. Ngôi làng chàng ở có một ngôi đền thiêng lắm nhưng có một tên hung thần ở gần đền hay tác oai tác quái. Tử Văn tức giận nên châm lửa để đốt đền trừ hại cho dân lành.

Sau khi ngôi đền bị đốt, tên hung thần đã dọa kiện chàng ở âm phủ. Sau khi về nhà chàng lên cơn sốt, trong lúc đang mê man thì chàng mơ thấy có người đòi bắt mình xuống âm phủ. Nhưng đến chiều tối có một ông già đến xưng danh là Thổ Thần, ông cảm kích trước tinh thần dũng cảm của Tử Văn nên bày đã mách cho chàng tội ác và tung tích của tên hung thần.

Đêm đến, Tử Văn trở bệnh nặng hơn, thấy có hai tên quỷ sứ đến bắt chàng xuống âm phủ. Trước mặt Diêm Vương, chàng đã tố cáo hết những tội ác của tên hung thần kèm theo dẫn chứng đầy đủ về hắn. Sau khi chứng thực, quân lính về thưa tất cả lời Tử Văn là sự thật, Diêm Vương đã trừng trị tên tướng giặc và bọn phán sự, thổ thần thì được phục chức còn Tử Văn được sống trở lại. Trở về từ âm phủ, Thổ Công đã tiến cử Tử Văn giữ chức phán sự đền Tản Viên.

d. Chủ đề: Đề cao tinh thần khảng khái, cương trực, dám đấu tranh chống lại cái ác trừ hại cho dân.

II. Nhắc lại kiến thức bài học

a. Điểm nhìn

+ Điểm nhìn của người thứ 3, hoàn toàn khách quan khiến cho câu chuyện trở nên chân thực, sinh động và khái quát hơn bao giờ hết.

+ Lời bình cuối bài góp phần thể hiện chủ đề của tác phẩm. Thông qua hình tượng Ngô Tử Văn - một trí thức yêu chính nghĩa, dũng cảm, cương trực. Tác giả thể hiện khát vọng công lí, niềm tin công lí, chính nghĩa nhất định sẽ chiến thắng.

b. Nhân vật Ngô Tử Văn

- Giới thiệu

+ Ngô Tử Văn tên Soạn quê ở Yên Dũng, Lạng Giang. Là người nóng nảy và khảng khái.

+ Ngô Tử Văn đốt đền tên tướng giặc trừ hại cho dân.

Người cương trực, dũng cảm vì dân mà trừ bạo. Đồng thời cũng ngời lên tinh thần dân tộc cũng như bảo vệ thổ thần nước Việt.

- Ngô Tử Văn và mối quan hệ với các nhân vật

+ Ngô Tử Văn với hồn ma tên tướng giặc

* Tên tướng giặc: trách mắng, đe dọa.

* Ngô Tử Văn: mặc kệ, ngất ngưởng

+ Ngô Tử Văn với Thổ Công

* Thổ công: tỏ lời mừng đồng thời căn dặn Tử Văn nên làm gì.

* Ngô Tử Văn: Kinh ngạc, và căn vặn xem tên tướng giặc có thể gieo vạ cho mình không.

=> Thể hiện phong độ của kẻ sĩ sẵn lòng hạ cái tôi trước người thiện không cúi đầu trước kẻ ác.

+ Ngô Tử Văn và cuộc đối thoại dưới Minh Ti.

* Đối diện khung cảnh rùng rợn không hề lo sợ.

* Ở chặng 1 hồn ma tên tướng giặc liên tiếp tố cáo Tử Văn với Diêm Vương. Diêm Vương nghe lời tố cáo mà trách mắng Tử Văn. Song Tử Văn không hề nhụt chí mà bình tĩnh vạch mặt tên tướng giặc.

* Ở chặng tiếp theo Ngô Tử Văn xin đem tư giấy đến đền Tản Viên chứng thực. Diêm Vương cho người đi đến đền Tản Viên chứng thực và Tử Văn thắng kiện.

c. Yếu tố kì ảo

- Sử dụng nhiều yếu tố kì ảo:

+ Không gian kì ảo.

+ Nhân vật nhiều lớp: thần tiên, ma,…

+ Chi tiết: gặp Thổ Công, tranh luận với hồn ma tên tướng giặc, đối chất với Diêm Vương…

3. Tổng kết

a. Nội dung

+ Đề cao tinh thần khảng khái, cương trực, dám đấu tranh chống lại cái ác, trừ hại cho dân của Ngô Tử Văn, một người trí thức nước Việt.

+ Niềm tin vào công lí, vào chính nghĩa cũng vì thế mà vẫn được thắp lên trong tâm hồn của mỗi con người.

b. Nghệ thuật

+ Sử dụng nhiều chi tiết truyền kì.

+ Xây dựng cốt truyện đầy kịch tính, kết cấu chặt chẽ.

+ Dẫn dắt khéo léo nhiều chi tiết giàu kịch tính.

+ Cách kể chuyện và miêu tả sinh động hấp dẫn.

C. HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

a. Mục tiêu: HS củng cố, mở rộng kiến thức đã học về văn bản Chuyện chức phán sự đền Tản Viên.

b. Nội dung:

- GV đưa ra câu hỏi để HS củng cố kiến thức bài Chuyện chức phán sự đền Tản Viên.

- GV hướng dẫn HS thực hiện phần Luyện tập theo văn bản đọc.

c. Sản phẩm:

- Phiếu bài tập của HS.

- Câu trả lời các câu hỏi vận dụng

d. Tổ chức thực hiện

Nhiệm vụ 1: HS hoàn thành phiếu bài tập

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ học tập

GV chuyển giao phiếu bài tập cho HS:

Trường THPT:………………………

Lớp:…………………………………..

Họ và tên:……………………………..

PHIẾU BÀI TẬP

VĂN BẢN CHUYỆN CHỨC PHÁN SỰ ĐỀN TẢN VIÊN

Khoanh tròn vào đáp án đặt trước câu trả lời đúng:

Câu 1: Sắp xếp các chi tiết, sự việc sau đây theo một thứ tự để thấy rõ tính chất tăng tiến, tăng cấp của lòng cam đảm của Tử Văn.

(1) Mọi người xung quanh sợ, Tử Văn không sợ.

(2) Hai quỉ sứ dùng gông dài thừng lớn gông trói, Tử Văn không sợ.

(3) Tên giặc phương Bắc hăm dọa, Tử Văn không sợ.

(4) Diêm Vương mắng, Tử Văn không sợ.

(1) – (2) – (3) – (4).
(1) – (3) – (2) – (4).
(1) – (2) – (4) – (3).
(1) – (4) – (2) – (3).

Câu 2: Trong Chuyện chức phán sự đền Tản Viên của Nguyễn Dữ, chi tiết nào đóng vai trò làm nền cho việc triển khai hàng loạt các chi tiết hoang đường kì ảo?

A. Chi tiết Bách hộ đòi Tử Văn dựng trả ngôi đền.

B. Chi tiết Tử Văn thấy khó chịu, rồi nổi lên một cơn sốt nóng, sốt rét sau khi đốt đền.

C. Chi tiết lũ quỷ Dạ Xoa đến dẫn Tử Văn xuống âm phủ.

D. Chi tiết viên Thổ Công đến nói với Tử Văn sự thực.

Câu 3: Ở đoạn mở đầu Chuyện chức phán sự đền Tản Viên, tác giả vừa giới thiệu nhân vật vừa dẫn dắt người đọc đi ngay vào sự việc chính: Tử Văn đốt đền. Dòng nào dưới đây nêu không đúng tác dụng của lối mở đầu như vậy?

A. Tạo bất ngờ, kịch tính và gây hồi hộp ngay từ đầu.

B. Tạo ấn tượng rõ rệt và gây sự chú ý đặc biệt đến người đốt đền.

C. Tạo một mối hoài nghi, hoang mang lớn trong lòng người đọc.

D. Góp phần khắc họa tính cách nhân vật ngày từ dòng đầu.

Câu 4: Nhận xét nào không thể hiện đúng đặc điểm cốt truyện, kết cấu của tác phẩm Chuyện chức phán sự đền Tản Viên?

A. Mạch truyện phát triển theo nhiều hướng song cùng gặp nhau ở một điểm là tập trung thể hiện tư tưởng cốt lõi của tác phẩm: chính nghĩa chiến thắng gian tà.

B. Kết cấu của truyện rất giàu kịch tính với những tình tiết lôi cuốn.

C. Truyện được kết thúc có hậu theo truyền thống chuyện kể thời trung đại.

D. Truyện được mở đầu bằng một sự kiện gây ấn tượng mạnh đối với người đọc.

Câu 5: Kết thúc vụ án, mọi việc sáng tỏ, Tử Văn hai lần được ghi công và phần nào được đền đáp. Như vậy, lòng tốt và bản tính khẳng khái, cương trực đã được biểu dương, ân thưởng. Hiểu một cách sâu xa, khái quát nhất, đó là ai thắng ai?

A. Chính thắng tà.

B. Thật thắng giả.

C. Thiện thắng ác.

D. Nội tộc thắng ngoại bang.

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS vận dụng kiến thức đã học để hoàn thành bài luyện tập vào vở.

- GV quan sát, hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- GV mời đại diện một số HS trình bày trước lớp.

- GV yêu cầu các HS khác lắng nghe, nhận xét, bổ sung ý kiến (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá, chuẩn kiến thức.