Giáo án dạy thêm Ngữ văn 12 Cánh diều bài 5: Phân tích bài thơ "Việt Bắc" (Nguyễn Văn Hạnh)

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Nhiệm vụ: Nhắc lại kiến thức

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ học tập.

- GV yêu cầu HS trả lời:

+ Nhắc lại một số hiểu biết về tác giả Nguyễn Văn Hạnh và văn bản Phân tích bài thơ “Việt Bắc”.

+ Nhắc lại bố cục và nội dung từng phần trong văn bản.

+ Mục đích viết văn bản này của tác giả là gì?

+  Nhận xét về cách nêu vấn đề và thể hiện quan điểm đánh giá của tác giả.

+ Nêu nét đặc sắc trong việc phân tích bài thơ “Việt Bắc” của tác giả.

+ Nhắc lại phần tổng kết về nội dung và nghệ thuật của văn bản.

• HS tiếp nhận nhiệm vụ.

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập.

• HS làm việc theo cặp đôi hoặc đọc lại văn bản theo yêu cầu suy nghĩ để hoàn thành nhiệm vụ.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận.

• GV mời 2-3 HS trình bày trước lớp yêu cầu cả lớp nhận xét, bổ sung.

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập.

• GV nhận xét đánh giá chốt kiến thức.

I. Nhắc lại kiến thức 

1. Tác giả và xuất xứ đoạn trích

a. Tác giả

- Nguyễn Văn Hạnh (1931 – 2023), quê Quảng Nam.

- Ông không chỉ là nhà văn, nhà nghiên cứu lý luận phê bình, nhà văn hóa giáo dục mà còn là nhà chính trị - tư tưởng.

- Ông là một giáo sư văn học được đào tạo một cách chính quy, chuẩn mực.

b. Hoàn cảnh sáng tác VB

- Xuất xứ: In trong cuốn Giảng văn chọn lọc Văn học Việt Nam hiện đại.

2. Ôn tập những đặc sắc về lập luận trong văn bản Phân tích bài thơ “Việt Bắc”.

a. Bố cục

Bố cục: 3 phần (tương ứng với các phần được đánh số trong văn bản.

+ Phần 1: Nêu vấn đề: Bài thơ “Việt Bắc” đậm đà tính chất dân gian và cổ điển, đồng thời cũng rất mới mẻ trong tư tưởng và chất liệu hiện thực, trong hình ảnh, giọng thơ, nhịp điệu và ngôn ngữ.

+ Phần 2: Giải quyết vấn đề: tập trung phân tích làm rõ vấn đề đã nêu ở phần 1.

+ Phần 3: Kết thúc: khẳng định đoạn thơ hay nhất và giá trị, vị trí nổi bật của bài thơ “Việt Bắc”: Bài thơ “Việt Bắc” thật sự là một trong những bài thơ hay nhất trong sự nghiệp sáng tác của Tố Hữu và trong nền thơ hiện đại của chúng ta.

=> Mục đích: chỉ ra cái hay, cái đẹp về nội dung và nghệ thuật của bài thơ “Việt Bắc” một cách thuyết phục bằng những lý lẽ và bằng chứng dẫn ra từ văn bản.

b. Nhận xét cách nêu vấn đề và cách thể hiện quan điẻm của người viết

- Nêu vấn đề: trực tiếp, ngắn gọn vấn đề, giúp người đọc tiếp nhận thông tin nhanh chóng, chính xác.

- Cách thể hiện quan điểm, đánh giá về tác phẩm “Việt Bắc” của tác giả: khách quan, trung thực, tạo sự tin cậy nơi người tiếp nhận.

c. Nét đặc sắc trong việc phân tích bài thơ “Việt Bắc” của tác giả. 

- Chọn đoạn thơ viết về Bác Hồ ở Việt Bắc (có trích thơ).

- Khẳng định: đây là một trong những đoạn hay nhất của bài thơ.

- Mượn ý của Xuân Diệu: đây là một bức hoạ. “Bằng những nét chấm phá tinh tế theo tinh thần hội hoạ phương Đông, nhà thơ đã dựng nên một bức tranh đầy chất thơ, chất nhạc, rất trữ tình và giàu sức gợi tả” và Phân tích làm rõ nhận xét ấy: 

+ Hình ảnh, phong độ của Bác: giản dị, ung dung, thanh thoát.

+ Nghệ thuật đặc tả hình ảnh Bác: thể hiện cách cảm thụ, suy nghĩ của người miền núi; phù hợp với tâm hồn và phong độ của Bác, với phong cách thơ Tố Hữu...

- Nêu đánh giá khái quát về thành công của bài thơ Việt Bắc: “Bài thơ Việt Bắc là một cái mốc quan trọng phản ánh được chân thực tư tưởng, tình cảm của nhân dân, theo cách suy nghĩ và diễn đạt rất gần gũi với quần chúng đông đảo, với trình độ nghệ thuật cao. Bài thơ Việt Bắc thật sự là một trong những bài thơ hay nhất trong sự nghiệp sáng tác của Tố Hữu và trong nền thơ hiện đại của chúng ta.”

=>Nhận xét:

- Cách đưa cảm xúc, đánh giá, bình luận độc đáo, có sự kết hợp linh hoạt giữa nghị luận và biểu cảm khiến bài viết hấp dẫn.

- Mượn ý của nhà phê bình văn học có tên tuổi (Xuân Diệu) để đánh giá về đoạn thơ, bài thơ đã tạo được sự khách quan, tin cậy, tăng tính thuyết phục cho lập luận.

- Khẳng định vấn đề rõ ràng, thuyết phục.

=> Có sự am hiểu sâu rộng về văn học và sự tài hoa trong phê bình văn học.

3. Tổng kết

a. Nội dung

- Tác giả đã tập trung làm nổi bật những đặc điểm đặc sắc về mặt nội dung của bài thơ Việt Bắc. Qua đó, người đọc có thêm một góc nhìn sâu sắc và toàn diện hơn về cái hay, cái đẹp của bài thơ cũng như tài năng của nhà thơ Tố Hữu.

b. Nghệ thuật

- Cách nêu luận đề ấn tượng.

- Lập luận chặt chẽ.

- Luận đề, luận điểm, lí lẽ, dẫn chứng có quan hệ chặt chẽ.