Phát biểu được khái niệm quần thể (từ góc độ di truyền học) và nêu được ví dụ minh họa.
Phát biểu được khái niệm di truyền quần thể.
Trình bày được các đặc trưng di truyền của quần thể (tần số của các allele, tần số của các kiểu gene).
Phân tích được cấu trúc di truyền của quần thể tự thụ phấn và quần thể giao phối gần.
Giải thích một số vấn đề thực tiễn: vấn đề hôn nhân gia đình; vấn đề cho cây tự thụ phấn, động vật giao phối gần giảm năng suất, chất lượng.
Nêu được cấu trúc di truyền của quần thể ngẫu phối: Mô tả được trạng thái cân bằng di truyền của quần thể.
Trình bày được định luật Hardy - Weinberg và điều kiện nghiệm đúng.
Trình bày được ảnh hưởng của ngẫu phối phi phối tần số của các allele và thành phần kiểu gene của một quần thể.

2. Năng lực

Năng lực chung:

Năng lực tự chủ và tự học: thông qua các hoạt động học tập, HS rèn luyện khả năng làm việc độc lập với SGK, tự thu thập thông tin, xử lí thông tin và giải quyết các nhiệm vụ học tập, các câu hỏi GV yêu cầu.
Năng lực giao tiếp và hợp tác: thông qua các hoạt động học tập, HS được rèn luyện kĩ năng giao tiếp, hợp tác trong nhóm, kĩ năng trình bày ý kiến trước tập thể.
Năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo: thông qua các hoạt động học tập, HS có thể đề xuất các giải pháp giải quyết vấn đề hôn nhân cận huyết, vấn đề thoái hóa giống trong sản xuất.

Năng lực sinh học:

Năng lực nhận thức sinh học:
- Phát biểu được khái niệm quần thể (từ góc độ di truyền học) và nêu được ví dụ minh họa.
- Phát biểu được khái niệm di truyền quần thể.
- Trình bày được các đặc trưng di truyền của quần thể (tần số của các allele, tần số của các kiểu gene).
- Phân tích được cấu trúc di truyền của quần thể tự thụ phấn và quần thể giao phối gần.
- Nêu được cấu trúc di truyền của quần thể ngẫu phối: Mô tả được trạng thái cân bằng di truyền của quần thể.
- Trình bày được định luật Hardy - Weinberg và điều kiện nghiệm đúng.
- Trình bày được ảnh hưởng của ngẫu phối phi phối tần số của các allele và thành phần kiểu gene của một quần thể.
Năng lực tìm hiểu thế giới sống: HS hình thành được phương pháp quan sát, tìm hiểu thế giới sống.
Năng lực vận dụng kiến thức, kĩ năng đã học: HS vận dụng các kiến thức đã học để giải thích một số vấn đề thực tiễn: vấn đề hôn nhân gia đình; vấn đề cho cây tự thụ phấn, động vật giao phối gần giảm năng suất, chất lượng.

3. Phẩm chất

Nhân ái: thông qua việc tìm hiểu về hôn nhân cận huyết và những hệ lụy, HS hình thành lòng yêu thương, sẻ chia với những đồng bào có hoàn cảnh đặc biệt.
Chăm chỉ: thông qua tìm hiểu kiến thức bài học, HS được rèn luyện tính chăm chỉ, cần cù, chịu khó.
Trách nhiệm: thông qua việc tìm hiểu hôn nhân cận huyết và những hệ lụy, HS hình thành và củng cố trách nhiệm của mình đối với vấn đề hôn nhân của bản thân, của những người thân trong gia đình và của những người trong cộng đồng, địa phương và trong xã hội.

II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU

1. Đối với giáo viên

SGK, SGV, kế hoạch bài dạy môn Sinh học 12 - Chân trời sáng tạo.
Hình 13.1/hình ảnh về di truyền quần thể và ứng dụng.
Video về hệ lụy của hôn nhân cận huyết: https://youtu.be/RxJpj04RadE.
Máy tính, máy chiếu.
Phiếu học tập.

2. Đối với học sinh

SGK, SBT Sinh học 12 - Chân trời sáng tạo.
Nghiên cứu bài học trước giờ lên lớp.

III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC

A. HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

a. Mục tiêu: Xác định được nhiệm vụ học tập; có tâm thế sẵn sàng và mong muốn khám phá các kiến thức của bài học.

b. Nội dung: GV đặt vấn đề; HS quan sát video và trả lời câu hỏi về vấn đề hôn nhân cận huyết.

c. Sản phẩm học tập:

- Câu trả lời của HS.

- Tâm thế hứng khởi, sẵn sàng, mong muốn khám phá kiến thức mới của HS.

d. Tổ chức thực hiện:

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV chiếu video: “Hệ lụy của hôn nhân cận huyết”, yêu cầu HS quan sát và trả lời các câu hỏi sau:

Đoạn video đề cập đến vấn đề gì? Ở đâu?
Những hậu quả nặng nề của vấn đề được đề cập trong đoạn video là gì?
Vì sao pháp luật Việt Nam lại cấm những người có họ hàng gần (trong vòng 3 đời) kết hôn với nhau?

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS quan sát video, vận dụng hiểu biết của bản thân để trả lời câu hỏi.

- GV hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- GV mời HS xung phong trả lời:

Đoạn video đề cấp đến vấn đề hôn nhân cận huyết thống ở tỉnh Lào Cai.
Hậu quả: đói nghèo, bệnh tật, tuổi thọ giảm, trẻ sinh ra chậm phát triển,…
Vì hôn nhân cận huyết gây nhiều hệ lụy cho gia đình và xã hội: tăng tỉ lệ bệnh tật di truyền, đói nghèo, tăng các tệ nạn xã hội,…

- GV mời HS khác lắng nghe, nhận xét, bổ sung.

Bước 4: Đánh giá kết quả, thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét câu trả lời của HS và chốt đáp án.

- GV dẫn dắt gợi mở cho HS: Vì sao kết hôn cận huyết lại gây ra những hậu quả nặng nề như vậy? Chúng ta cần làm gì để giải quyết vấn đề hôn nhân cận huyết? Vấn đề hôn nhân cận huyết chỉ là một trong số nhiều nội dung mà chúng ta sẽ tìm hiểu trong bài học hôm nay - Bài 13. Di truyền quần thể.

B. HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

Hoạt động 1: Tìm hiểu khái niệm quần thể, di truyền học quần thể

a. Mục tiêu:

- Phát biểu được khái niệm quần thể (từ góc độ di truyền học). Lấy được ví dụ minh họa.

- Phát biểu được khái niệm di truyền quần thể.

b. Nội dung: GV dẫn dắt, giao nhiệm vụ; HS đọc thông tin mục I SGK trang 86 và tìm hiểu về Khái niệm quần thể, di truyền học quần thể.

c. Sản phẩm học tập: Khái niệm.

d. Tổ chức hoạt động:

CHƯƠNG 3: DI TRUYỀN HỌC QUẦN THỂ VÀ DI TRUYỀN HỌC NGƯỜI

Hoạt động 2: Tìm hiểu về các đặc trưng di truyền của quần thể

a. Mục tiêu: Trình bày được các đặc trưng di truyền của quần thể (tần số của các allele, tần số của các kiểu gene).

b. Nội dung: GV nêu nhiệm vụ; HS đọc thông tin mục II SGK tr.87 và tìm hiểu về Các đặc trưng di truyền của quần thể.

c. Sản phẩm học tập: Các đặc trưng di truyền của quần thể.

d. Tổ chức hoạt động:

HOẠT ĐỘNG CỦA GV – HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV yêu cầu HS nghiên cứu nội dung mục II SGK tr.87, trình bày các đặc trưng di truyền của quần thể.

- Dựa trên câu trả lời của HS, GV yêu cầu HS rút kết luận về đặc trưng di truyền của quần thể.

- Để củng cố kiến thức, GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi Luyện tập SGK tr.87:

Ở hoa hướng dương hoang dại, màu hoa được quy định bởi hai allele A và a trội không hoàn toàn. Cây có kiểu gene đồng hợp AA cho hoa màu đỏ, cây có kiểu gene aa cho hoa màu trắng, cây có kiểu gene dị hợp Aa cho hoa màu hồng. Quần thể có 500 cây có hoa màu đỏ, 200 cây có hoa màu hồng, 300 cây có hoa màu trắng. Hãy tính tần số kiểu gene và tần số allele của quần thể.

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS nghiên cứu nội dung mục II SGK tr.86 và thực hiện nhiệm vụ theo hướng dẫn của GV.

- GV quan sát; định hướng HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- GV sử dụng https://wheelofnames.com/ để lựa chọn HS trình bày báo cáo và trả lời câu hỏi.

Hướng dẫn trả lời câu hỏi Luyện tập tr.86:

Số kiểu gene: 500 AA + 200 Aa + 300 aa = 1000

Tần số kiểu gene: 0,5 AA + 0,2 Aa + 0,3 aa = 1.

Tần số allele: A = 0,6; a = 0,4.

- HS khác nhận xét, bổ sung.

Bước 4: Đánh giá kết quả, thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá HS.

- GV chuẩn hóa kiến thức, yêu cầu HS ghi chép.

- GV chuyển sang hoạt động tiếp theo.

II. CÁC ĐẶC TRƯNG DI TRUYỀN CỦA QUẦN THỂ

- Tần số kiểu gene của quần thể: tỉ lệ cá thể có kiểu gene đó trên tổng số cá thể trong quần thể.

- Tần số allele của quần thể: tỉ lệ giữa số lượng allele đó trên tổng số các loại allele khác nhau của cùng một gene.

Hoạt động 3: Tìm hiểu quần thể tự thụ phấn và giao phối gần

a. Mục tiêu:

- Phân tích được cấu trúc di truyền của quần thể tự thụ phấn và quần thể giao phối gần.

- Giải thích một số vấn đề thực tiễn: vấn đề hôn nhân gia đình; vấn đề cho cây tự thụ phấn, động vật giao phối gần giảm năng suất, chất lượng.

b. Nội dung: GV nêu nhiệm vụ; HS đọc thông tin mục III SGK trang 87 - 88 và tìm hiểu về Cấu trúc di truyền của quần thể tự thụ phấn, quần thể giao phối gần và một số vấn đề thực tiễn.

c. Sản phẩm học tập: Quần thể tự thụ phấn và giao phối gần.

d. Tổ chức hoạt động:

HOẠT ĐỘNG CỦA GV – HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

Nhiệm vụ 1: Tìm hiểu về cấu trúc di truyền của quần thể tự thụ phấn và giao phối gần

- GV chia lớp thành các nhóm (mỗi nhóm 5 - 7 HS).

- GV sử dụng kĩ thuật khăn trải bàn, hướng dẫn HS thảo luận nhóm thảo luận và hoàn thành Phiếu học tập (Đính kèm dưới hoạt động).

- Dựa trên sản phẩm của HS, GV hướng dẫn HS phân tích và rút ra kết luận về cấu trúc di truyền của quần thể tự thụ phấn và giao phối gần.

Nhiệm vụ 2: Một số vấn đề thực tiễn về quần thể tự thụ phấn và giao phối gần

- GV chia lớp thành 3 nhóm, giao nhiệm vụ về nhà tìm hiểu nội dung như sau:

Nhóm 1: Tìm hiểu về vấn đề hôn nhân và gia đình liên quan đến việc kết hôn giữa những người có quan hệ huyết thống trong phạm vi ba đời.

Nhóm 2: Tìm hiểu về hiện tượng tự thụ phấn ở thực vật và năng suất cây trồng.

Nhóm 3: Tìm hiểu về hiện tượng giao phối gần ở động vật và năng suất vật nuôi.

- Ở buổi học tiếp theo, GV công bố tiêu chí đánh giá sản phẩm của các nhóm.

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

- Nhiệm vụ 1: HS nghiên cứu nội dung mục 1 SGK tr.87 và thực hiện nhiệm vụ theo hướng dẫn của GV.

- Nhiệm vụ 2: HS phân công nhiệm vụ và thực hiện tìm hiểu ở nhà, lập báo cáo kết quả tìm hiểu.

- GV quan sát, định hướng HS (nếu cần).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- GV tổ chức cho HS báo cáo, trình bày.

- Các nhóm khác quan sát, nhận xét, bổ sung.

Bước 4: Đánh giá kết quả, thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV đánh giá, nhận xét sản phẩm của các nhóm, thái độ làm việc của HS trong nhóm.

- GV chuẩn hóa kiến thức, yêu cầu HS ghi chép.

- GV chuyển sang hoạt động tiếp theo.

III. QUẦN THỂ TỰ THỤ PHẤN VÀ GIAO PHỐI GẦN

- Tự thụ phấn là hiện tượng hạt phấn từ nhị tiếp xúc với đầu nhụy và thực hiện quá trình thụ phấn, thụ tinh diễn ra trên cùng một hoa hoặc trên hoa khác của cùng một cây.

- Giao phối gần là hiện tượng các cá thể có quan hệ huyết thống giao phối với nhau.

1. Cấu trúc di truyền

- Quần thể tự thụ phấn nghiêm ngặt hoặc quần thể giao phối gần có cấu trúc di truyền ổn định gồm toàn kiểu gene đồng hợp.

Bảng 13.1. Sự biến đổi cấu trúc di truyền quần thể tự thụ phấn (giao phối gần) qua các thế hệ (Phiếu học tập).

- Ứng dụng: nguyên liệu cho ưu thế lai.

2. Một số vấn đề thực tiễn

- Việc kết hôn giữa những người có quan hệ huyết thống trong phạm vi ba đời.

→ Con sinh ra yếu, dễ mắc các bệnh hiểm nghèo, trí tuệ chậm phát triển, tỉ lệ tử vong sớm cao).

- Thoái hóa giống:

+ Ở thực vật: giảm năng suất, chất lượng kém, sức chống chịu kém.

+ Ở động vật: giảm năng suất, sức sinh sản giảm, con sinh ra dễ xuất hiện quái thai hoặc chết non.

------------------------------