Giáo án Sinh học 12 chân trời Bài 20: Môi trường và các nhân tố sinh thái

Ngày soạn:…/…/…

Ngày dạy:…/…/…

PHẦN SÁU. SINH THÁI HỌC VÀ MÔI TRƯỜNG

CHƯƠNG 6: MÔI TRƯỜNG VÀ QUẦN THỂ SINH VẬT

BÀI 20: MÔI TRƯỜNG SỐNG VÀ CÁC NHÂN TỐ SINH THÁI

I. MỤC TIÊU 

1. Kiến thức

Sau bài học này, HS sẽ: 

• Phát biểu được khái niệm môi trường sống của sinh vật.

• Nêu được khái niệm nhân tố sinh thái. Phân biệt được các nhân tố sinh thái vô sinh và hữu sinh. Lấy được ví dụ về tác động của các nhân tố sinh thái lên đời sống sinh vật và thích nghi của sinh vật với các nhân tố đó. 

• Trình bày được các quy luật về tác động của các nhân tố sinh thái lên đời sống sinh vật. Phân tích được những thay đổi của sinh vật có thể tác động làm thay đổi môi trường sống của chúng.

• Phát biểu được khái niệm nhịp sinh học; giải thích được nhịp sinh học chính là sự thích nghi của sinh vật với những thay đổi có tính chu kì của môi trường.

• Tìm hiểu được nhịp sinh học của chính cơ thể mình.

2. Năng lực

Năng lực chung: 

• Năng lực tự chủ và tự học: thông qua các hoạt động học tập, HS rèn luyện khả năng làm việc độc lập với SGK, tự thu thập thông tin, xử lí thông tin và giải quyết các nhiệm vụ học tập, các câu hỏi GV yêu cầu.

• Năng lực giao tiếp và hợp tác: thông qua các hoạt động học tập, HS được rèn luyện kĩ năng giao tiếp, hợp tác trong nhóm, kĩ năng trình bày ý kiến trước tập thể.

• Năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo: thông qua các hoạt động học tập, HS có thể đề xuất các giải pháp giải quyết vấn đề bảo vệ môi trường sống, bảo vệ đa dạng sinh vật.

Năng lực sinh học:

• Năng lực nhận thức sinh học: 

  • Phát biểu được khái niệm môi trường sống của sinh vật.

  • Nêu được khái niệm nhân tố sinh thái. Phân biệt được các nhân tố sinh thái vô sinh và hữu sinh. Lấy được ví dụ về tác động của các nhân tố sinh thái lên đời sống sinh vật và thích nghi của sinh vật với các nhân tố đó. 

  • Trình bày được các quy luật về tác động của các nhân tố sinh thái lên đời sống sinh vật. Phân tích được những thay đổi của sinh vật có thể tác động làm thay đổi môi trường sống của chúng.

  • Phát biểu được khái niệm nhịp sinh học; giải thích được nhịp sinh học chính là sự thích nghi của sinh vật với những thay đổi có tính chu kì của môi trường.

• Năng lực tìm hiểu thế giới sống: 

  • HS hình thành được phương pháp quan sát, so sánh, đánh giá.

  • HS tìm hiểu được nhịp sinh học của chính cơ thể mình.

• Năng lực vận dụng kiến thức, kĩ năng đã học: HS vận dụng các kiến thức đã học để giải thích một số vấn đề thực tiễn: vận dụng các kiến thức về giới hạn sinh thái, các quy luật sinh thái vào chăn nuôi, trồng trọt cũng như bảo vệ môi trường sống và bảo vệ đa dạng sinh vật.

3. Phẩm chất

• Chăm chỉ: Thông qua tìm hiểu kiến thức bài học, HS được rèn luyện tính chăm chỉ, cần cù, chịu khó.

• Trách nhiệm: nghiêm túc trong học tập, có tinh thần trách nhiệm với nhiệm vụ được giao.

II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU

1. Đối với giáo viên

• SGK, SGV, kế hoạch bài dạy môn Sinh học 12 - Chân trời sáng tạo.

• Máy tính, máy chiếu.

• Phiếu học tập.

• Hình 20.1 - 20.6; các hình ảnh về môi trường sống của sinh vật, sự thích nghi của sinh vật với môi trường.

2. Đối với học sinh

• SGK, SBT Sinh học 12 - Chân trời sáng tạo.

• Nghiên cứu bài học trước giờ lên lớp.

III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC

A. HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

a. Mục tiêu: Xác định được nhiệm vụ học tập; có tâm thế sẵn sàng và mong muốn khám phá các kiến thức của bài học.

b. Nội dung: GV đặt vấn đề; HS vận dụng kiến thức, kĩ năng để giải quyết vấn đề.

c. Sản phẩm học tập: 

- Câu trả lời của HS.

- Tâm thế hứng khởi, sẵn sàng, mong muốn khám phá kiến thức mới của HS.

d. Tổ chức thực hiện: 

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV đặt vấn đề: Một người khỏe mạnh bay từ Đông bán cầu sang Tây bán cầu (ví du: Việt Nam sang Mỹ), những ngày đầu tiên có thể bị mất ngủ ban đêm, buồn ngủ vào ban ngày.

- GV yêu cầu HS vận dụng kiến thức, kĩ năng trả lời câu hỏi: Theo em, nguyên nhân nào dẫn đến hiện tượng này? Tại sao hiện tượng này thường chỉ kéo dài một vài ngày đầu rồi cơ thể lại trở lại bình thường?

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS vận dụng kiến thức, kĩ năng để trả lời câu hỏi.

- GV quan sát, định hướng HS đến chu kì ngày đêm ở con người.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- GV mời HS xung phong trả lời.

- GV mời HS khác lắng nghe, nhận xét, bổ sung. 

Bước 4: Đánh giá kết quả, thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV ghi nhận các câu trả lời của HS, không chốt đáp án.

- GV dẫn dắt gợi mở cho HS: Vấn đề này là một trong những nội dung chúng ta sẽ tìm hiểu trong bài học này. Để có câu trả lời chính xác và đầy đủ nhất, chúng ta cùng vào - Bài 20. Môi trường sống và các nhân tố sinh thái.

B. HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

Hoạt động 1: Tìm hiểu khái niệm và các loại môi trường sống của sinh vật

a. Mục tiêu: Phát biểu được khái niệm môi trường sống của sinh vật.

b. Nội dung: GV dẫn dắt, giao nhiệm vụ; HS nghiên cứu nội dung mục I SGK tr.128 - 129 và tìm hiểu về Môi trường sống của sinh vật.

c. Sản phẩm học tập: Môi trường sống của sinh vật.

d. Tổ chức hoạt động:

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập - GV yêu cầu HS thảo luận cặp đôi, nghiên cứu mục I SGK tr.128 - 129 trả lời các câu hỏi sau: Quan sát Hình 20.1, hãy xác định các chú thích a, b, c, d tương ứng với loại môi trường sống nào. Cho ví dụ một số loài sinh vật sống ở mỗi loại môi trường đó. Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ  - HS làm việc theo cặp đôi và thực hiện nhiệm vụ theo hướng dẫn của GV. - GV hướng dẫn, theo dõi, hỗ trợ HS (nếu cần). Bước 3: Báo cáo, thảo luận - GV sử dụng https://vongquaymayman.co/ mời đại diện HS xung phong trả lời câu hỏi. Hướng dẫn trả lời câu hỏi thảo luận SGK tr.129:  (a) Môi trường trên cạn: sóc, nai, chim cú, cáo,... (b) Môi trường trong đất: giun đất, chuột chũi,... (c) Môi trường nước: cá lóc, đĩa,... (d) Môi trường sinh vật: giun đũa, sâu bướm,... - Các HS khác nhận xét, bổ sung.  Bước 4: Kết luận, nhận định - GV nhận xét, đánh giá câu trả lời của HS. - GV chuẩn kiến thức và yêu cầu HS ghi chép. - GV dẫn dắt sang hoạt động tiếp theo.

I. MÔI TRƯỜNG SỐNG CỦA SINH VẬT - Khái niệm: Môi trường sống bao gồm toàn bộ các nhân tố bao quanh sinh vật, ảnh hưởng đến sự sinh trưởng, phát triển và tồn tại của sinh vật. - Giữa môi trường và sinh vật có sự tác động qua lại lẫn nhau. - Các loại môi trường sống chủ yếu: + Môi trường trên cạn. + Môi trường dưới nước. + Môi trường trong đất. + Môi trường sinh vật.

Hoạt động 2: Tìm hiểu khái niệm và các loại nhân tố sinh thái

a. Mục tiêu: Nêu được khái niệm nhân tố sinh thái. Phân biệt được các nhân tố sinh thái vô sinh và hữu sinh. Lấy được ví dụ về tác động của các nhân tố sinh thái lên đời sống sinh vật và thích nghi của sinh vật với các nhân tố đó. 

b. Nội dung: GV nêu nhiệm vụ; HS đọc thông tin mục II.1 SGK tr.129 và tìm hiểu về Khái niệm và các loại nhân tố sinh thái.

c. Sản phẩm học tập: Khái niệm và các loại nhân tố sinh thái.

d. Tổ chức hoạt động:

Hoạt động 3: Tìm hiểu ảnh hưởng của một số nhân tố sinh thái đến sinh vật

a. Mục tiêu: 

- Lấy được ví dụ về tác động của các nhân tố sinh thái lên đời sống sinh vật và thích nghi của sinh vật với các nhân tố đó. 

- Phân tích được những thay đổi của sinh vật có thể tác động làm thay đổi môi trường sống của chúng.

b. Nội dung: GV nêu nhiệm vụ; HS đọc thông tin mục II.2 SGK tr.130 - 132 tìm hiểu Ảnh hưởng của một số nhân tố sinh thái đến sinh vật.

c. Sản phẩm học tập: Ảnh hưởng của một số nhân tố sinh thái đến sinh vật.

d. Tổ chức hoạt động:

--------------- Còn tiếp ---------------