Giáo án Công nghệ 12 Lâm nghiệp thủy sản cánh diều bài 22: Phòng, trị một số bệnh thủy sản phổ biến

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV chia lớp thành 4 nhóm.

- GV hướng dẫn HS thảo luận nhóm, khai thác thông tin mục 1 trong SGK và giao nhiệm vụ cụ thể:

+ Nhóm 1: Tìm hiểu về vai trò bảo vệ các loài thủy sản.

+ Nhóm 2: Tìm hiểu về vai trò đối với sức khỏe người tiêu dùng.

+ Nhóm 3: Tìm hiểu về vai trò kinh tế - xã hội.

+ Nhóm 4: Tìm hiểu về vai trò đối với hệ sinh thái thủy sinh tự nhiên.

- GV yêu cầu các nhóm tiếp tục thảo luận, dựa vào thông tin mục 1 và trả lời câu hỏi:

a. Vì sao phòng, trị bệnh thủy sản có vai trò quan trọng trong bảo vệ các loài thủy sản và sức khỏe người tiêu dùng.

b. Trình bày vai trò của việc phòng, trị bệnh thủy sản đối với kinh tế - xã hội.

c. Nêu vai trò của phòng, trị bệnh thủy sản đối với hệ sinh thái tự nhiên.

- GV tổ chức cho HS đọc thông tin mục Em có biết để có thêm kiến thức về vai trò của phòng, trị bệnh thủy sản.

- GV tổ chức cho HS liên hệ thực tế, trả lời câu hỏi Vận dụng thông qua Phiếu học tập số 1: 

- GV gợi ý cho HS trả lời câu hỏi theo các ý sau:

+ Cá, tôm nhiễm bệnh bị chết hoặc chậm lớn làm giảm năng suất, lợi nhuận nuôi.

+ Giảm nguyên liệu cho nhà máy chế biến và dịch vụ.

+ Cá bệnh thoát ra ngoài môi trường, nước thải chứa mầm bệnh, xác cá bệnh có thể bị đổ thải ra môi trường.

+ Tăng chi phí chữa bệnh và xử lí ao cá, tôm bệnh.

+ Cá thịt cung cấp ra thị trường có thể có mầm bệnh hoặc còn dư lượng thuốc, hóa chất xử lí bệnh.

Bước 2: HS tiếp nhận nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS nghiên cứu mục 1, thảo luận theo nhóm để trả lời câu hỏi của GV.

- HS hoàn thành Phiếu học tập số 1.

- GV quan sát, hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- GV mời đại diện 2 – 3 HS trả lời:

* Trả lời câu hỏi của GV:

a. Phòng, trị bệnh thủy sản có vai trò quan trọng trong bảo vệ các loài thủy sản và sức khỏe người tiêu dùng, vì:

+ Đối với các loài thủy sản: giúp vật nuôi không nhiễm tác nhân gây bệnh, trực tiếp bảo vệ chúng và giúp chúng sinh trưởng tốt và tăng tối đa tỉ lệ sống.

+ Đối với người tiêu dùng: loại trừ mầm bệnh trong các sản phẩm thủy sản tạo ra sản phẩm sạch, an toàn. Ngoài ra, giảm sử dụng thuốc, hóa chất trong nuôi trồng và sản phẩm thủy sản.

b. DKSP.

c. DKSP

- GV thu Phiếu học tập số 1 và mời một số HS chia sẻ kết quả trước lớp.

- Các HS khác lắng nghe, nhận xét, bổ sung đáp án (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá, kết luận về vai trò của phòng, trị bệnh thủy sản.

- GV chuyển sang nhiệm vụ mới. 

1. Tìm hiểu vai trò của phòng, trị bệnh thủy sản

1.1. Vai trò bảo vệ các loài thuỷ sản

- Động vật thuỷ sản nhiễm bệnh sẽ bị giảm khả năng sinh trưởng hoặc bị chết. 

- Do đó, phòng, trị bệnh hiệu quả sẽ giúp vật nuôi không nhiễm tác nhân gây bệnh, từ đó trực tiếp bảo vệ chúng, giúp chúng sinh trưởng tốt và tăng tối đa tỉ lệ sống.

1.2. Vai trò đối với sức khỏe người tiêu dùng

- Một số bệnh thuỷ sản có thể lây nhiễm và gây bệnh trên người qua thực phẩm hoặc tiếp xúc với thuỷ sản nhiễm bệnh. 

- Phòng, trị bệnh hiệu quả sẽ loại trừ mầm bệnh trong các sản phẩm thuỷ sản, tạo ra các sản phẩm sạch, an toàn cho người tiêu dùng. 

- Phòng bệnh hiệu quả giúp giảm sử dụng thuốc, hoá chất trong nuôi trồng thuỷ sản, từ đó giảm tồn dư thuốc, hóa chất trong các sản phẩm thuỷ sản.

1.3. Vai trò kinh tế – xã hội

- Giảm thiểu thiệt hại kinh tế cho người nuôi.

Thuỷ sản nhiễm bệnh sẽ chậm lớn hoặc chết, tỉ lệ chết có thể lên đến 80%. Phòng, trị bệnh hiệu quả sẽ giảm tỉ lệ chết và tăng hiệu quả sản xuất.

- Đảm bảo ổn định nguồn cung cấp sản phẩm thuỷ sản.

Khi phòng, trị bệnh hiệu quả, sản phẩm thuỷ sản cung cấp ra thị trường không bị gián đoạn, ổn định về lượng và giá bán đến người tiêu dùng.

- Ổn định việc làm.

+ Quá trình nuôi trồng, chế biến và thương mại sản phẩm thuỷ sản sử dụng nhiều lao động. 

+ Phòng, trị bệnh hiệu quả sẽ ổn định nguồn nguyên liệu cho các nhà máy chế biến và dịch vụ sản phẩm thuỷ sản, từ đó ổn định việc làm cho người lao động, đồng thời ổn định việc làm cho người nuôi thuỷ sản.

1.4. Vai trò đối với hệ sinh thái thuỷ sinh tự nhiên

- Ngăn chặn sự xâm nhập và lây lan mầm bệnh vào môi trường.

+ Mầm bệnh từ vùng nhiễm bệnh có thể lây lan ra môi trường tự nhiên qua nước thải, xác chết vật nuôi nhiễm bệnh hoặc vật nuôi nhiễm bệnh thoát ra ngoài. 

+ Phòng, trị bệnh hiệu quả giúp giảm thiểu phát tán mầm bệnh từ hệ thống nuôi ra ngoài.

- Giảm áp lực khai thác lên hệ sinh thái tự nhiên.

Phòng, trị bệnh hiệu quả tạo ra nguồn sản phẩm lớn từ các hệ thống nuôi, giảm áp lực khai thác tự nhiên.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Nhiệm vụ 1: Bệnh lồi mắt, xuất huyết trên cá rô phi

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV yêu cầu HS làm việc theo nhóm (4 - 6 HS/nhóm). 

- GV hướng dẫn HS dựa vào thông tin mục 2.1 để trả lời các câu hỏi: 

a. Mô tả một số đặc điểm và nêu nguyên nhân của bệnh lồi mắt, xuất huyết trên cá rô phi.

b. Hãy nêu biện pháp phòng, trị bệnh lồi mắt, xuất huyết trên cá rô phi.

- GV hướng dẫn HS rút ra kết luận về đặc điểm, nguyên nhân và cách phòng, trị bệnh lồi mắt, xuất huyết trên cá rô phi.

Bước 2: HS tiếp nhận nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS khai thác thông tin trong mục 2.1 để hoàn thành yêu cầu của GV.

- HS rút ra kết luận về đặc điểm, nguyên nhân và cách phòng, trị bệnh lồi mắt, xuất huyết trên cá rô phi theo hướng dẫn của GV.

- GV quan sát, hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- GV mời đại diện 2 - 3 nhóm trình bày kết quả làm việc.

* Trả lời câu hỏi của GV: DKSP.

- Các HS khác lắng nghe, nhận xét, bổ sung ý kiến (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá, kết luận về bệnh lồi mắt, xuất huyết trên cá rô phi.

- GV chuyển sang nhiệm vụ tiếp theo.

2. Tìm hiểu một số bệnh thủy sản phổ biến

2.1. Bệnh lồi mắt, xuất huyết trên cá rô phi

a) Nguyên nhân và đặc điểm của bệnh

- Nguyên nhân: 

+ Do liên cầu khuẩn Streptococcus sp. gây ra. 

+ Bệnh thường xảy ra vào mùa hè, cao điểm vào các tháng nắng nóng. 

+ Tỉ lệ chết của cá trong ao nuôi nhiễm bệnh có thể từ 30% đến 70%, có trường hợp tới 100% nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời.

- Đặc điểm: 

Cá nhiễm bệnh thường bơi tách đàn, lờ đờ hoặc bơi xoáy gần mặt nước, kém ăn hoặc bỏ ăn; mắt cá lồi đục; xuất huyết gốc vây, hậu môn; nội quan sưng, xuất huyết, tích dịch trong xoang bụng.

b) Phòng, trị bệnh

- Vào những thời điểm nắng nóng, cho cá ăn bổ sung các chất tăng sức đề kháng như betaglucan, vitamin C; hạ nhiệt độ hệ thống nuôi; duy trì chất lượng nước phù hợp để giảm stress cho cá.

- Khi cá nhiễm bệnh, cần có ý kiến tư vấn của chuyên gia để lựa chọn được loại kháng sinh điều trị phù hợp. Dừng sử dụng kháng sinh trước khi thu hoạch theo hướng dẫn của nhà sản xuất và cơ quan quản lí.

Nhiệm vụ 2: Bệnh gan thận mủ trên cá tra

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV yêu cầu HS làm việc theo nhóm (4 - 6 HS/nhóm). 

- GV hướng dẫn HS dựa vào thông tin mục 2.2 để trả lời các câu hỏi: 

a. Nêu nguyên nhân gây bệnh gan thận mủ trên cá tra.

b. Mô tả đặc điểm bệnh gan thận mủ trên cá tra.

- GV yêu cầu HS vận dụng hiểu biết để trả lời câu hỏi Luyện tập: Trình bày biện pháp xử lí khi ao nuôi cá tra xuất hiện bệnh gan thận mủ.

- GV hướng dẫn HS rút ra kết luận về đặc điểm, nguyên nhân và cách phòng, trị bệnh gan thận mủ trên cá tra.

Bước 2: HS tiếp nhận nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS khai thác thông tin trong mục 2.2 để hoàn thành yêu cầu của GV.

- HS rút ra kết luận về đặc điểm, nguyên nhân và cách phòng, trị bệnh gan thận mủ trên cá tra theo hướng dẫn của GV.

- GV quan sát, hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- GV mời đại diện 2 - 3 nhóm trình bày kết quả làm việc.

* Trả lời câu hỏi của GV: DKSP.

* Trả lời câu hỏi Luyện tập: 

Phòng bệnh:

+ Lựa chọn con giống có nguồn gốc rõ ràng, chất lượng tốt (đã qua kiểm dịch).

+ Khử trùng, vệ sinh ao triệt để trước khi nuôi.

+ Đảm bảo mật độ nuôi và môi trường nuôi cá.

+ Cho cá ăn bổ sung các chất tăng cường sức đề kháng, đặc biệt vào giai đoạn giao mùa.

+ Sử dụng vaccine phòng bệnh cho cá.

……………

2.2. Bệnh gan thận mủ trên cá tra

a) Nguyên nhân và đặc điểm của bệnh

- Nguyên nhân: 

+ Bệnh gan thận mủ trên cá tra do vi khuẩn Edwardsiella ictaluri gây ra. 

+ Bệnh xảy ra quanh năm nhưng bùng phát mạnh khi nhiệt độ nước thấp, đặc biệt là các thời điểm giao mùa. 

+ Bệnh xuất hiện ở hầu hết các giai đoạn sinh trưởng của cá tra, nhưng tập trung nhiều ở giai đoạn cá hương đến khoảng 6 tháng tuổi. Tỉ lệ chết từ 60 đến 100%. 

- Đặc điểm: 

+ Khi cá nhiễm bệnh, các cơ quan nội tạng như gan, lách, thận sưng, xuất huyết và xuất hiện nhiều đốm mủ trắng nhỏ. 

+ Bên ngoài cơ thể cá không có dấu hiệu đặc trưng, có thể chỉ xuất huyết nhẹ hoặc màu sắc nhợt nhạt.

b) Phòng, trị bệnh

- Lựa chọn con giống có nguồn gốc rõ ràng, chất lượng tốt; khử trùng, vệ sinh ao triệt để trước khi nuôi; đảm bảo môi trường nuôi và mật độ nuôi phù hợp; cho cá ăn bổ sung các chất tăng cường sức đề kháng; sử dụng vaccine phòng bệnh.

- Khi cá nhiễm bệnh, cần có ý kiến tư vấn của chuyên gia để lựa chọn được kháng sinh điều trị phù hợp.

Cá chết do nhiễm bệnh phải thu gom và xử lí theo quy định để tránh lây lan mầm bệnh.

……………….