Giáo án Công nghệ 12 Lâm nghiệp thủy sản cánh diều bài 17: Chế biến và bảo quản thức ăn thủy sản

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV hướng dẫn HS nghiên cứu nội dung mục 1 và trả lời các câu hỏi:

(1) Hãy nêu các phương pháp chế biến thức ăn thuỷ sản.

(2) Phương pháp chế biến thủ công thức ăn thuỷ sản có ưu điểm gì?

(3) Nêu các công đoạn sản xuất thức ăn công nghiệp cho thuỷ sản.

- GV cung cấp thêm kiến thức cho HS thông qua trả lời câu hỏi Luyện tập: Hãy  nêu cấu tạo của máy đùn ép viên thức ăn thuỷ sản ở Hình 17.1.

- GV tổ chức cho HS liên hệ thực tế, trả lời câu hỏi Vận dụng: Hãy tìm hiểu một số loại thức ăn thuỷ sản được chế biến theo phương pháp công nghiệp trên thị trường hiện nay.

Bước 2: HS tiếp nhận nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS nghiên cứu mục 1, thảo luận theo nhóm để trả lời câu hỏi của GV.

- GV quan sát, hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- GV mời đại diện 2 – 3 HS trả lời:

* Trả lời câu hỏi của GV:

(1) Các phương pháp chế biến thức ăn thuỷ sản:

+ Chế biến thủ công.

+ Chế biến công nghiệp.

(2) Ưu điểm lớn nhất của phương pháp chế biến thủ công là tận dụng được các nguyên liệu sẵn có ở địa phương để có thể sản xuất ra thức ăn với chi phí thấp. Tuy nhiên, thức ăn được chế biến thủ công cũng có nhược điểm là chưa cân đối, đầy đủ thành phần dinh dưỡng, công nghệ sản xuất đơn giản, thức ăn khó đồng đều và không thể bảo quản lâu dài, khó áp dụng máy móc tự động hoá. 

(3) (DKSP).

* Trả lời câu hỏi Luyện tập: Cấu tạo của máy đùn ép viên thức ăn thuỷ sản:

+ Buồng cấp nguyên liệu: chứa nguyên liệu.

+ Phễu nạp nguyên liệu: điều chỉnh lượng nguyên liệu xuống trục ép.

+ Trục ép: ép nguyên liệu.

+ Bộ phận gia nhiệt: sinh nhiệt giúp thức ăn gắn kết tốt hơn và loại bỏ chất kháng dinh dưỡng, vi sinh có hại.

+ Dao cắt và ốc điều chỉnh dao cắt: tạo kích cỡ viên thức ăn.

+ Cửa xả: đưa thức ăn đã ép viên ra ngoài.

+ Bảng điều khiển: Chứa các nút điều khiển chức năng.

+ Hệ thống bảng điện và motor: cung cấp điện và lực vận hành máy.

* Trả lời câu hỏi Vận dụng: (Đính kèm bảng bên dưới phần Nhiệm vụ).

- Các HS khác lắng nghe, nhận xét, bổ sung đáp án (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá, kết luận về phương pháp chế biến thức ăn thuỷ sản.

- GV chuyển sang nhiệm vụ mới. 

1. Xử lí môi trường nước trước và sau nuôi thủy sản

1.1. Chế biến thủ công

- Thức ăn chế biến thủ công có thể do người nuôi tự tính toán rồi phối trộn các nguyên liệu sẵn có như cá tạp, cám gạo, bột ngô, bột sắn,... 

- Thức ăn tự chế biến này có thể được ép đùn dạng sợi bằng những thiết bị đơn giản rồi phơi, sấy. 

- Đa số thức ăn tự chế biến có thể để dạng viên ẩm (không sấy) hay bánh ẩm (độ ẩm khoảng 40 – 50 %) để dùng trong ngày. 

- Loại thức ăn này thường có độ nén thấp, không nổi, bề mặt thô và thành phần dinh dưỡng không cân đối. 

- Thức ăn tự chế biến thường dùng tại chỗ và không trao đổi, buôn bán trên thị trường.

1.2. Chế biến công nghiệp

- Thức ăn công nghiệp được chế biến bằng máy móc hiện đại, sử dụng phần mềm cân đối dinh dưỡng từ rất nhiều loại nguyên liệu khác nhau, đáp ứng đầy đủ nhu cầu khác nhau của động vật thuỷ sản theo từng độ tuổi và kích cỡ khác nhau. 

- Thức ăn công nghiệp thường có độ ẩm thấp hơn 12%. 

- Thức ăn cho cá, tôm có thể được chế biến dạng viên nổi hoặc chìm để phù hợp với từng loài thuỷ sản.

- Các công đoạn sản xuất thức ăn công nghiệp: 

Thu mua nguyên liệu → Bảo quản nguyên liệu — Cân nguyên liệu — Nghiền nguyên liệu → Sàng nguyên liệu — Phối trộn nguyên liệu — Hấp nguyên liệu → Ép viên — Sấy — Làm nguội → Phun dầu → Cân thành phẩm và đóng gói → Kho chứa.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV chia lớp thành bốn nhóm, yêu cầu HS quan sát hình ảnh, đọc thông tin mục 2 trong SGK và giao nhiệm vụ cụ thể:

+ Nhóm 1: Tìm hiểu phương pháp bảo quản thức ăn hỗn hợp.

+ Nhóm 2: Tìm hiểu phương pháp bảo quản nguyên liệu.

+ Nhóm 3: Tìm hiểu phương pháp bảo quản thức ăn tươi sống.

+ Nhóm 4: Tìm hiểu phương pháp bảo quản chất bổ sung.

- GV yêu cầu các nhóm tiếp tục thảo luận để trả lời câu hỏi:

+ Hãy nêu một số phương pháp bảo quản thức ăn thuỷ sản.

+ Cần lưu ý gì khi bảo quản thức ăn hỗn hợp?

- GV giúp HS mở rộng kiến thức bằng cách trả lời câu hỏi Luyện tập: Phương pháp bảo quản nguyên liệu thức ăn và thức ăn hỗn hợp giống và khác nhau như thế nào?

- GV tổ chức cho HS đọc thông tin mục Em có biết để có thêm kiến thức về bảo quản thức ăn thuỷ sản. 

Bước 2: HS tiếp nhận nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS khai thác thông tin trong mục 2 để hoàn thành yêu cầu của GV.

- GV quan sát, hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- GV mời đại diện các nhóm trình bày kết quả làm việc.

* Trả lời câu hỏi của GV: (DKSP).

* Trả lời câu hỏi Luyện tập:

Nguyên liệu thức ăn phải được bảo quản tương tự như thức ăn hỗn hợp, đảm bảo các yêu cầu như: trong nhà kho, tránh nước và ánh nắng trực tiếp,…Điểm khác biệt là các nguyên liệu thức ăn thường rất phong phú về chủng loại, chất lượng và thời hạn đảm bảo. Các nguyên liệu là ngũ cốc chứa ít dầu có thể bảo quản lên đến 1 năm, nguyên liệu dạng vi sinh thường chỉ được bảo quản trong vòng 6 tháng, một số nguyên liệu đặc biệt có thể yêu cầu bảo quản trong kho lạnh,…Thức ăn hỗn hợp được khuyến cáo sử dụng trong vòng 3 tháng tính từ ngày sản xuất.

2. Phương pháp bảo quản thức ăn thuỷ sản

2.1. Bảo quản thức ăn hỗn hợp

- Bảo quản trong nhà kho, tránh nước và ánh nắng trực tiếp. 

- Nhà kho phải có nền tráng xi măng và cao, xung quanh có rãnh thoát nước, có lỗ thông hơi.

- Các bao thức ăn phải được xếp chồng lên nhau trên kệ và cách tường ít nhất từ 45 đến 50 cm.

- Các loại thức ăn khác nhau cần được phân loại riêng biệt và có đánh dấu rõ ràng, đặc biệt với các loại thức ăn có trộn chất bổ sung.

- Bảo quản thức ăn thuỷ sản ở nhiệt độ môi trường dưới 30 °C và tuân thủ nguyên tắc “vào trước, xuất trước”. 

- Tốt nhất nên sử dụng trong vòng từ 2 đến 4 tuần đầu sau khi sản xuất, không nên bảo quản quả 3 tháng.

2.2. Bảo quản nguyên liệu

- Nhà kho và các dụng cụ cần được vệ sinh sạch sẽ, phun thuốc sát trùng hoặc nước với đặc để diệt vi khuẩn, nấm mốc. 

- Bao bị, cót quây, silo chứa dựng nguyên liệu phải được kiểm tra, vệ sinh và khử trùng thường xuyên (Hình 17.2).

- Xếp bao đựng nguyên liệu, thức ăn theo lô, hàng cho từng loại riêng ở vị trí thích hợp. Có thẻ kho, ghi nhập đầy đủ thông tin loại nguyên liệu, ngày và nơi xuất nhập, số lượng,..

- Nhiệt độ và thời gian bảo quản các nguyên liệu khác nhau tuỳ theo từng loại nguyên liệu.