Giáo án toán 10 chân trời bài 1: Mệnh đề

HĐ CỦA GV VÀ HS

SẢN PHẨM DỰ KIẾN

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ:

- GV yêu cầu HS thảo luận nhóm đôi, hoàn thành HĐKP 1,

+ GV chốt lại đáp án cho HS, giới thiệu về mệnh đề logic.

+ Lưu ý: Những câu không xác đinh được tính đúng sai không phải là mệnh đề.

- HS nhắc lại khung kiến thức, cho HS nêu một vài ví dụ về mệnh đề.

- GV giới thiệu kí hiệu mệnh đề.

- GV cho HS đọc hiểu Ví dụ 1.

- GV hỏi thêm:

+ Thông thường, những câu cảm thán, nghi vân, cầu khiến có phải là mệnh đề không?

(Những câu nghĩ vấn, câu cảm thán, câu cầu khiến không phải là mệnh đề).

- GV giới thiệu: mệnh đề liên quan đến toán học ví dự như ở câu a và b trong Ví dụ 1 là các mệnh đề toán học.

HS cho thêm Ví dụ về mệnh đề toán học.

- GV cho HS làm Thực hành 1, 2 theo nhóm đôi và giải thích.

- HS làm HĐKP 2.

- GV lấy ví dụ về mệnh đề chứa biến và phân tích về mệnh đề "n chia hết cho 5" (với n là số tự nhiên).

+ Ta chưa khẳng định được tính đúng sai, tuy nhiên với mỗi giá trị của n thuộc tập số tự nhiên ta lại thu được một mệnh đề đúng hoặc sai.

 Đó gọi là mệnh đề chứa biến. Người ta thường kí hiệu P(n), GV giới thiệu cách viết. và số biến của một mệnh đề:

+ Một mệnh đề chứa biến có thể chứa một biến hoặc nhiều biến.

- GV cho HS lấy ví dụ về một mệnh đề chứa biến.

- HS đọc hiểu Ví dụ 2, xác định biến và tính đúng sai của mệnh đề.

- HS làm Thực hành 3.

- GV yêu cầu HS làm HĐKP 3.

- GV giới thiệu về mệnh đề phủ định.

+ Mệnh đề P và  là hai phát biểu trái ngược nhau thì ta nói  là mệnh đề phủ định của mệnh đề P.

+ Để phủ định mệnh đề P, người ta thường thêm hoặc bớt từ "không" hoặc "không phải" vào trước vị ngữ của mệnh đề P hoặc cách diễn đạt khác như: a > b thì phủ định của nó là .

+ Nếu P đúng thì đúng hay sai? Nếu P sai thì  đúng hay sai?

Từ đó tổng kết khái niệm, HS đọc lại khái niệm.

- HS đọc Ví dụ 3, gọi 3 HS phát biểu mệnh đề phủ định của P, Q, R.

- HS áp dụng làm Thực hành 4.

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

- HS theo dõi SGK, chú ý nghe, tiếp nhận kiến thức, hoàn thành các yêu cầu.

- HS suy nghĩ trả lời câu hỏi, thảo luận nhóm thực hiện các hoạt động.

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

- HS giơ tay phát biểu, lên bảng trình bày.

- Một số HS khác nhận xét, bổ sung cho bạn.

Bước 4: Kết luận, nhận định: GV tổng quát lưu ý lại kiến thức trọng tâm và yêu cầu HS ghi chép đầy đủ vào vở, nhấn mạnh các ý chính của bài về:

+ Mệnh đề

+ Mệnh đề toán học, mệnh đề chứa biến

+ Mệnh đề phủ định.

1. Mệnh đề

HĐKP 1:

(1), (2) là các khẳng định đúng. Dân ca Quan họ được UNESCO công nhận là di sản văn hoá phi vật thể đại diện của nhân loại vào năm 2009.

(3) là khẳng định sai. Dơi là một loài thú.

(4) và (6) đều không phải lả khẳng định (lần lượt là câu hỏi, câu cảm thán).

(5) là câu khẳng định, tuy nhiên, không thể xác định khẳng định này đúng hay sai (không có tiêu chí rõ ràng, phụ thuộc chủ quan từng người).

Kết luận:

Mệnh đề là một khẳng định đúng hoặc sai.

Một khẳng định đúng gọi là mệnh đề đúng.

Một khẳng định sai gọi là mệnh đề sai.

Một mệnh đề không thể vừa đúng vừa sai.

Chú ý: Người ta thường sử dụng các chữ cái in hoa P, Q, R, ... để biểu thị các mệnh đề.

Ví dụ 1 (SGK – tr8)

Chú ý:

- Những mệnh đề liên quan đến toán học được gọi là mệnh đề toán học.

Ví dụ: Phương trình x² + 2x  + 1 = 0 có nghiệm nguyên.

Thực hành 1:

a) Là mệnh đề (đúng). Ở cấp Trung học cơ sở, HS đã biết "  là số vô tỉ".

b) Là mệnh đề. Khó kiểm tra là khẳng định đúng hay sai, nhưng chắc chắn khẳng định này chỉ có thể hoặc đúng hoặc sai.

c) Không phải là mệnh đề. Mặc dù đó là một khẳng định, nhưng không thể xác định khẳng định đó đúng hay sai, vi chưa có tiêu chí để đối chiếu. Trong thực tế, tuỳ theo hoàn cảnh mà người ta coi đó là khẳng định đúng hay sai.

d) Là câu cảm thán, không phải mệnh đề.

Thực hành 2:

a) Là mệnh đề đúng. Vịnh Hạ Long được UNESCO công nhận là di sản thiên nhiên thế giới lần thứ nhất vào năm 1994 và lần thứ hai vào năm 2000 .

b) Là mệnh đề sai.

c) Là mệnh đề đúng.

2. Mệnh đề chứa biến

HĐKP 2:

a) Không thể, vì câu này khi đúng khi sai, tùy theo giá trị của n.

b) HS có thể đưa ra nhiều giá trị khác nhau.

Ví dụ:

P(n): "n chia hết cho 5" (n là số tự nhiên) là một mệnh đề chứa biến.

Ví dụ 2 (SGK – tr9)

Thực hành 3:

a) Khi  hoặc  thì  đúng;  sai với các giá trị (thực) khác của .
b)  đúng với mọi giá trị (thực) của ; không có giá trị của  đề  sai.
c) HS có thể đưa ra nhiều phương án khác nhau.

Ví dụ:

n = 1 thì R(1) đúng.

n = 2 thì R(2) sai.

3. Mệnh đề phủ định

HĐKP 3:

Hai mệnh đề cùng cặp có tính đúng sai trái ngược nhau (mệnh đề này đúng thì mệnh đề kia sai và ngược lại).

Kết luận:

Mỗi mệnh đề có mệnh đề phủ định, kí hiệu là .

Mệnh đề P và mệnh đề phủ định  của nó có tính đúng sai trái ngược nhau. Nghĩa là khi P đúng thì  sai, khi P sai thì  đúng.

Ví dụ 3 (SGK – tr 10)

Thực hành 4:

(Kí hiệu  là mệnh đề đã cho).
a)  : "Paris không phải là thủ đô của nước Anh".  sai,  đúng
b)  : "23 không phải là số nguyên tố".  đúng,  sai.
c)  : "2021 không chia hết cho 3 ".  sai,  đúng.
d)  : "Phương trình  có nghiệm".  đúng,  sai.