Giáo án toán 10 chân trời sáng tạo bài 1: Hàm số và đồ thị (2 tiết)

HĐ CỦA GV VÀ HS

SẢN PHẨM DỰ KIẾN

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ:

- GV cho HS đọc nội dung HĐKP1: GV giới thiệu một vài đặc điểm về khí hậu và thời tiết của TP Hồ Chí Minh và yêu cầu HS thảo luận nhóm ba, trả lời các câu hỏi:

+ Viết tập hợp các mốc giờ đã có dự báo nhiệt độ.

+ Viết tập hợp các số đo nhiệt độ đã dự báo.

+ Cho biết nhiệt độ dự báo tại Thành phố Hồ Chí Minh vào lúc 7 giờ sáng ngày 01/5/2021.

- Đại diện nhóm trình bày câu trả lời, cả lớp nhận xét.

- GV yêu cầu HS kiểm tra hai đặc trưng quan trọng của hàm số:

+ Với mỗi thời điểm (giờ) trong bảng/biểu đồ, ta có luôn đọc được nhiệt độ dự báo không?

+ Có thời điểm (giờ) nào được dự báo từ hai mức nhiệt độ khác nhau không?

 GV đánh giá, dẫn dắt, đưa ra khái niệm hàm số, tập xác định của hàm số, tập giá trị của hàm số trong khung kiến thức trọng tâm.

- GV mời 2 -3 HS đọc khung kiến thức trọng tâm.

- GV lưu ý cho HS cách nhận biết hàm số cho bởi công thức:

 Ta thường dùng kí hiệu f(x) để chỉ giá trị y tương ứng với x, nên hàm số còn được viết là y = f(x)

VD: y = 3x + 5; .

- GV dẫn dắt, đặt câu hỏi cho HS rút ra nhận xét:

Một hàm số có thể được cho bằng bảng, bằng biểu đồ, hoặc bằng công thức.

- HS tự đọc, tìm hiểu Ví dụ 1 sau đó trình bày vào vở để hiểu sâu về cách xác định một hàm số, cách tìm tập xác định và tập giá trị của hàm số.

- GV lưu ý HS phần Chú ý và yêu cầu HS áp dụng hoàn thành Ví dụ 2.

- GV yêu cầu HS thảo luận theo nhóm hoàn thành Thực hành 1; Thực hành 2.

+ GV yêu cầu HS hoạt động theo tổ hoàn thành vào bảng nhóm:

·   Tổ 1 + Tổ 3: vận dụng định nghĩa hàm số để kiểm tra đặc trưng của một hàm số khi biết bảng giá trị thực hiện Thực hành 1.

·   Tổ 2 + 4: thực hiện Thực hành 2 để rèn luyện năng lự tư duy và lập luận toán học, năng lực giải quyết vấn đề toán học.

- GV cho HS vận dụng kiến thức thảo luận theo nhóm thực hiện hoàn thành Vận dụng:

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

- HS theo dõi SGK, chú ý nghe, hiểu, thảo luận, trao đổi và hoàn thành các yêu cầu.

- GV: quan sát và trợ giúp HS. 

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

- Hoạt động nhóm: Đại diện nhóm trình bày kết quả trước lớp. Các nhóm khác chú ý nghe, nhận xét, bổ sung.

- Cá nhân: giơ tay phát biểu trình bày bảng.

- Hoạt động nhóm: các nhóm trình bày bài vào bảng, đại diện nhóm phát biểu, trình bày.

Bước 4: Kết luận, nhận định: GV tổng quát, nhận xét quá trình hoạt động của các HS, cho HS nhắc lại các khái niệm hàm số, tập xác định và tập giá trị của hàm số.

1. Khái niệm hàm số

HĐKP1. 

a) Tập hợp các mốc giờ đã có dự báo nhiệt độ là:

A =  {1; 4; 7; 10; 13; 16; 19; 22}

b) Tập hợp các số đo nhiệt độ đã dự báo là:

B = {28; 27; 32; 31; 29; 28; 27}

c) Nhiệt  độ dự báo tại Thành phố Hồ Chí Minh vào lúc 7 giờ sáng ngày 01/5/2021 là: 28^oC.

Kết luận:

Giả sử x và y là hai đại lượng biến thiên và x nhận giá trị thuộc tập số D.

Nếu với mỗi giá trị của x thuộc tập hợp số D có một và chỉ một giá trị tương ứng của y thuộc tập hợp số thực thì ta có một hàm số.

Ta gọi x là biến số và y là hàm số của x.

Tập hợp D gọi là tập xác định của hàm số.

Tập hợp T gồm tất cả các giá trị y (tương ứng với x thuộc D) gọi là  tập giá trị của hàm số.

* Nhận xét:

Một hàm số có thể được cho bằng bảng, bằng biểu đồ, hoặc bằng công thức.

Ví dụ 1:

a) Bảng dữ liệu dự báo thời tiết (Bảng 1) biểu thị một hàm số vì: ứng với mỗi thời điểm (giờ) trong bảng đều có một giá trị dự báo nhiệt độ duy nhất.

Tập xác định của hàm số:

D = {1; 4; 7; 10; 13; 16; 19; 22} và có tập giá trị T =  {27; 28; 29; 31; 32}

Tập giá trị của hàm số:

T = {27; 28;; 29; 31; 32}

b) Biểu đồ “ Dự báo nhiệt độ ngày 01/5/2021 tại Thành phố Hồ Chí Minh” biểu thị một hàm số vì: ứng với mỗi thời điểm (giờ) trong biểu đồ đều có một giá trị dự báo nhiệt độ duy nhất.

 TXĐ và tập giá trị của hàm số như câu a.

Chú ý:

a) Khi một hàm số được cho bằng công thức mà không chỉ rõ tập xác định thì ta quy ước:

Tập xác định của hàm số y = f(x) là tập hợp tất cả các số thực x sao cho biểu thức f(x) có nghĩa.

b) Một hàm số có thể được cho bởi hay hay nhiều công thức. Chẳng hạn, xét hàm số:

Nghĩa là với thì , với x > 1 thì

Ví dụ 2:

a) Biểu thức  có nghĩa

Vậy TXĐ của hàm số:

b) Biểu thức  có nghĩa

Vậy TXĐ của hàm số:

Thực hành 1:

Bảng đó biểu thị một hàm số vì:

Ứng với mỗi thời điểm t có duy nhất một giá trị v.

Tập xác định của hàm số:

D = {0,5; 1; 1,2; 1,8; 2,5}.

Thực hành 2.

a)

Biểu thức  có nghĩa

Vậy TXĐ của hàm số:

b)

Biểu thức  có nghĩa
 
 

Vậy TXĐ của hàm số:

Vận dụng:

a) Công thức của hàm số biểu thị diện tích bồn hoa theo bán kính r là :

Tập xác định của hàm số :

b)

 (cm)