Giáo án gộp Ngữ văn 8 cánh diều kì I

HOẠT ĐỘNG CỦA GV- HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Nhiệm vụ 1: Tìm hiểu về tác giả 

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập cho HS

GV mời HS dựa vào nội dung chuẩn bị ở nhà: 

- Trình bày hiểu biết của em về tác giả Lưu Trọng Lư?

- Em hãy trình bày xuất xứ của văn bản

Bước 2: Các nhóm tiếp nhận nhiệm vụ 

Các nhóm thảo luận để vẽ sơ đồ tóm tắt những nội dung chính về tác giả và tác phẩm

Bước 3: HS tiến hành thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV mời đại diện 1 nhóm lên bảng vẽ sơ đồ, yêu cầu các nhóm khác nhận xét, góp ý, bổ sung.

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, chốt kiến thức.

Nhiệm vụ 2: Tìm hiểu về thơ bảy chữ, bố cục, mạch cảm xúc, cảm hứng chủ đạo

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

• GV mời đại diện các nhóm dựa vào nội dung đã học ở nhà:

+ Thế nào là thơ bảy chữ? Em hãy trình bày các đặc điểm của thể thơ này

+ Em hãy trình bày những hiểu biết của em về mạch cảm xúc và cảm hứng chủ đạo

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

HS dựa vào phần tìm hiểu ở nhà và những kiến thức đã được tìm hiểu ở phần Tri thức Ngữ văn để chuẩn bị câu trả lời cho các câu hỏi trên

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- GV mời một số HS đứng lên trả lời câu hỏi, yêu cầu các HS khác nhận xét, góp ý và bổ sung

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, chốt kiến thức.

I. Tìm hiểu chung

1. Tác giả, tác phẩm

a. Tác giả

- Lưu Trọng Lư (19/6/1912 – 10/8/1991) là một nhà thơ, nhà văn, nhà soạn kịch Việt Nam, quê làng Cao Lao Hạ, xã Hạ Trạch, huyện Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình trong một gia đình quan lại xuất thân nho học.

- Ông học đến năm thứ ba tại trường Quốc học Huế thì ra Hà Nội làm văn, làm báo để kiếm sống. Ông là một trong những nhà thơ khởi xướng Phong trào Thơ mới và rất tích cực diễn thuyết bênh vực “Thơ mới” đả kích các nhà thơ “cũ”.

- Phong cách nghệ thuật: giọng thơ trong trẻo, ý thơ tinh tế

- Tác phẩm chính: Tiếng thu (1939); Tỏa sáng đôi bờ (1959); Người con gái sông Gianh (1966), ..

b. Tác phẩm

Bài thơ “Nắng mới” được trích từ tập thơ “Tiếng thu”, xuất bản năm 1939

2. Thơ bảy chữ; bố cục, mạch cảm xúc và cảm hứng chủ đạo trong bài thơ

a. Thơ bảy chữ

- Thơ bảy chữ là thể thơ mỗi dòng có bảy chữ. Các dòng trong bài thơ thường ngắt nhịp 4/3. Cách ngắt nhịp còn phụ thuộc vào nghĩa của câu thơ, dòng thơ. Ví dụ:

Tà áo nâu/ in giữa cánh đồng

Gió chiều cuốn bụi/ bốc sau lưng

Bóng u/ hay bóng người thôn nữ

Cúi nón mang đi/ cặp má hồng.

(Đường về quê mẹ - Đoàn Văn Cừ)

- Bài thơ bảy chữ thường có nhiều vần. Vần thường là vần chân (được gieo ở cuối dòng thơ thứ nhất, thứ hai, thứ tư ở mỗi khổ), có thể gieo vần liền (vần được gieo liên tiếp ở các dòng thơ) hoặc vần cách (vần không được gieo liên tiếp mà thường cách ra một dòng thơ).

b. Bố cục, mạch cảm xúc và cảm hứng chủ đạo trong bài thơ

- Bố cục là sự tổ chức, sắp xếp các dòng thơ, khổ thơ tương ứng với một nội dung nhất định để tạo thành một bài thơ

- Mạch cảm xúc là diễn biến dòng cảm xúc, tâm trạng của tác giả trong bài thơ

- Cảm hứng chủ đạo trong bài thơ là trạng thái cảm xúc, tình cảm mãnh liệt được thể hiện xuyên suốt tác phẩm nhằm thể hiện tư tưởng của tác giả.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV- HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Nhiệm vụ 1:  Đặc điểm về thể thơ, mạch cảm xúc và cảm hứng chủ đạo của bài thơ Nắng mới

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV mời đại diện các nhóm dựa vào nội dung đã đọc ở nhà để trả lời các câu hỏi liên quan đến văn bản Nắng mới

+ Trình bày những đặc điểm của thể thơ bảy chữ được thể hiện qua bài thơ Nắng mới

+ Bài thơ viết về ai, viết về điều gì? Người đang bày tỏ cảm xúc, suy nghĩ trong bài thơ là ai?

+ Bài thơ có thể chia làm mấy phần? Xác định mạch cảm xúc qua các phần của bài thơ

+ Xác định cảm hứng chủ đạo trong bài thơ Nắng mới

+ Theo em, nhan đề của bài thơ được đặt theo cách như thế nào trong 4 cách dưới đây?

(1) Một hình ảnh khơi nguồn cảm hứng cho tác giả

(2) Một sự việc gây ấn tượng sâu sắc cho tác giả

(3) Một đề tài khái quát nội dung của cả bài thơ

(4) Một âm thanh đặc biệt trong cảm nhận của tác giả

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

- Các nhóm tiếp nhận nhiệm vụ, tiến hành thảo luận để trả lời.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- GV mời đại diện các nhóm lên bảng yêu cầu các nhóm khác nhận xét, góp ý, bổ sung.

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, chốt kiến thức

Nhiệm vụ 2: Những tín hiệu đánh thức kí ức về người mẹ trong tâm tưởng của nhà thơ

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

Dựa vào văn bản cùng với phần chuẩn bị ở nhà chia lớp thành 3 nhóm để trả lời các câu hỏi sau:

+ Em có nhận xét gì về những hình ảnh xuất hiện trong khổ thơ đầu?

+ Nhân vật "tôi" đã thể hiện tình cảm, cảm xúc gì trong khổ thơ thứ nhất? Tình cảm, cảm xúc đó được thể hiện qua những từ ngữ nào?

+ Chỉ ra các từ láy và tác dụng của chúng trong việc thể hiện tâm trạng ấy

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

Hs làm việc theo cặp đôi hoặc đọc lại văn bản theo yêu cầu suy nghĩ để hoàn thành nhiệm vụ

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

GV mời 2-3 HS trình bày trước lớp yêu cầu cả lớp nhận xét, bổ sung

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét đánh giá chốt kiến thức

- GV cho HS đại diện các nhóm lên báo cáo kết quả

Nhiệm vụ 3: Hình ảnh người mẹ trong kí ức của tác giả

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

Dựa vào văn bản cùng với phần chuẩn bị ở nhà, GV yêu cầu HS thảo luận theo hình thức nhóm đôi để trả lời các câu hỏi sau:

+ Để thể hiện hình ảnh người mẹ, tác giả đã lựa chọn các hình ảnh thơ nào?

+ Thông qua việc phân tích các hình ảnh thơ đó, em hãy cho biết hình ảnh người mẹ hiện lên như thế nào trong tâm tưởng nhân vật "tôi"?

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

Hs làm việc theo cặp đôi hoặc đọc lại văn bản theo yêu cầu suy nghĩ để hoàn thành nhiệm vụ

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

GV mời 2-3 HS trình bày trước lớp yêu cầu cả lớp nhận xét, bổ sung

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét đánh giá chốt kiến thức

- GV cho HS đại diện các nhóm lên báo cáo kết quả

Nhiệm vụ 4: Tổng kết

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV chia HS thành các nhóm (4-6 HS), yêu cầu HS: 

+ Trình bày nhận xét của em về nội dung, nghệ thuật và đặc trưng thể loại văn bản Nắng mới

- GV yêu cầu HS rút ra tổng kết thể loại

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS rút ra kết luận về nội dung, nghệ thuật và đặc trưng thể loại của văn bản

- GV quan sát phần thảo luận của các nhóm, hướng dẫn, hỗ trợ(nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- GV mời đại diện một số nhóm xác định nội dung, nghệ thuật và đặc trưng thể loại của văn bản

- GV yêu cầu các nhóm khác lắng nghe, nhận xét phần trả lời của nhóm bạn, nêu ý kiến bổ sung (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá, chốt kiến thức

I. Đặc điểm về thể thơ, mạch cảm xúc và cảm hứng chủ đạo của bài thơ Nắng mới

a. Đặc điểm về thể thơ

- Mỗi dòng có bảy chữ

- Cách ngắt nhịp trong bài thơ: 3/4, 4/3, 2/5. Nhịp thơ đa dạng nhưng nhịp nhàng, phù hợp với tâm trạng của chủ thể trữ tình.

- Cách gieo vần trong bài thơ: vần chân liền và vần chân cách: tạo nhạc tính cho bài thơ.

b. Bố cục, mạch cảm xúc

- Bố cục: 

+ Khổ 1: Những tín hiệu đánh thức kí ức về người mẹ trong tâm tưởng của nhà thơ

+ Khổ 2, 3: Hình ảnh người mẹ trong kí ức của tác giả

- Mạch cảm xúc:

+ Khổ 1: Nỗi buồn da diết, cảm thấy trống vắng vì thiếu mẹ được thức dậy trong tâm hồn nhà thơ bởi những tín hiệu đặc biệt

+ Khổ 2, 3: Nỗi nhớ và niềm hạnh phúc trong tâm tưởng tác giả khi hồi tưởng lại những kí ức tươi đẹp của tuổi thơ thuở còn có mẹ

-> Bố cục và mạch cảm xúc của bài thơ được thể hiện theo trình tự thời gian, từ hiện tại ngược về quá khứ, nhằm nhấn mạnh tình cảm yêu thương sâu đậm của tác giả dành cho người mẹ của mình

c. Cảm hứng chủ đạo: Nỗi nhớ thương sâu sắc của tác giả dành cho người mẹ 

d. Nhan đề

Bài thơ có nhan đề Nắng mới. Đây là hình ảnh gây ấn tượng, khơi nguồn cảm hứng cho tác giả, thúc dậy những kỉ niệm đẹp về mẹ ntrong kí ức thuở lên mười (-> Chọn (1))

II. Tìm hiểu chi tiết

1. Những tín hiệu đánh thức kí ức về người mẹ trong tâm tưởng của nhà thơ

- Hình ảnh làng quê: “nắng mới”, “gà trưa” => đây là những hình ảnh quen thuộc gắn liền với làng quê Việt Nam.

-- Trong khổ thơ thứ nhất nói riêng và trong cả bài thơ nói chung, nhân vật “tôi” có tâm trạng buồn, nhớ thương sâu sắc người mẹ đã khuất của mình. Tình cảm, cảm xúc đó được thể hiện qua các từ ngữ “nhớ”, “chửa xoá mờ”

- Các từ láy xuất hiện trong đoạn một “xao xác”, “não nùng”, “chập chờn” được sử dụng rất giàu sắc thái biểu cảm. Cụ thể:

Âm thanh tiếng gà trưa chợt vọng đến hoá thành tâm trạng khi được tác giả thể hiện bằng hai từ “xao xác”, “não nùng”. “Xao xác” là những thanh âm nối tiếp nhau, làm cho không gian buổi trưa đang yên tĩnh, vắng vẻ bỗng trở nên xao động. Cái xao động từ ngoại cảnh thức dậy cả một bầu trời tâm trạng của nhân vật “tôi”, tạo ra những gợn sóng của tâm hồn. Còn “não nùng” là cảm xúc buồn đau sâu đậm và đầy day dứt. Âm thanh tiếng gà gáy ban trưa trở thành tín hiệu thẩm mĩ đặc biệt bắc nhịp cầu cho tâm tưởng hiện tại trở về quá khứ. Âm thanh tiếng gà trưa như đưa tâm hồn “tôi” vào đôi bờ hư thực của hiện tại và quá khứ. Bờ bên này là  không gian trưa vắng “xao xác”, “não nùng” của hiện tại. Bờ bên kia là kí ức. Và “chập chờn” là gạch nối bước từ trạng thái của bờ bên này sang bờ bên kia, như thực, như mơ trong tâm trạng của cái tôi trữ tình

-> Các từ láy tạo thành đường dẫn của cảm xúc, của kí ức, dẫn tâm hồn của nhà thơ và mỗi chúng ta  về với những ngày tháng thân thương vốn đã xa rồi

2. Hình ảnh người mẹ trong kí ức của tác giả

- Để thể hiện hình ảnh người mẹ, tác giả đã lựa chọn các hình ảnh trong hai khổ thơ gắn bó chặt chẽ với nhau. Đó là “nắng mới”, “áo đỏ” và “nét cười đen nhánh”

- Ở thế giới của hoài niệm còn mãi, mẹ hiện lên giữa không gian bừng sáng của “nắng mới” – nguồn sáng mới mẻ, tươi đẹp, hân hoan, trong tay là tấm “áo đỏ”   “người đưa trước giậu phơi”. Màu đỏ ấm nóng của tấm áo hoà với màu nắng mới, dường như cùng phản chiếu lên gương mặt dịu dàng, trẻ trung của mẹ. Và “nét cười đen nhánh” sau tay áo tạo nên một bức tranh thật đẹp. Nét cười ấy như toả nắng trên gương mặt mẹ. Nét vẽ phối hợp hài hoà màu sắc, đường nét, … đặc biệt là như được chạm khắc từ kí ức tuổi thơ hạnh phúc khi còn nhỏ của tác giả, càng làm nổi bật cảm giác “xao xác”, “não nùng”, “rượi buồn” khi trở về hiện tại

-> Qua ba chi tiết đó, hình ảnh người mẹ hiện lên thật ấm áp, thân thương, đôn hậu, trẻ trung, tươi tắn trong tâm hồn nhà thơ. Đây là những ksi ức ấn tượng nhất được lưu giữ sâu đậm trong tâm hồn của một đứa trẻ lên mười khi nhớ về mẹ

III. Tổng kết

1. Nội dung

Bài thơ là nỗi nhớ của chủ thể trữ tình đối với người mẹ của mình. Qua đó thể hiện giá trị đạo đức truyền thống uống nước nhớ nguồn, hiếu thuận của người Việt Nam.

2. Nghệ thuật

- Thể thơ thất ngôn

- Giọng điệu nhẹ nhàng, tha thiết

- Sử dụng linh hoạt các biện pháp tu từ

- Từ ngữ trong bài thơ giản dị, mang màu sắc làng quê Bắc Bộ tạo nên sự gần gũi.

- Cách ngắt nhịp trong bài thơ: 3/4, 4/3, 2/5. Nhịp thơ đa dạng nhưng nhịp nhàng, phù hợp với tâm trạng của chủ thể trữ tình.

- Cách gieo vần trong bài thơ: vần chân liền và vần chân cách: tạo nhạc tính cho bài thơ

3. Đặc trưng thể loại

a. Bố cục

- Tuân thủ theo đúng luật thơ bảy chữ

b. Ngôn ngữ

- Ngôn ngữ cô đọng, giản dị và giàu sức biểu cảm.

- Các chi tiết, hình ảnh được sử dụng mang tính tiêu biểu, chân thực

Trường THCS:………………………

Lớp:…………………………………..

Họ và tên:……………………………..

PHIẾU BÀI TẬP

VĂN BẢN NẮNG MỚI

Khoanh tròn vào đáp án đặt trước câu trả lời đúng:

Câu 1: Bài thơ “Nắng mới” viết theo thể thơ nào?

A. Bảy chữ

B. Tự do

C. Lục bát

D. Sáu chữ

Câu 2: Nhân vật "tôi" đã thể hiện tình cảm, cảm xúc gì trong bài thơ?

A. Nhân vật tôi rất yêu thương mẹ

B. Nhân vật "tôi" đã thể hiện tâm trạng buồn, nhớ thương sâu sắc dành cho người mẹ đã khuất của mình

C. Nhân vật “tôi” chia sẻ cảm xúc khi mình khi nhắc đến mẹ

D. Nhân vật “tôi” đã chia sẻ những cảm xúc về thời thơ ấu của mình: đó là quãng thời gian vất vả, cực nhọc nhưng không khí gia đình luôn đầm ấm, tươi vui bởi vì có mẹ

Câu  3: Kí ức về mẹ trong tâm tưởng của nhân vật “tôi” gắn liền với hình ảnh:

A. Mẹ đi ra ngoài đồng làm việc trong buổi nắng sớm.

B. Nắng chiếu qua song cửa.

C. Gà trưa gáy não nùng.

D. Mẹ đưa áo ra giậu phơi mỗi khi có nắng mới về.

Câu  4: Đâu không phải ý đúng khi nói về hình ảnh người mẹ hiện lên trong tâm tưởng của nhà thơ trong “Nắng mới”?

A. Có những điểm mạnh mẽ, tân tiến của người phụ nữ hiện đại.

B. Là một người tuy nghiêm khắc nhưng rất yêu thương các con của 

C. Là một người phụ nữ lam lũ, khổ sở, nhưng tràn đầy niềm tin về cuộc sống.

D. Có đầy đủ nét duyên dáng, hiền từ của người phụ nữ Việt Nam thuở xưa.

Câu 5: Các hình ảnh trong bài thơ được tác giả sử dụng để khắc hoạ hình ảnh người mẹ là:

A. Nắng mới, áo đỏ, tiếng gà trưa

B. Nắng mới, trưa hè, giậu thưa

C. Nắng mới, áo đỏ, nét cười đen nhánh

D. Nắng mới, áo đỏ, nét cười đen nhánh, giậu thưa

Câu 6: Ý nào sau đây không đúng khi nói về giá trị nghệ thuật của bài thơ?

A. Sử dụng linh hoạt các biện pháp tu từ

B. Cách ngắt nhịp trong bài thơ: 3/4, 4/3, 2/5. Nhịp thơ đa dạng nhưng nhịp nhàng, phù hợp với tâm trạng của chủ thể trữ tình.

C. Cách gieo vần trong bài thơ: vần chân liền và vần chân cách

D. Giọng điệu bi tráng, hào hùng

1. A

2. B

3. D

4. B

5. C

6. D