Giáo án Ngữ văn 8 cánh diều Bài 7 Đọc 4: Vịnh khoa thi Hương

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Nhiệm vụ 1: Tìm hiểu về tác giả tác phẩm

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

GV mời đại diện các nhóm dựa vào nội dung đã đọc ở nhà:

- Hãy trình bày hiểu biết của em về tác giả Trần Tế Xương

- Trình bày hiểu biết của em về tác phẩm Vịnh khoa thi Hương

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

HS đọc thông tin trong SGK, chuẩn bị trình bày trước lớp.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

GV mời 2 – 3 HS phát biểu, yêu cầu cả lớp nhận xét, bổ sung.

Dự kiến sản phẩm: HS dựa vào SHS, tóm tắt về nêu vài nét cơ bản về tác giả, tác phẩm.

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá, chốt kiến thức.

- GV bổ sung

Nhiệm vụ 2: Thơ trào phúng

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

GV mời đại diện các nhóm dựa vào nội dung đã học ở nhà và trả lời các câu hỏi sau:

- Thế nào là thơ trào phúng?

- Thơ trào phúng có đặc điểm gì?

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

HS dựa vào phần tìm hiểu ở nhà và những kiến thức đã được tìm hiểu ở phần Tri thức Ngữ văn để chuẩn bị câu trả lời cho các câu hỏi trên

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- GV mời một số HS đứng lên trả lời câu hỏi, yêu cầu các HS khác nhận xét, góp ý và bổ sung

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, chốt kiến thức.

I. Tìm hiểu chung

1. Tác giả, tác phẩm

a. Tác giả

- Trần Tế Xương (1870-1907) quê ở Nam Định, là người có tài nhưng lận đận thi cử, đỗ Tú tài nên thường được gọi là Tú Xương

- Thơ ông đậm chất trữ tình và chất trào phúng, phản ánh rõ nét bức tranh hiện thực của xã hội thuộc địa nửa phong kiến nước ta cuối thế kỉ XIX- đầu thế kỉ XX

- Một số bài thơ Nôm tiêu biểu của Trần Tế Xương: Năm mới chúc nhau, Thương vợ, Áo bông che bạn, …

b. Tác phẩm

- Văn bản Vịnh khoa thi hương được sáng tác năm 1897, là bài thơ thuộc đề tài thi cử, thể hiện thái độ mỉa mai phẫn uất của nhà thơ đối với chế độ thi cử đương thời và con đường khoa cử của riêng ông.

- Vịnh khoa thi Hương được viết theo thể thoe thất ngôn bát cú Đường luật

* Một số đặc điểm của thể thơ thất ngôn bát cú Đường luật

- Bài thơ gồm 8 dòng thơ, mỗi dòng 7 chữ

- Bố cục của một bài thơ bát cú gồm 4 phần: đề, thực, luận, kết; mỗi phần có 2 câu (gọi là liên). Hai câu đầu có nhiệm vụ mở bài, giới thiệu vấn đề mà bài thơ đề cập. Hai câu thực nêu hiện tượng, sự vật, làm rõ hơn ý đề bài đưa ra ở hai câu đề. Hai câu luận phát triển rộng thêm ý của bài, có chức năng luận bàn về vấn đề được nói đến ở các câu trên. Hai câu kết có vai trò kết thúc ý toàn bài, thể hiện cảm xúc của nhà thơ, có khi hai câu kết còn có chức năng gợi mở, gợi ra ý mới để suy nghĩ tiếp

2. Thơ trào phúng

- Thơ trào phúng là một thể loại đặc biệt của sáng tác văn học, gắn liền với các cung bậc tiếng cười mang ý nghĩa xã hội. Hài hước là sụ phê phán nhẹ nhàng. Châm biếm là dùng lời lẽ sắc sảo, thâm thuý để phê phán, vạch trần đối tượng. Đả kích là tiếng cười phủ định, thường dùng để chỉ trích, phản đối gay gắt đối tượng trào phúng

- Một số thủ pháp trong thơ trào phúng: chơi chữ; sử dụng khẩu ngữ, ngôn ngữ đời thường một cách hài hước; cường điệu; tương phản, …

HOẠT ĐỘNG CỦA GV- HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Nhiệm vụ 2: Phân tích tác phẩm Vịnh khoa thi Hương

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV mời đại diện các nhóm dựa vào nội dung đã đọc ở nhà để trả lời các câu hỏi liên quan đến văn bản Vịnh khoa thi Hương

Câu 1. Hãy nêu chủ đề và bố cục bài thơ Vịnh khoa thi Hương của Trần Tế Xương.

Câu 2: Xác định các đối tượng trào phúng mà bài thơ hướng tới. Thái độ của tác giả đối với các đối tượng đó được thể hiện như thế nào?

Câu 3: Hai câu đề cho thấy kì thi có gì đặc biệt?

Câu 1:

- Chủ đề: chế độ thi cử phong kiến đã suy tàn cũng như cảnh ngộ mất nước trong buổi đầu của xã hội thực dân nửa phong kiến.

- Bố cục gồm 3 phần:

+ Phần 1. Hai câu thơ đầu: giới thiệu về khoa thi năm Đinh Dậu

+ Phần 2. Bốn câu thơ tiếp theo: cảnh trường thi trong thực tế

+ Phần 3. Hai câu thơ còn lại: thái độ, tâm trạng của nhà thơ

Câu 2:

- Đối tượng trào phúng: sĩ tử, quan trường, quan sứ, mụ đầm

- Thái độ của tác giả: mỉa mai, châm biếm

Câu 3: Hai câu đề cho thấy kì thi đặc biệt ở chỗ: