Giáo án Ngữ văn 8 cánh diều Bài 2 Đọc 2: Nếu mai em về Chiêm Hoá

HOẠT ĐỘNG CỦA GV- HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Nhiệm vụ 1: Tìm hiểu về tác giả

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập cho HS

GV mời HS dựa vào nội dung chuẩn bị ở nhà:

- Trình bày hiểu biết của em về tác giả Mai Liễu?

- Em hãy trình bày xuất xứ của văn bản

Bước 2: Các nhóm tiếp nhận nhiệm vụ

Các nhóm thảo luận để vẽ sơ đồ tóm tắt những nội dung chính về tác giả và tác phẩm

Bước 3: HS tiến hành thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV mời đại diện 1 nhóm lên bảng vẽ sơ đồ, yêu cầu các nhóm khác nhận xét, góp ý, bổ sung.

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, chốt kiến thức.

I. Tìm hiểu chung

1. Tác giả, tác phẩm

a. Tác giả

- Mai Liễu (1949 – 2020) tên thật là Ma Văn Liễu, quê tại xã Công Đa, huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang. Khi làm thơ, làm báo, ông lấy bút danh là Mai Liễu.

- Thơ của Mai Liễu chân thật và thấm đẫm tình cảm. Trong những tác phẩm của ông, tình cảm gia đình, tình cảm giữa người với người và tình yêu quê hương, miền núi được đề cao. Ngôn từ trong thơ Mai Liễu cũng đậm chất miền núi.

-  Trong cuộc đời sáng tác của mình, ông đã đã để lại cho đời nhiều tác phẩm có giá trị với hàng chục tập thơ đã xuất bản như: “Suối làng” (1994), “Mây vẫn bay về núi” (1995),“Núi vẫn còn mưa” (2013), tuyển tập “Thơ Mai Liễu”,…

b. Tác phẩm

- Trích trong Thơ Mai Liễu, NXB Nhà văn, Hà Nội, năm 2015.

2. Thơ sáu chữ

- Thơ sáu chữ là thể thơ mỗi dòng có sáu chữ (sáu tiếng). Các dòng thơ trong bài thường ngắt nhịp 2/2/2, 2/4 hoặc 4/2, có khi ngắt nhịp 3/3. Ví dụ:

Nhà mình sát đường / họ đến

Có cho / thì có là bao

Con không bao giờ / được hỏi

Quê hương họ / ở nơi nào

(Trần Nhuận Minh)

- Bài thơ sáu chữ thường có nhiều vần. Vần thường là vần chân (được gieo ở cuối dòng thơ thứ nhất, thứ hai, thứ tư ở mỗi khổ), có thể gieo vần liền (vần được gieo liên tiếp ở các dòng thơ) hoặc vần cách (vần không được gieo liên tiếp mà thường cách ra một dòng thơ).

HOẠT ĐỘNG CỦA GV- HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Nhiệm vụ 1: Đặc điểm về thể thơ, bố cục và mạch cảm xúc của bài thơ Nếu mai em về Chiêm Hoá

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV mời đại diện các nhóm dựa vào nội dung đã đọc ở nhà để trả lời các câu hỏi liên quan đến văn bản Nếu mai em về Chiêm Hoá

+ Những đặc điểm của thể thơ sáu chữ được thể hiện như thế nào qua bài thơ Nếu mai em về Chiêm Hoá?

+ Bài thơ viết về ai, viết về điều gì? Người đang bày tỏ cảm xúc, suy nghĩ trong bài thơ là ai?

+ Bài thơ có thể chia làm mấy phần? Xác định mạch cảm xúc qua các phần của bài thơ

+ Em có nhận xét gì về cách đặt nhan đề của tác giả?

+ Tìm các từ có thể thay thế cho từ “về” trong nhan đề của bài thơ. Theo em, vì sao nên chọn từ “về”?

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

- Các nhóm tiếp nhận nhiệm vụ, tiến hành thảo luận để trả lời.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- GV mời đại diện các nhóm lên bảng yêu cầu các nhóm khác nhận xét, góp ý, bổ sung.

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, chốt kiến thức

Nhiệm vụ 2: Nỗi nhớ vẻ đẹp thiên nhiên mùa xuân của vùng đất Chiêm Hoá

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

Dựa vào văn bản cùng với phần chuẩn bị ở nhà chia lớp thành 3 nhóm để trả lời các câu hỏi sau:

+ Tác giả đã sử dụng những hình ảnh, chi tiết nào để thể hiện bức tranh thiên nhiên trong mùa xuân?

+ Chia sẻ ấn tượng của em và nêu nhận xét về bức tranh đó

+ Chỉ ra và phân tích tác dụng của biện pháp tu từ nhân hoá được sử dụng trong khổ hai của văn bản

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

Hs làm việc theo cặp đôi hoặc đọc lại văn bản theo yêu cầu suy nghĩ để hoàn thành nhiệm vụ

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

GV mời 2-3 HS trình bày trước lớp yêu cầu cả lớp nhận xét, bổ sung

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét đánh giá chốt kiến thức

- GV cho HS đại diện các nhóm lên báo cáo kết quả

Nhiệm vụ 3: Cảm xúc ngỡ ngàng trước vẻ đẹp tình tứ, đầy sức sống của con người vào mùa xuân nơi vùng đất quê hương

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

I. Đặc điểm về thể thơ, bố cục và mạch cảm xúc của bài thơ Nếu mai em về Chiêm Hoá

1. Đặc điểm về thể thơ

- Mỗi dòng có bảy chữ

- Cách ngắt nhịp trong bài thơ: 2/2/2, 2/4, 4/2. Nhịp thơ đa dạng nhưng nhịp nhàng, phù hợp với tâm trạng của chủ thể trữ tình.

- Cách gieo vần trong bài thơ: vần chân liền và vần chân cách: tạo nhạc tính cho bài thơ.

2. Bố cục, mạch cảm xúc

- Bố cục:

+ Hai khổ đầu: Cảm xúc của tác giả về vẻ đẹp của thiên nhiên

+ Ba khổ thơ sau: Cảm nhận của tác giả về con người và các phong tục quê hương

- Mạch cảm xúc:

+ Hai khổ thơ đầu: Nỗi nhớ vẻ đẹp thiên nhiên mùa xuân của vùng đất Chiêm Hoá

+ Ba khổ thơ sau: Cảm xúc ngỡ ngàng trước vẻ đẹp tình tứ, đầy sức sống của con người vào mùa xuân nơi vùng đất quê hương

3. Nhan đề

- Bài thơ có nhan đề “Nếu mai em về Chiêm Hoá”. Đây cũng là dòng mở đầu gợi cảm hứng cho tâm hồn nhà thơ hướng về những ấn tượng đặc biệt của thiên nhiên, con người trong mùa xuân của mảnh đất quê hương

- Từ “về” gợi sự thân thuộc, gần gũi. Với từ “về”, mảnh đất Chiêm Hoá, địa danh trong bài thơ là một phần của kí ức, là quê hương mà mỗi người con của nó dù ở đâu cũng đau đáu hướng về. Ngược lại, từ “đến” hay “tới” gợi cảm nhận sự chiêm ngưỡng, khám phá một vùng đất mới với nhiều sự bất ngờ, thú vị

II. Tìm hiểu chi tiết

1. Nỗi nhớ vẻ đẹp thiên nhiên mùa xuân của vùng đất Chiêm Hoá

- Bức tranh thiên nhiên mùa xuân được thể hiện qua những chi tiết, hình ảnh sau: “Tháng Giêng mưa tơ rét lộc”, “mùa măng”, “Sông Gâm đôi bờ cát trắng”, “đá”, “bến” ngẩn ngơ “trông nhau”, màu xanh ngút ngàn của “Non Thần”

- Nhận xét: Bức tranh đã tái hiện lại khung cảnh thiên nhiên gần gũi, giản đơn nhưng có hồn tạo nên một mùa xuân tràn đầy sức sống. Bao trùm trong bức tranh tuyệt đẹp ấn chính là sự ấn tượng về màu sắc đầy sắc xuân, sức xuân: màu xanh ngút ngàn vươn lên cao của cỏ cây trên đỉnh Non Thần, màu trắng của cát đôi bờ sông Gâm, … Thiên nhiên và con người như đầy sức sống, như tươi mới, trẻ trung, xuân sắc hơn (Non Thần hình như trẻ lại)

-> Mùa xuân như mang đến một nguồn sinh khí mới mẻ, tràn đầy cho vạn vật

- Biện pháp tu từ nhân hoá được tác giả sử dụng thành công trong khổ thứ hai là “Đá ngồi chờ dưới bến trông nhau/ Non Thần hình như trẻ lại”

- Với biện pháp nhân hoá, thiên nhiên như được thổi tâm hồn, cảm xúc của con người, biết chờ đợi, trông ngóng “Đá ngồi chờ dưới bến trông nhau”. Đỉnh Non Thần như “bừng tỉnh”, được tiếp thêm sinh khí mà trẻ lại, sức sống náo nức của mùa xuân hoá thành sắc xuân xanh mượt mà, ngút ngát vươn cao giữa mây trời

2. Cảm xúc ngỡ ngàng trước vẻ đẹp tình tứ, đầy sức sống của con người vào mùa xuân nơi vùng đất quê hương