Giáo án Ngữ văn 8 cánh diều Bài 2 Đọc 3: Đường về quê mẹ

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

          DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Nhiệm vụ 1: Tìm hiểu về tác giả tác phẩm

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

GV mời đại diện các nhóm dựa vào nội dung đã đọc ở nhà:

- Hãy trình bày hiểu biết của em về tác giả Đoàn Văn Cừ?

- Trình bày hiểu biết của em về tác phẩm Đường về quê mẹ

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

HS đọc thông tin trong SGK, chuẩn bị trình bày trước lớp.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

GV mời 2 – 3 HS phát biểu, yêu cầu cả lớp nhận xét, bổ sung.

Dự kiến sản phẩm: HS dựa vào SHS, tóm tắt về nêu vài nét cơ bản về tác giả, tác phẩm.

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá, chốt kiến thức.

- GV bổ sung

I. Tìm hiểu chung

1. Tác giả

-  Tác giả Đoàn Văn Cừ quê quán tại thôn Đô Đò, xã Nam Lợi, huyện Nam Trực, tỉnh Nam Định

- Gia đình: sinh ra trong một gia đình nông dân.

- Ông còn có các bút danh khác là Kẻ Sĩ, Cư sĩ Nam Hà, Cư sĩ Sông Ngọc và ngoài thơ ông cũng sáng tác văn xuôi.

2. Tác phẩm

- Xuất xứ: Thơ Mới 1932 – 1945: Tác giả và tác phẩm, NXB Hội Nhà văn, Hà Nội, 2001.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV- HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Nhiệm vụ 2: Phân tích bài thơ Đường về quê mẹ

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV mời đại diện các nhóm dựa vào nội dung đã đọc ở nhà để trả lời các câu hỏi liên quan đến văn bản Đường về quê mẹ

Câu 1: Bài thơ là lời của ai? Nêu ấn tượng chung của em về tác phẩm.

Câu 2:

- Nhan đề của bài thơ được đặt theo cách như thế nào?

- Hãy chỉ ra bố cục của bài thơ và nội dung của từng phần.

Câu 3:

- Liệt kê các hình ảnh, chi tiết về thiên nhiên và con người trong bài thơ

- Nêu nhận xét của em về màu sắc, đường nét của bức tranh thiên nhiên và vẻ đẹp tâm hồn của con người được thể hiện trong tác phẩm.

Câu 4: Bài thơ đã diễn ra được tâm trạng và tình cảm gì của nhà thơ?

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

Các nhóm thảo luận để trả lời.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

GV mời đại diện các nhóm lên bảng yêu cầu các nhóm khác nhận xét, góp ý, bổ sung.

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

GV nhận xét, chốt kiến thức.

Câu 1:

- Bài thơ là lời của nhân vật “tôi” – người con – hồi tưởng lại kỉ niệm được mẹ dẫn đi trên con đường về quê ngoại để nhận họ hàng mỗi dịp xuân

- Ấn tượng của em về bài thơ: bài thơ tái hiện những kí ức đẹp đẽ về khung cảnh thiên nhiên, con người khi về quê.

Câu 2:

- Nhan đề bài thơ được đặt theo một hình ảnh khơi nguồn cảm xúc trong tác giả, miêu tả khung cảnh đồng quê trên đường đi của mấy mẹ đã hiện lên những kí ức đẹp về thiên nhiên và con người quê ngoại.

- Bố cục:

+ Phần 1 (Khổ thơ đầu): Hoàn cảnh và lí do “tôi” được về thăm quê mẹ

+ Phần 2 (Còn lại): Khung cảnh và hình ảnh người mẹ trên con đường về quê trong kí ức của “tôi”

Câu 3:

- Các hình ảnh thiên nhiên được khắc hoạ trong bài thơ: “mây bay sắc trắng ngần”, “những rặng đề”, “những dòng sông trắng” uốn lượn, dải đê, “cồn xanh”, “bãi tía”, “chiều mát”, “nắng vàng nhạt”, “trời xanh cò trắng bay từ lớp”,”xóm chợ”, “xác lá bàng” phơi trên những mái lều

-> Bức tranh thiên nhiên nhiều màu sắc, con đường về quê ngoại uốn lượn theo bờ đê của dòng sông đẹp mềm mại như đường nét trong một bức tranh vẽ tươi sáng của kí ức tuổi thơ

- Các hình ảnh con người trên con đường về quê được thể hiện trong bài thơ: “Người xới cà, ngôn rộn bốn bề”, “Đoàn người về ấp gánh khoai lang”, “những người quen”

-> Những người dân quê chăm chỉ, vui vẻ trong cuộc sống lao động hàng ngày – chăm sóc, vun xới mùa màng, cùng nhau trò chuyện vui vẻ lúc làm đồng, làm bãi, … chất phác hồn hậu, mộc mạc, hồ hởi, luôn quan tâm đến người khác

- Hình ảnh người mẹ được khắc hoạ qua các chi tiết: “Thúng cắp bên hông nón đội đầu/ Khuyên vàng, yếm thắm, áo the nâu”; “Mắt sáng, môi hồng má đỏ au”; “Tà áo nâu in giữa cánh đồng”; “Bóng u hay bóng người thôn nữ/ Cúi nón mang đi cặp má hồng”; “Ai cũng khen u nết thảo hiền”

-> Người mẹ mang những vẻ đẹp truyền thống của người phụ nữ thôn quê Việt Nam xưa. Lấy chồng xa quê, mỗi năm chỉ vào dịp Tết đến, xuân về mới có dịp trở về thăm quê ngoại. Mẹ dẫn theo các con về để nhận họ hàng, nhận quê hương. Bằng cách ấy, người mẹ đã kết nối tâm hồn trẻ thơ của các con với quê ngoại, bồi đắp cho các con tình yêu và sự gắn bó với quê hương, nguồn cội, …

=> Tóm lại, ta thấy được những dòng hoài niệm của người con về những lần cùng mẹ về quê ngoại. Khung cảnh thiên nhiên mùa xuân thật đẹp với những rặng đề, dòng sông trắng, bãi tía, cồn xanh,... Cảnh vật vừa sinh động, tràn đầy sức sống, hiện lên như một bức tranh thôn quê với những màu sắc và đường nét được phối hài hòa. Con người nơi đây đang rộn ràng trong khung cảnh lao động quen thuộc: Người xới cà, ngô rộn cánh đồng. Khung cảnh đầy bình yên và ấm áp. Qua những cảm nhận của người con, quê ngoại là cả một vùng kí ức êm đềm và thơ mộng.

Câu 4: