Giáo án dạy thêm Ngữ văn 9 Chân trời bài 8: Hai chữ nước nhà (Trần Tuấn Khải)

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Nhiệm vụ: Nhắc lại kiến thức

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV yêu cầu HS trả lời:

+ Nhắc lại một số hiểu biết về tác giả Trần Tuấn Khải và hoàn cảnh sáng tác “Hai chữ nước nhà”.

+ Trình bày bố cục, mạch cảm xúc, chủ đề và cảm hứng chủ đạo của VB

+ Trình bày yếu tố thi luật của thơ song thất lục bát trong văn bản Hai chữ nước nhà.

+ Các phương tiện phi ngôn ngữ được sử dụng trong văn bản như thế nào? Nêu tác dụng của các phương tiện phi ngôn ngữ.

+ Yếu tố thi luật của thể thơ song thất lục bát thể hiện trong văn bản như thế nào?

+ Tổng kết giá trị nội dung và nghệ thuật của văn bản “Hai chữ nước nhà”.

• HS tiếp nhận nhiệm vụ.

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

• HS làm việc theo cặp đôi hoặc đọc lại văn bản theo yêu cầu suy nghĩ để hoàn thành nhiệm vụ.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

• GV mời 2-3 HS trình bày trước lớp yêu cầu cả lớp nhận xét, bổ sung.

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

• GV nhận xét đánh giá chốt kiến thức.

1. Tìm hiểu chung về tác giả, tác phẩm

a. Tác giả

- Trần Tuấn Khải (1895 - 1983), quê ở Quang Xán, huyện Mỹ Lộc, tỉnh Nam Định.

- Ông là nhà thơ, nhà văn, nhà báo, dịch giả danh tiếng.

- Thơ văn của ông chứa đựng nỗi niềm đau đáu trước cảnh nước mất nhà tan, thường mượn chuyện xưa tích cũ trong lịch sử dân tộc để gửi gắm tấm lòng yêu nước thương dân, thể hiện trách nhiệm của một nhà Nho đối với vận mệnh dân tộc.

- Tác phẩm tiêu biểu: Duyên nợ phù sinh I (1921) – Duyên nợ phù sinh II (1923), Bút quan hoài I (1924) – Bút quan hoài ll (1927), Hồn tự lập I (1924) - Hồn tự lập II (1927), Hồn hoa (1925), Với sơn hà I (1936) – Với sơn hà II (1949),...

b. Tác phẩm

- Bài thơ Hai chữ nước nhà được sáng tác vào năm 1924, thời kỳ Pháp thuộc, là lời người cha (Nguyễn Phi Khanh) khuyên dặn người con (Nguyễn Trãi) phải biết sống quên mình vì nước nhà. 

- Bài thơ gồm 25 khổ thơ song thất lục bát và kết thúc bằng một dòng lục (sáu chữ: “Con ơi! Hai chữ nước nhà!”).

- Phần văn bản trong SGK trích từ dòng 29 đến dòng 64.

2. Bố cục, mạch cảm xúc, chủ đề, cảm hứng chủ đạo

a. Bố cục và mạch cảm xúc

- Phần 1 (từ dòng 29 đến dòng 32): Nỗi đau xót, khắc khoải của người cha khi bị giặc bắt đưa sang Trung Quốc, không thể làm gì được, đành nhờ con thay mình làm tròn bổn phận với nước nhà.

- Phần 2 (từ dòng 33 đến dòng 48): Niềm tự hào của người cha khi nhắc con về những chiến công hào hùng đánh giặc, giữ nước trong lịch sử và bổn phận giữ gìn giang sơn của mỗi thế hệ.

- Phần 3 (từ dòng 49 đến dòng 64): Cảm xúc tha thiết, mãnh liệt khi nhấn mạnh trách nhiệm của con là trang nam nhi đầu đội trời chân đạp đất, phải sống sao cho không hổ thẹn với lịch sử, với tổ tiên, với đấng sinh thành.

b. Chủ đề

Chủ đề: lòng yêu nước và niềm đau đáu với vận mệnh dân tộc của người cha.

c. Cảm hứng chủ đạo

Ca ngợi tình cảm yêu nước, tự hào dân tộc và thể hiện sự đồng tình với quan niệm của người cha về bổn phận của kẻ làm trai đối với vận mệnh “nước nhà”.

3. Thi luật

- Số chữ, số dòng: VB có chín khổ thơ. Mỗi khổ thơ gồm cặp song thất (bảy tiếng) và cặp lục bát (sáu – tám tiếng).

- Vần: 

Cha xót phận tuổi già sức yếu (T),

Lỡ sa cơ đành chịu (T) bó tay (B), 

       Thân lươn bao quản vũng lầy (B), 

Giang san gánh vác sau này (B) cậy con (B).

 Con nên nhớ tổ tôn (B) khi trước…

- Nhịp: 

Cha xót phận/ tuổi già sức yếu,

Lỡ sa cơ/ đành chịu bó tay,

Thân lươn/ bao quản/ vũng lầy,

Giang san/ gánh vác/ sau này/ cậy con.

4. Tổng kết

a. Nội dung

- Bài thơ Hai chữ nước nhà là một bài thơ hay và giàu ý nghĩa. Bài thơ đã để lại trong lòng người đọc những cảm xúc sâu lắng về tình yêu nước và nỗi đau thương trước cảnh nước mất nhà tan.

- Bài thơ cũng là một bài học quý giá cho thế hệ trẻ hôm nay, nhắc nhở chúng ta phải luôn ghi nhớ và tiếp tục phát huy truyền thống yêu nước của dân tộc. Tình yêu quê hương đất nước mãi mãi là động lực thúc đẩy con người Việt Nam đoàn kết, chiến đấu và xây dựng đất nước. 

b. Nghệ thuật

- Sử dụng các từ ngữ, hình ảnh có tác dụng tăng sức cảm hoá, thuyết phục trong lời khuyên của người cha đối với con.

- Cách gieo vần, ngắt nhịp và cách sử dụng phép điệp từ và điệp cấu trúc  góp phần tô đậm những dấu ấn vàng son trong lịch sử; đồng thời nhấn mạnh tầm quan trọng, tính cấp thiết của việc giúp nước nhà. 

Trường THCS:………………………

Lớp:…………………………………..

Họ và tên:……………………………..

PHIẾU BÀI TẬP

VĂN BẢN: HAI CHỮ NƯỚC NHÀ

Khoanh tròn vào đáp án đặt trước câu trả lời đúng:

Câu 1: Mục đích chính của người cha khi nhắc đến những tấm gương anh hùng trong lịch sử là gì?

A. Khoe khoang về quá khứ huy hoàng.

B. Cổ vũ, khích lệ con tiếp bước cha ông trả thù nhà, đền nợ nước.

C. Chỉ trích thế hệ trẻ hiện tại.

D. Tỏ ra bi quan về tương lai.

Câu 2: Văn bản chủ yếu tập trung vào cảm xúc nào của người cha?

A. Nỗi buồn vì tuổi già sức yếu.

B. Niềm tự hào về truyền thống gia đình.

C. Lòng yêu nước và trách nhiệm với đất nước.

D. Sự lo lắng về tương lai của con cái.

Câu 3: Bố cục của văn được chia làm mấy phần chính?

A. 1 phần.               

B. 2 phần.               

C. 3 phần.               

D. 4 phần.

Câu 4: Ở phần cuối của văn bản, người cha muốn nhắn nhủ điều gì với người con?

A. Khuyên con nên chăm chỉ học hành.

B. Nhắc nhở con về bổn phận làm con.

C. Nhắc nhở con về trách nhiệm của một đấng nam nhi đối với đấng sinh thành và đất nước.

D. Khuyên con nên đối xử tốt với bạn bè.

Câu 5: Thông điệp chính của văn bản là gì?

A. Khuyên con cái phải hiếu thảo với cha mẹ.

B. Ca ngợi vẻ đẹp của tình cha con.

C. Hãy sống xứng đáng với lịch sử oai hùng của dân dộc, kì vọng của đấng sinh thành.

D. Tôn vinh những người có công với đất nước.