Giáo án Ngữ văn 11 chân trời Bài 7 Văn bản 3: Kính gửi Cụ Nguyễn Du

HOẠT ĐỘNG CỦA GV – HS

SẢN PHẨM DỰ KIẾN

Nhiệm vụ 1: Tìm hiểu chung về văn bản

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

 GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi sau đây:

·    Tìm hiểu hoàn cảnh ra đời của bài thơ. Hoàn cảnh đó góp ích gì cho bạn trong việc đọc hiểu bài thơ.

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS thảo luận theo nhóm, vận dụng kiến thức đã học để thực hiện nhiệm vụ.

- GV quan sát, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- GV mời đại diện 1 HS của mỗi nhóm lần lượt trình bày kết quả thảo luận.

- GV yêu cầu HS khác lắng nghe, nhận xét, đặt câu hỏi (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá, chốt kiến thức.

- GV chuyển sang nội dung mới.

I. Tìm hiểu chung về văn bản

1. Hoàn cảnh ra đời của bài thơ

- Bài thơ sáng tác vào tháng 11 năm 1965, có liên quan đến:

+ Chuyến đi công tác ở các tỉnh miền Trung, vào tháng 10 – 11 năm 1965, khi Tố Hữu ghé thăm quê hương Nguyễn Du thuộc huyện Nghi Xuân, tỉnh Hà Tĩnh;

+ Năm dân tộc ta bước vào giai đoạn kháng chiến chống Mỹ rất ác liệt, cuộc kháng chiến để giành độc lập dân tộc và thống nhất nước nhà;

+ Năm Việt Nam và thế giới kỉ niệm 200 năm ngày sinh của Nguyễn Du.

=> Những hiểu biết về hoàn cảnh ra đời của bài thơ như trên giúp người đọc hiểu được lí do, thôi thúc tác giả sáng tác, hiểu đúng cảm hứng chủ đạo cũng như thông điệp mà tác giả muốn gửi đến độc giả. Chẳng hạn, phải hiểu hoàn cảnh sáng tác bài Kính gửi cụ Nguyễn Du như vừa nêu, mới hiểu bài thơ thể hiện cảm hứng ngợi ca lí tưởng nhân đạo của dân tộc qua thơ Nguyễn Du; hoặc mới hiểu đúng thông điệp từ bài thơ: Cuộc kháng chiến giành độc lập dân tộc và thống nhất đất nước của người Việt Nam hôm nay (thời điểm bài thơ ra đời) luôn có sự đồng hành của các thế hệ cha ông và các giá trị truyền thống.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV – HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Nhiệm vụ 1: Tìm hiểu nội dung, chủ đề của văn bản Kính gửi cụ Nguyễn Du

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV yêu cầu HS chia lớp thành 3 nhóm, trả lời những câu hỏi sau:

·    Nếu cần chọn một câu thơ có khả năng bao quát nội dung toàn bài, bạn sẽ chọn câu nào? Vì sao?

·    Xác định chủ thể trữ tình và chủ đề của bài thơ.

·    Trình bày cảm nhận về đoạn thơ sau:

Tiếng thơ ai động đất trời

Nghe như non nước vọng lời ngàn thu

Nghìn năm sau nhớ Nguyễn Du

Tiếng thương như tiếng mẹ ru những ngày.

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ

- HS vận dụng kiến thức đã học và trả lời câu hỏi.

- GV quan sát, hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận hoạt động và thảo luận

- GV mời 1 – 2 HS trình bày kết quả chuẩn bị.

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ

- GV nhận xét, bổ sung, chốt lại kiến thức.

Nhiệm vụ 2: Vận dụng tri thức và hiểu biết để đánh giá về văn bản

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV yêu cầu HS thảo luận cặp đôi (think – pair – share) trả lời những câu hỏi sau:

·    Bài thơ giúp bạn hiểu thêm gì về nỗi lòng của Nguyễn Du và tác phẩm của ông?

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ

- HS vận dụng kiến thức đã học và trả lời câu hỏi.

- GV quan sát, hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận hoạt động và thảo luận

- GV mời 1 – 2 HS trình bày kết quả chuẩn bị.

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ

- GV nhận xét, bổ sung, chốt lại kiến thức.

Nhiệm vụ 3: Tổng kết

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV hướng dẫn HS làm việc cá nhân, trả lời sau:

 Em hãy rút ra giá trị nội dung và giá trị nghệ thuật của văn bản Kính gửi cụ Nguyễn Du.

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS làm việc cá nhân, rút ra Kết luận.

- GV quan sát, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- GV mời đại 1 – 2 HS trình bày kết quả.

- GV yêu cầu HS khác lắng nghe, nhận xét, bổ sung ý kiến (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá, chốt kiến thức

I. Nội dung và chủ đề của văn bản Kính gửi cụ Nguyễn Du

1. Câu thơ có khả năng bao quát toàn bài

Bâng khuâng nhớ Cụ, thương thân nàng Kiều

Vì: Bài thơ có hai nội dung lồng vào nhau: Nhớ ơn Nguyễn Du và thương thân nàng Kiều. Câu thơ trên thâu tóm được cả hai nội dung đó.

2. Chủ thể trữ tình và chủ đề của bài thơ

- Chủ thể trữ tình: Chủ thể xưng “ta” – bạn đọc tri âm của Nguyễn Du (xuất hiện ở cuối bài thơ: Hội người xưa của ta nay...). “Ta” không chỉ là tác giả Tố Hữu mà bao gồm tất cả những ai yêu quý, biết ơn Nguyễn Du, hiểu đúng giá trị vượt thời gian trong các tác phẩm của ông. Đó cũng là cái “ta” nhân danh cộng đồng dân tộc và thời đại “ra trận” chống thực dân, để quốc xâm lược.

- Chủ đề của bài thơ: Sức sống mãnh liệt vượt thời gian trong tác phẩm của Nguyễn Du/ Cuộc đồng hành của thơ văn Nguyễn Du với dân tộc, nhân dân trong thời đại chống thực dân, đế quốc xâm lược, giành độc lập, tự do, mang lại hạnh phúc cho con người.

3. Cảm nhận về đoạn thơ

- Hai dòng đầu khẳng định, ngợi ca sức lay động mãnh liệt (động đất trời) của thơ Nguyễn Du, tiếng thơ ấy vang vọng lời non nước suốt cả ngàn thu.

- Hai dòng thơ sau khẳng định sức sống vĩnh cửu của thơ ca và tấm lòng của Nguyễn Du, tiếng thơ của ông có tác dụng nuôi lớn tâm hồn và thân thiết như lời ru của mẹ.

=> Cảm nhận về tình cảm của tác giả và chủ thể trữ tình dành cho Nguyễn Du: dựa vào từ ngữ, hình ảnh, cách ví von có tác dụng biểu đạt, truyền tải tình cảm, cảm xúc của chủ thể trữ tình.

II. Đánh giá chung về văn bản

1. Nỗi lòng của Nguyễn Du và tác phẩm của ông

- Nguyễn Du là một người có tấm lòng yêu thương, cao cả và vị tha. Trong một xã hội phong kiến đầy ngang trái bất công với người tài hoa, người phụ nữ, ông dùng Truyện Kiều như để lên tiếng cho thân phận người phụ nữ hẩm hiu, khổ đau vì bị nhưng thế lực tàn bạo vùi dập. Tiếng nói ấy cất lên còn là để nói cho chính số phận hẩm hiu của mình bởi Nguyễn Du cũng là người tài hoa bạc mệnh.

- Cuộc đời lận đận nhưng tấm lòng Nguyễn Du luôn rộng mở, luôn luôn yêu thương con người và cổ vũ cho những khát khao, hạnh phúc của con người trong tình yêu, trong cuộc đời…

- Tác phẩm của Nguyễn Du quả là kết tinh tuyệt vời nhất của tinh hoa văn hóa dân tộc, không chỉ góp phần làm phong phú ngôn ngữ dân tộc mà còn hội tụ tinh hoa văn hóa Việt Nam từ ngàn đời. Truyện Kiều có sức lay động lòng người sâu xa, có sức sống mạnh liệt qua nhiều thế hệ…

III. Tổng kết

1. Nội dung

- Qua bài thơ Kính gửi cụ Nguyễn Du, Tố Hữu đã bày tỏ tấm lòng, sự tri ân đến những đóng góp của Nguyễn Du đối với nền văn học nước nhà cùng với kiệt tác Truyện Kiều. Từ đó, người đọc càng thấu hiểu hơn về tấm lòng của Nguyễn Du và những giá trị sâu sắc của Truyện Kiều.

2. Nghệ thuật

- Thể thơ: lục bát truyền thống.

- Giọng điệu: nhẹ nhàng, sâu lắng, trữ tình nhưng cũng có khi hào sảng, hào hùng.

- Ngôn ngữ giản dị, hàm súc, mà vẫn giàu ý nghĩa gợi cảm.