Giáo án Ngữ văn 12 Kết nối bài 7: Nghệ thuật băm thịt gà (Trích Việc làng – Ngô Tất Tố)

HOẠT ĐỘNG CỦA GV- HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Nhiệm vụ 1: Tri thức ngữ văn 

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập.

• GV đặt câu hỏi cho HS:

+ Trình bày khái niệm về phóng sự, hồi kí?

+ Theo em ngôn ngữ trang trọng và ngôn ngữ thân mật có đặc điểm gì và dùng trong ngữ cảnh nào?

• HS tiếp nhận nhiệm vụ.

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập.

• HS thảo luận để trả lời câu hỏi.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận.

- GV mời một vài HS lên bảng trình bày, yêu cầu các HS khác nhận xét, góp ý, bổ sung.

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập.

- GV nhận xét, chốt kiến thức.

I.  Tìm hiểu chung

• Phóng sự

+ Phóng sự xuất hiện trên cơ sở sự phát triển của báo chí hiện đại, thường được xem là một thể loại thuộc loại hình kí. Phóng sự cung cấp cho người đọc cái nhìn chân thực về một sự việc, hiện tượng, thường là đặc biệt, có ý nghĩa thời sự, diễn ra trong đời sống xã hội đương thời. 

+ Phóng sự thể hiện tính chiến đấu cao khi dùng sự thật để phản bác những nhận thức còn sai lệch và khẳng định điều tốt đẹp trong đời sống, tác động tích cực đến nhận thức của người đọc. Tính chân thực về thời gian, địa điểm, sự kiện con người và chi tiết là những đặc điểm cốt lõi của một bài phóng sự.

+ Để đảm bảo sự xác thực và độ tin cậy của thông tin, người viết phóng sự thường dùng những biện pháp nghiệp vụ báo chí như điều tra, phỏng vấn, ghi chép tại chỗ…. Với phóng sự, ngoài các tư liệu thực tế xác thực, tác giả còn có thể sử dụng các thủ pháp hư cấu ở một mức độ nhất định nhằm làm cho câu chuyện và các sự kiện được kể trở nên hấp dẫn hơn. Do vậy, bên cạnh việc đáp ứng những yêu cầu về mặt thông tin, nhiều phóng sự còn thể hiện tính thẩm mỹ, mang dấu ấn phong cách cá nhân người viết trong mổ tả sự việc, hiện tượng; sử dụng nghệ thuật trần thuật, biện pháp tu từ, ngôn ngữ giàu hình ảnh, cảm xúc.

• - Hồi kí

+  Hồi kí là thể loại thuộc dạng hình kí, có giá trị tư liệu cao, kể lại từ điểm nhìn chủ quan về những sự kiện, biến cố đã xảy ra trong quá khứ mà tác giả là nhân vật trung tâm hoặc là người tham dự, chứng kiến….

+ Hồi kí luôn đề cao tính xác thực của những gì được kể. Câu chuyện về con người và sự việc trong hồi kí giúp độc giả vừa thấy rõ trải nghiệm phong phú và thế giới tinh thần riêng của người viết, vừa hình dung được diện mạo chân thực của đời sống lịch sử - xã hội và văn hóa một thời đã qua. 

+ Người viết hồi kí thường tập trung ghi chép, soi tỏ phần hiện thực mà mình hiểu rõ với tư cách là chứng nhân.

+ Trong hồi kì, tác giả là người kể chuyện ngôi thứ nhất, trực tiếp trình bày, mô tả về con người và sự việc. Cùng với điều đó, quy luật vận động riêng của trí nhớ đã làm cho hồi kì mang đậm tính chủ quan – một đặc điểm quan trọng tạo nên sức hút riêng của thể loại này.

• - Ngôn ngữ trang trọng và ngôn ngữ thân mật

• +  Ngôn ngữ trang trọng

• Là phong cách ngôn ngữ được sử dụng trong ngữ cảnh giao tiếp có tính nghi thức, tồn tại ở cả dạng viết và nói. Trong phong cách ngôn ngữ này, chủ thể phát ngôn thường dung những từ ngữ, câu thể hiện các ý tưởng, thông tin khách quan và thái độ lịch sự, tôn trọng đối với người tiếp cận. Câu trong ngôn ngữ trang trọng thường đầy đủ thành phần và có thể được tổ chức theo cấu trúc tầng bậc phức tạp.

• + Ngôn ngữ thân mật

• Là phong cách ngôn ngữ được sử dụng trong giao tiếp thường ngày, tồn tại ở cả dạng viết và nói. Trong ngôn ngữ thân mật, chủ thể phát ngôn thường dung những từ ngữ, câu thể hiện thái độ thân thiện gần gũi với người tiếp nhận ở một số trường hợp đặc biệt, có thể dung tiếng lóng, biệt ngữ xã hội, từ ngữ địa phương…. Câu trong ngôn ngữ thân mật thường ngắn và có thể rút gọn thành phần.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV- HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Nhiệm vụ 1: Tìm hiểu tác giả Hồ Chí Minh

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập.

- GV cho HS phân vai thực hiện chuyên mục “Chân dung cuộc sống”.

Tìm hiểu về cuộc đời cũng như sự nghiệp của nhà văn Ngô Tất Tố:

+ Thân thế, sự nghiệp.

+ Tác phẩm chính.

- HS tiếp nhận nhiệm vụ

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập.

- HS chia vai đóng cặp để thực hiện phỏng vấn.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận.

- GV mời các nhóm HS phát biểu, yêu cầu cả lớp nhận xét, bổ sung. 

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập.

- GV nhận xét, đánh giá, chốt kiến thức.

I. Tìm hiểu chung

1. Tác giả

a. Tiểu sử

- Tên: Ngô Tất Tố.

- Năm sinh: 1894 – 1954.

- Quê quán: xã Mai Lâm, huyện Đông Anh, Hà Nội.

- Ông là nhà văn, nhà báo, nhà nghiên cứu dịch giả có nhiều đóng góp quan trọng. 

b. Tác phẩm chính

- Ông nổi tiếng với các tiểu thuyết bao gồm có: Tắt đèn, Lều chõng và phóng sự Việc làng.

2. Phóng sự “Nghệ thuật băm thịt gà”

- Thể loại: Phóng sự

- Xuất xứ: Trích từ phóng sự Việc làng.

- Việc làng gồm có mười sáu thiên, ghi chép những tập tục của làng quê miền Bắc thời kì trước Cách mạng tháng Tám.

- Nghệ thuật băm thịt gà nằm ở chương IV của phóng sự Việc làng. Trong đoạn trích, nhà văn đã dung lối ghi chép tại chỗ để tái hiện một cách khách quan và sinh động cảnh “chứa hàng xóm” ở thôn quê, trong đó nổi bật là việc nhân vật mõ làng băm thịt gà.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV- HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Nhiệm vụ 1: Nhan đề văn bản 

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập.

- GV chia lớp thành các nhóm thảo luận trong vòng 3 phút để trả lời câu hỏi sau đây:

+Nhan đề của văn bản có thể gợi lên những suy luận, phán đoán gì về nội dung được đề cập trong bài phóng sự?

- Các nhóm tiếp nhận nhiệm vụ.

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập.

- Các nhóm thảo luận để trả lời.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận.

- GV mời đại diện các nhóm lên bảng yêu cầu các nhóm khác nhận xét, góp ý, bổ sung.

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập.

- GV nhận xét, chốt kiến thức.

II. Khám phá văn bản

1. Nhan đề văn bản 

+ Nhà văn xem “băm thịt gà” là một “nghệ thuật” và người băm thịt gà là một người nghệ sĩ. Đây chỉ là cách nói châm biếm. Nhà văn thán phục tài băm thịt của anh Mới nhưng thán phục để nói lên cái sự chia phần khủng khiếp của làng nọ.

+ Nghệ thuật băm thịt của anh Mới không thể hiện ở việc chặt đẹp, trình bày nghệ thuật mà ở việc chia nhỏ con gà tới hớn hai chục cỗ đều nhau, mình con gà chặt thành 92 miếng. Cái tài năng đến trình độ “nghệ sĩ”, được coi là nghệ thuật ấy của anh Mới lại gắn với một mục đích dung tục. 

+ Cái tài của anh Mới chứng tỏ rằng việc băm một con gà to khoảng “một người ăn cố mới hết” thành hơn một trăm miếng không thể là tài năng bẩm sinh. Nó là công việc phải rất quen làm, được tôi luyện nhiều lần. + Và ở đây miếng ăn đã trở thành một cái gì vô cùng quan trọng. 

Nhiệm vụ 2: Tóm tắt sự kiện chính, thủ pháp nghệ thuật, sự kết hợp chi tiết trong văn bản

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập.

- GV hướng dẫn HS tìm hiểu về văn bản thông qua 3 trạm dừng chân:

+ Trạm dừng chân 1: Tóm tắt các sự kiện chính của văn bản và cách trần thuật của nhà văn. Qua việc tóm lược các sự việc chính, em hãy nhận xét về cách quan sát, ghi chép hiện thực của tác giả.

+ Trạm dừng chân 2: Tìm hiểu chi tiết một số đặc điểm về nội dung và nghệ thuật của bài phóng sự?

* Xác định một số chi tiết tiêu biểu qua cảnh anh mõ làng băm thịt gà. Từ đó nhận xét về nhân vật anh mõ và hiện thực được phản ánh qua nhân vật này?

* Phân tích tác dụng của việc sử dụng ngôi kể thứ nhất trong bài phóng sự: người kể lại sự việc trong bài phóng sự là gì? Do đâu người ấy có điều kiện quan sát và kể lại các sự việc đó? Thời gian, không gian gắn liền với ngôi kể có tác dụng như thế nào?

+ Trạm dừng chân 3: Phân tích những yếu tố tạo nên giọng điệu của bài phóng sự qua việc xác định giọng điệu của bài phóng sự và xác định những yếu tố tạo nên giọng điệu đó?

- Các nhóm tiếp nhận nhiệm vụ.

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập.

- Các nhóm thảo luận để trả lời.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận.

- Hành trình theo các trạm dừng chân.

- GV theo dõi và điều hành hỗ trợ HS khi cần.

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập.

- GV nhận xét, chốt kiến thức.

...................................

2. Tóm tắt sự kiện chính, thủ pháp nghệ thuật, sự kết hợp chi tiết trong văn bản

(-) Trạm dừng chân 1

- Các sự việc trong văn bản được thuật lại theo trình tự thời gian, với xác sự việc chính như sau:

+ Câu chuyện của tác giả và người bạn Lăng Vân lúc đêm khuya và gần sáng.

+ Cảnh mọi người kéo đến nhà Lăng Vân dự làng khi “trời đã sáng rõ”.

+ Cảnh anh mõ làng chia cỗ và băm thịt gà sau khi “hàng xóm đã đến đông đủ”

=> Cách quan sát ghi chép hiện thực của tác giả: Quan sát và ghi chép tại chỗ, chi tiết, chân thực toàn bộ câu chuyện về một cảnh “chứa hàng xóm”, có bối cảnh, tình huống, diễn biến có lúc thì “chùng chình, chờ đợi” có lúc cao trào.

(-) Trạm dừng chân 2

- Các chi tiết tiêu biểu của đoạn phóng sự:

 - Tác dụng của việc sử dụng ngôi kể thứ nhất:

+ Bài phóng sự là lời kể của nhân vật “tôi”, người có cơ hội tận mắt chứng kiến “nghệ thuật băm thịt gà” của anh mõ làng.

+ Việc sử dụng ngôi kể thứ nhất đáp ứng yêu cầu cốt lõi của thể loại phóng sự đó là tính chân thực.

+ Qua giọng điệu, những lời nhận xét và cách miêu tả rất chi tiết việc băm thịt gà, người kể chuyện đã thể hiện thái độ phê phán của mình đối với một “việc làng” đầy phiền toái.

(-) Trạm dừng chân 3

...................................