Giáo án Ngữ văn 12 Kết nối bài 9: Hồn Trương Ba, da hàng thịt (Trích – Lưu Quang Vũ)

HOẠT ĐỘNG CỦA GV- HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Nhiệm vụ 1: Tìm hiểu tác giả Lưu Quang Vũ

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập.

- GV cho HS phân vai thực hiện chuyên mục “Chân dung cuộc sống”.

Tìm hiểu về cuộc đời cũng như sự nghiệp của nhà văn Lưu Quang Vũ:

+ Thân thế, sự nghiệp.

+ Tác phẩm chính.

+ Trình bày những hiểu biết của bạn về Vở kịch Hồn Trương Ba, da hàng thịt?

- HS tiếp nhận nhiệm vụ

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập.

- HS chia vai đóng cặp để thực hiện phỏng vấn.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận.

- GV mời các nhóm HS phát biểu, yêu cầu cả lớp nhận xét, bổ sung. 

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập.

- GV nhận xét, đánh giá, chốt kiến thức.

I. Tìm hiểu chung

1. Tác giả

a. Tiểu sử

- Tên: Lưu Quang Vũ.

- Năm sinh: 1948 -1988.

- Quê gốc ở thành phố Đà Nẵng. 

- Ông là tác giả của nhiều thể loại, nổi bật nhất là thơ và kịch. Thơ ông phóng khoáng, tài hoa, có sự chuyển biến rõ nét từ phong cách mơ mộng, trong trẻo ở thời kì đầu sang phong cách triết luận với nhiều day dứt về thế sự ở thời kì sau.

- Trong những năm tám mươi của thế kỉ XX ông là cây bút năng động, giàu sức sáng tạo bậc nhất của kịch trường Việt Nam, có nhiều vở kịch gây tiếng vang lớn đề cập đến những vấn đề vừa nóng bỏng tính thời sự vừa có ý nghĩa triết lí sâu sắc.

- Lưu Quang Vũ được truy tặng giải thưởng Hồ Chí Minh về Văn học nghệ thuật năm 2000.

b. Tác phẩm chính

- Các tác phẩm tiêu biểu: Hương cây – Bếp lửa (thơ, in chung, 1968), Mùa hè đang đến (truyện ngắn, 1983); Người kép đóng hổ (truyện ngắn, 1984); Hồn Trương Ba, da hàng thịt (kịch, 1984); Nguồn sáng trong đời (kịch, 1985); tôi và chúng ta (kịch, 1985); Điều không thể mất (kịch, 1988); Bệnh sĩ (kịch, 1988); Mây trắng của đời tôi (thơ, 1989); Bầy ong trong đêm sâu (thơ, 1993)... 

2. Tác phẩm “Hồn Trương Ba, da hàng thịt”

- Thể loại: Kịch

- Vở kịch Hồn Trương Ba, da hàng thịt kể về Trương Ba một người làm vườn chăm chỉ, tốt bụng có tài chơi cờ bỗng nhiên bị chết bất ngờ do sự nhầm lẫn của Nam Tào, Bắc Đẩu. Đế Thích, một vị tiên nổi tiếng cao cờ, vì thương tiếc tài năng của Trương Ba, đã vi phạm luật triều đình, làm cho hồn Trương Ba được sống trong thể xác của anh hàng thịt. Tuy nhiên, cuộc sống của Trương Ba từ đó bắt đầu thay đổi. Những người thân trong gia đình không chấp nhận phần thô lỗ trong con người Trương Ba, và bản thân ông cũng vô cùng đau khổ khi nhận ra mâu thuẫn bên trong của mình. Cuối cùng, Hồn Trương Ba đã quyết định nhờ Đế Thích trả lại xác cho anh hàng thịt và tự chấm dứt sự tồn tại của mình.

- Đoạn trích gồm phần lớn hồi VII và trọn vẹn đoạn kết của vở kịch Hồn Trương Ba, da hàng thịt.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV- HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Nhiệm vụ 1: Cốt truyện, sự kiện, nhân vật, xung đột, lời thoại, ngôn ngữ kịch và chỉ dẫn sân khấu

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập.

- GV chia lớp thành các nhóm thảo luận trong vòng 3 phút để hoàn thành các trạm dừng chân sau đây:

+ Trạm dừng chân số 1: Hoàn thiện bảng sau về những sự kiện chính và diễn biến tâm trạng của Hồn Trương Ba trong các lớp kịch của đoạn kịch. Nhận xét về tính cách của nhân vật Hồn Trương Ba.

+ Trạm dừng chân số 2: Xác định xung đột chính trong đoạn trích? Qua xung đột đó, Lưu Quang Vũ làm nổi bật bi kịch gì của con người?

+ Trạm dừng chân số 3: Em có nhận xét gì về ngôn ngữ của vở kịch Hồn Trương Ba, da hàng thịt?

+ Trạm dừng chân số 4: Theo dõi các chỉ dẫn sân khấu được in nghiêng đặt trong ngoặc đơn sau tên nhân vật và cho biết tác dụng của chúng trong việc thể hiện nội dung của vở kịch.

- Các nhóm tiếp nhận nhiệm vụ.

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập.

- Các nhóm thảo luận để trả lời.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận.

- GV mời đại diện các nhóm lên bảng yêu cầu các nhóm khác nhận xét, góp ý, bổ sung.

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập.

- GV nhận xét, chốt kiến thức.

II. Khám phá văn bản

1. Cốt truyện, sự kiện, nhân vật, xung đột, lời thoại, ngôn ngữ kịch và chỉ dẫn sân khấu

- Trạm dừng chân số 1:

PHỤ LỤC 1 DƯỚI

- Trạm dừng chân số 2

- Xung đột chính là xung đột giữa linh hồn thanh cao của Hồn Trương Ba và thân xác phàm tục, thô thiển của anh hàng thịt.

- Bi kịch của con người được Lưu Quang Vũ làm nổi bật: xung đột giữa con người bên ngoài; giữa nội dung và hình thức, giữa sự trong sạch và những ham muốn phàm tục, tầm thường, giữa phần con và phần người, giữa hoàn cảnh và con người. Đó chính là bi kịch không được là chính mình, bị tha hoa trước hoàn cảnh.

- Trạm dừng chân số 3

Ngôn ngữ trong vở kịch là ngôn ngữ nói:

+ Sử dụng nhiều từ ngữ cử chỉ, điệu bộ (nghĩ ngợi, thẫn thờ, ngồi xuống, tay ôm đầu...)

+ Nhiều đối thoại, xen lẫn độc thoại của Hồn Trương Ba.

+ Sử dụng các từ ngữ dễ hiểu thể hiện thái độ, cảm xúc của nhân vật.

+ Sử dụng nhiều câu rút gọn.

- Trạm dừng chân số 4

Các chỉ dẫn sân khấu có tác dụng thể hiện hành động của nhân vật, hướng dẫn cho diễn viên khi diễn tả lại vở kịch. Qua đó độc giả thấy được tâm trạng hành động của các nhân vật, góp phần truyền tải nội dung.

PHỤ LỤC SỐ 1

Nhận xét: Tính cách của Hồn Trương Ba thẳng thắn, chính trực. Tính cách này đối lập với sự thô tục, nóng nảy của xác hàng thịt.

Nên chú ý sự khác biệt giữa nghệ thuật xây dựng nhân vật của kịch và các thể loại khác. Nếu như trong truyện ngắn, tiểu thuyết, nhân vật được xây dựng thông qua lời nói, cử chỉ, hành động thì ở kịch, lời đối thoại và độc thoại của nhân vật thể hiện rất rõ tính cách của họ. Vì thế khi phân tích tác phẩm kịch, các em cần lưu tâm đặc biệt đến yếu tố này.

Nhiệm vụ 2: Chủ đề, tư tưởng, thông điệp của văn bản

.....................

2. Chủ đề, tư tưởng, thông điệp của văn bản

.....................