Giáo án Ngữ văn 6 cánh diều Bài 10: Thực hành tiếng Việt

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: chuyển giao nhiệm vụ

- GV hướng dẫn HS đọc phần Kiến thức Ngữ văn và trả lời câu hỏi: Việc lựa chọn từ ngữ trong văn bản phù hợp với yêu cầu thể hiện nghĩa của văn bản được thể hiên như thế nào?

- GV hướng dẫn HS làm bài tập thực hành phần này:

Bài tập 1:

- GV yêu cầu HS làm việc cá nhân, tìm các từ ngữ chuyên dùng trong lĩnh vực âm nhạc ở bài viết Phạm Tuyên và ca khúc mừng chiến thắng.

- GV yêu cầu HS chia nhóm, chỉ ra sự phù hợp giữa các từ ngữ đó với đề tài, tính chất, bạn đọc của văn bản. 

Bài tập 2:

- GV yêu cầu HS tiếp tục thảo luận theo nhóm: yêu cầu HS ghi lại những từ ngữ chuyên dùng trong lĩnh vực bóng đá bài báo Điều gì giúp bóng đá Việt Nam chiến thắng ? và chỉ ra sự phù hợp của các ngữ đó đối với đề tài, tính chất và bạn đọc của văn bản.

 - HS thực hiện nhiệm vụ

Bước 2: HS trao đổi thảo luận, thực hiện nhiệm vụ

+ HS thực hiện nhiệm vụ 

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

+ HS trình bày sản phẩm thảo luận

+ GV gọi hs nhận xét, bổ sung câu trả lời của bạn.

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ

+ GV nhận xét, bổ sung, chốt lại kiến thức => Ghi lên bảng.

I. Tri thức tiếng Việt

- Sử dụng từ ngữ trong văn bản cần lưu ý:

+ Phù hợp với đề tài của văn bản (về văn hóa, giáo dục hoặc thể thao, kinh tế, môi trường,…); 

+ Phù hợp với tính chất của loại văn bản (văn bản hành chính phải sử dụng từ ngữ trang trọng; thư từ sử dụng từ ngữ thân mật, phù hợp với quan hệ giữa người viết và người đọc; văn bản giải trí sử dụng từ ngữ vui tươi, giàu hình ảnh;…); 

+ Phù hợp với bạn đọc (người già hay trẻ; người hâm mộ thể thao hay người quan tâm đến các vấn đề xã hội;…).

II. Thực hành

Bài  tập 1:

- Các từ ngữ chuyên dùng trong lĩnh vực âm nhạc ở bài viết Phạm Tuyên và ca khúc mừng chiến thắng: nhạc sĩ, sáng tác, nhạc phẩm, bài hát, bản hợp xướng, dàn dựng thu thanh, truyền đi, quân nhạc, thổi kèn, cất lên qua làn sóng, ca từ, giai điệu. 

- Sự phù hợp của các từ ngữ trên đây đối với đề tài, tính chất, bạn đọc của văn bản:

+ Sự phù hợp với đề tài của văn bản: Văn bản trên đây nói về đề tài âm nhạc nên việc sử dụng nhiều từ ngữ trong lĩnh vực âm nhạc hoàn toàn phù hợp với đề tài của văn bản.

+ Sự phù hợp với tính chất của văn bản: Văn bản trên đây có tính chất giải trí nên việc sử dụng nhiều từ ngữ trong lĩnh vực âm nhạc (thuộc lĩnh vực giải trí) hoàn toàn phù hợp với tính chất của văn bản.

+ Sự phù hợp với bạn đọc của văn bản: Văn bản trên đây hướng tới bạn đọc là những người yêu âm nhạc, yêu thích bài hát Như có Bác trong vợ đại thăng (của nhạc sĩ nổi tiếng Phạm Tuyên) nên việc sử dụng nhiều từ ngữ vg lĩnh vực âm nhạc (giúp độc giả hiệu thêm sự ra đời của bài hát) cũng phù hợp với bạn đọc của văn bản. 

Bài tập 2:

- Những từ ngữ chuyên dùng trong lĩnh vực bóng đá: bóng đá nam, ng đá nữ, câu thủ, cầu thủ trẻ, đội tuyển, giải đấu lớn, đội hình, sơ đồ chiến thuật, kết nối, "lặp ráp”, găn bó với nhau, phòng ngự, tấn công, đối thủ, “không ; đồng đội trên sân, huấn luyện viên, sự chỉ đạo, dẫn dắt, cổ động viên, thi đấu,  vô địch, đăng quang, "thông trị”.

- Chỉ ra sự phù hợp:

+ Sự phù hợp đề tài của văn bản: Văn bản trên nói về - tài thể thao (bóng đá) nên việc sử dụng nhiều từ ngữ về lĩnh vực bóng đá hoàn in phù hợp với đề tài này. 

+ Sự phù hợp với tính chất của văn bản: Văn bản trên uộc loại văn bản giải trí nên việc sử dụng nhiều từ ngữ trong lĩnh vực bóng đá ruộc lĩnh vực giải trí) là hoàn toàn phù hợp. Ngoài ra, việc sử dụng từ ngữ một ch tự do, phóng khoáng (các từ ngữ trong dấu ngoặc kép với ý nghĩa đặc biệt như: hống trị”, “không ngán”, “lắp ráp”) cũng rất phù hợp với tính chất của văn bản ính giải trí, vui tươi).

+ Sự phù hợp với bạn đọc: Việc sử dụng nhiều từ ngữ 2 lĩnh vực bóng đá như trên đây trong văn bản hoàn toàn phù hợp với bạn đọc là hững người yêu thể thao (bóng đá), hiểu biết về bóng đá, khơi dậy ở họ tình yêu và niềm tự hào đối với bóng đá Việt Nam.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: chuyển giao nhiệm vụ

- GV hướng dẫn HS làm bài tập 3 và yêu cầu HS đọc đoạn văn đã cho và thực hiện các nhiệm vụ: 

+ Nhóm 1,2:

a. Tìm trạng ngữ ở câu 1, giải thích vì sao tác giả không cần nêu cụ thể ngày tháng như ở các trạng ngữ trong hai văn bản: Hồ Chí Minh và “Tuyên ngôn Độc lập”, Diễn biến Chiến dịch Điện Biên Phủ.

+ Nhóm 3,4:

b. Tìm trạng ngữ của câu 2 và cho biết: Nội dung trạng ngữ đó được giải thích ở những câu tiếp theo như thế nào? Cách viết đó phù hợp với yêu cầu thể hiện nghĩa của văn bản (trình bày sự kiện theo quan hệ nguyên nhân – kết quả) như thế nào? 

- HS thực hiện nhiệm vụ

Bước 2: HS trao đổi thảo luận, thực hiện nhiệm vụ

+ HS thực hiện nhiệm vụ 

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

+ HS trình bày sản phẩm thảo luận

+ GV gọi hs nhận xét, bổ sung câu trả lời của bạn.

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ

+ GV nhận xét, bổ sung, chốt lại kiến thức => Ghi lên bảng.

- GV củng cố kiến thức: 

Bài tập 3: 

a. Trạng ngữ câu mở đầu: một lần, khi được hỏi về thời gian sáng tác bài hát.

- Lí do: Đây là loại văn bản thuật lại sự kiện theo mối quan hệ nguyên nhân – kết quả nên không cần nêu đích xác ngày tháng ở trạng ngữ thời gian như trong loại văn bản trình bày các sự kiện lịch sử. tiếng cộng cả cuộc đời.

b. Trạng ngữ của câu 2: trong hai tiếng cộng cả cuộc đời.

- Nội dung của trạng ngữ được giải thích ở những câu tiếp theo: Theo tác giả, sở dĩ bài hát được hoàn thành trong hai tiếng cộng cả cuộc đời vì tác giả đã được sống trong những ngày gian khổ, luôn nuôi khát vọng giải phóng dân tộc và thấu hiểu: Để có được chiến thắng, chúng ta đã phải đổi bằng máu và nước mắt.

-  Sự giải thích của tác giả giúp ta hiểu rõ bối cảnh ra đời của bài hát: 

+ Bài hát được hoàn thành rất nhanh (trong hai tiếng) vì nó đã được chuẩn bị (được nghiền ngẫm, thai nghén) rất lâu: Bài hát được hoàn thành rất lâu: trong cả cuộc đời tác giả, một cuộc đời luôn gắn bó với nhân dân, luôn đổi theo cuộc kháng chiến đầy hi sinh gian khổ, luôn nuôi khát vọng giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước.