Giáo án Ngữ văn 9 Kết nối bài 9: Yên Tử, núi thiêng (Thi Sảnh)

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

GV yêu cầu HS:

+ Đọc phần Giới thiệu bài học, khái quát chủ đề Đi và suy ngẫm.

+ Nêu tên và thể loại các VB đọc chính được học trong bài 9.

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS nghe câu hỏi, đọc phần Giới thiệu bài học và tìm tên các VB trong bài 9.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận hoạt động và thảo luận

GV mời 1 HS trình bày kết quả trước lớp, yêu cầu cả lớp nghe và nhận xét, góp ý, bổ sung.

Bước 4: Đánh giá kết quả HS thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, bổ sung, chốt lại kiến thức.

- GV chuyển sang nội dung mới.

I. Giới thiệu bài học

- Chủ đề Đi và suy ngẫm: thông qua những văn bản thông tin khơi dậy năng lượng sống tích cực của bản thân qua những chuyến đi hay hoạt động trải nghiệm để có thêm hiểu biết và tình cảm sâu đậm đối với thiên nhiên, văn hoá, lịch sử của đất nước.

- Tên và thể loại của các VB đọc chính:

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV yêu cầu HS thảo luận nhóm đôi Think – Pair – Share đọc các thông tin trong phần Tri thức ngữ văn và thực hiện những yêu cầu sau: Hoàn thành Phiếu học tập số 1 để tìm hiểu những thông tin về văn bản giới thiệu một danh lam thắng cảnh, văn bản giới thiệu di tích lịch sử.

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS đọc các thông tin trong phần Tri thức ngữ văn, hoàn thành nhiệm vụ.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- GV mời 1 – 2 HS trình bày kết quả trước lớp, yêu cầu cả lớp nghe và nhận xét. 

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ

- GV đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ, chốt kiến thức.

- GV mở rộng:

Danh lam thắng cảnh là thành ngữ được tạo nên bởi hai từ ghép “danh lam” và “thắng cảnh”. Danh lam nguyên nghĩa là chùa hoặc cảnh chùa nổi tiếng. Thắng cảnh là vùng đất đẹp nổi bật so với những vùng đất khác. Trong Luật Di sản văn hoá năm 2001 và Luật Di sản văn hoá sửa đổi năm 2009, ở điều 4 và điều 28 đều có định nghĩa về danh lam thắng cảnh (không có dấu phẩy giữa hai từ ghép). Theo định nghĩa của tài liệu này, danh lam thắng cảnh đã trở thành cụm từ chỉ chung “cảnh quan thiên nhiên hoặc địa điểm có sự kết hợp giữa cảnh quan thiên nhiên với công trình kiến trúc có giá trị lịch sử, thẩm mĩ, khoa học”. Như vậy, một nơi được gọi là danh lam thắng cảnh không nhất thiết phải có chùa, rộng hơn, không nhất thiết phải có “công trình kiến trúc”. Đây là quy ước chung cần được biết khi sử dụng khái niệm danh lam thắng cảnh. Trong thực tế, danh lam thắng cảnh có khi được nói tắt là “danh thắng”. Cách dùng từ như vậy có phần tuỳ tiện, chỉ nên được chấp nhận trong phạm vi khẩu ngữ mà thôi.

- GV chuyển sang nhiệm vụ mới.

II. Tri thức ngữ văn

1. Văn bản giới thiệu một danh lam thắng cảnh

- Văn bản giới thiệu một danh lam thắng cảnh thuộc loại văn bản thuyết minh, được viết ra nhằm đưa đến cho người đọc những thông tin khái quát về một cảnh quan đáng du ngoạn, thưởng lãm. Cảnh quan được đề cập thường có sự kết hợp hài hoà giữa vẻ đẹp vốn có của thiên nhiên (thắng cảnh) và vẻ đẹp của các công trình nhân tạo, trong đó phổ biến là loại công trình phục vụ cho hoạt động tín ngưỡng (danh lam).

- Văn bản giới thiệu một danh lam thắng cảnh có thể được triển khai theo nhiều cách khác nhau. Tuy vậy, việc tạo lập mọi văn bản thuộc kiểu này đều phải đảm bảo các yêu cầu chính: nêu được vị trí không gian và quá trình hình thành cảnh quan; miêu tả được cấu trúc và vẻ đẹp của cảnh quan; đánh giá được ý nghĩa của cảnh quan đối với đời sống con người; phối hợp hiệu quả phương tiện ngôn ngữ và phi ngôn ngữ khi thể

hiện tất cả nội dung trên.

2. Văn bản giới thiệu di tích lịch sử

- Nội dung của nó nói về những địa điểm, công trình (bao gồm cả di vật, cổ vật tồn tại trong đó) còn ghi dấu các sự kiện đáng nhớ của lịch sử đất nước, dân tộc, nhân loại. 

- Thông qua việc kết nối quá khứ với hiện tại, văn bản khơi dậy ý thức trân trọng lịch sử, vun đắp thái độ yêu quý, giữ gìn những “trang sử sống” có thể gửi đến tương lai nhiều bài học có ý nghĩa. 

- Trong nhiều trường hợp, di tích lịch sử là một bộ phận hữu cơ của danh lam thắng cảnh. Vì vậy, giữa văn bản giới thiệu về di tích lịch sử với văn bản giới thiệu về danh lam thắng cảnh có một số điểm tương đồng trên cả hai phương diện nội dung và hình thức.

3. Cách trình bày thông tin trong văn bản thông tin

- Tuỳ vào mục đích và nội dung thông tin mà người viết sẽ chọn những cách triển khai văn bản linh hoạt, phù hợp.

- Kiểu văn bản giới thiệu về một danh lam thắng cảnh hoặc di tích lịch sử thường được triển khai theo cách riêng: 

+ Đi từ cái nhìn tổng quan đến miêu tả cụ thể các bộ phận hợp thành của đối tượng.

+ Trình bày xen kẽ tình trạng thực tế và lịch sử hình thành của đối tượng.

- Chú ý đặt đối tượng giới thiệu vào đúng loại của nó để thực hiện những so sánh, đánh giá cần thiết.

PHỤ LỤC

HOẠT ĐỘNG CỦA GV – HS

SẢN PHẨM DỰ KIẾN

Nhiệm vụ: Hướng dẫn HS tìm hiểu chung về văn bản

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV yêu cầu HS làm việc cá nhân, thực hiện nhiệm vụ:

+  GV hướng dẫn cách đọc và cho HS đọc trực tiếp văn bản, kĩ năng suy luận khi đọc văn bản thông tin.

+ GV hướng dẫn HS theo dõi chiến lược đọc được nêu ở các thẻ bên phải văn bản:

+ Trình bày những hiểu biết chung về tác giả Thi Sảnh và xuất xứ văn bản “Yên Tử, núi thiêng”. 

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS vận dụng kiến thức đã học để thực hiện nhiệm vụ.

- GV quan sát, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động 

- GV mời đại diện 2 – 3 HS trình bày sản phẩm.

- GV yêu cầu HS khác lắng nghe, nhận xét, đặt câu hỏi (nếu có). 

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá, chốt kiến thức.

- GV chuyển sang nội dung mới.

III. Tìm hiểu chung về văn bản

1. Đọc

- Cách đọc: HS có thể áp dụng những kĩ năng đọc sau:

+ Đọc quét: đọc kĩ một vài chỗ trong một đoạn/ phần VB để tìm lại những cụm từ, thông tin quan trọng.

+ Đọc lướt: đọc nhanh qua một số đoạn/ trang để nắm bắt thông tin chính của VB.

­- Chiến lược đọc: 

2. Tìm hiểu chung về tác giả, tác phẩm

a. Tác giả

- Thi Sảnh (1941 – 2020) quê ở Quảng Trị, là nhà thơ, nhà văn, nhà nghiên cứu lịch sử - văn hoá, đã viết nhiều tác phẩm, công trình về lịch sử, thắng cảnh, di tích của vùng đất mỏ Quảng Ninh.

b. Tác phẩm

- VB Yên Tử, núi thiêng trích từ Cõi Thiêng Yên Tử, Sở Văn hóa – Thông tin Quảng Ninh, 2002, tr11-15.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV – HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Nhiệm vụ 1: Nhận biết loại văn bản, bố cục và nội dung chính của văn bản Yên Tử, núi thiêng

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV yêu cầu HS thảo luận nhóm nhỏ gồm 4 HS theo kĩ thuật Khăn trải bàn với vị trí ngồi như hình vẽ dưới đây:

- GV yêu cầu HS hoàn thành những nhiệm vụ sau:

+ Hoàn thành Phiếu học tập số 2: xác định đề tài, chủ đề, các phương tiện ngôn ngữ, bố cục và rút ra kết luận về thể loại của văn bản “Yên Tử, núi thiêng”.

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ

………………….

IV. Khám phá văn bản

1. Loại văn bản, bố cục và nội dung chính của văn bản Yên Tử, núi thiêng

a. Đề tài: danh lam thắng cảnh.

b. Chủ đề: Giới thiệu cảnh quan của Yên Tử  – một ngọn núi thiêng ở Việt Nam.

c. Bố cục: VB có thể chia thành 4 phần chính  sau: 

+ Phần 1 (từ đầu đến thêm quyến rũ du khách bốn phương): Giới thiệu khái quát về Yên Tử.

+ Phần 2 (từ Yên Tử ngày nay thuộc thành phố Uông Bí đến đến nơi mà mình mơ ước): Miêu tả một hành trình có thể lựa chọn để đến với danh sơn Yên Tử.

+ Phần 3 (từ Tên xa xưa của Yên Tử là Núi Voi đến chính là Phù Vân quốc sư?): Thuyết minh cụ thể về Yên Tử cùng các sự kiện, di tích có liên quan.

+ Phần 4 (đoạn còn lại): Khẳng định những yếu tố cốt lõi làm nên núi thiêng Yên Tử.

d. Các phương tiện giao tiếp trong VB

…………………..