Giáo án dạy thêm Ngữ văn 12 Cánh diều bài 4: Tây Tiến (Quang Dũng)

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Nhiệm vụ: Nhắc lại kiến thức

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ học tập.

- GV yêu cầu HS trả lời:

+ Nhắc lại một số hiểu biết về tác giả Quang Dũng và hoàn cảnh sáng tác bài thơ “Tây Tiến”.

+ Thiên nhiên trong bài thơ “Tây Tiến” có gì đặc sắc?

+ Vẻ đẹp bi tráng và lãng mạn của người chiến sĩ cách mạng trong bài thơ “Tây Tiến” được thể hiện như thế nào?

+ Nhắc lại phần tổng kết về nội dung và nghệ thuật của văn bản.

• HS tiếp nhận nhiệm vụ.

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập.

• HS làm việc theo cặp đôi hoặc đọc lại văn bản theo yêu cầu suy nghĩ để hoàn thành nhiệm vụ.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận.

• GV mời 2-3 HS trình bày trước lớp yêu cầu cả lớp nhận xét, bổ sung.

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập.

• GV nhận xét đánh giá chốt kiến thức.

I. Nhắc lại kiến thức 

1. Tác giả và xuất xứ đoạn trích

a. Tác giả

- Quang Dũng (1921 – 1988), quê quán làng Phượng Trì, huyện Đan Phượng, tỉnh Hà Tây (nay thuộc Hà Nội).

- Phong cách sáng tác của ông được mô tả là hồn thơ phóng khoáng, lãng mạn, và tài hoa, đặc biệt là khi viết về người lính Tây Tiến.

b. Hoàn cảnh sáng tác VB

• Tây Tiến là tên của trung đoàn Tây Tiến, được thành lập vào năm 1947. Vào năm 1947, Quang Dũng tham gia trung đoàn Tây Tiến, được bổ nhiệm làm đại đội trưởng.

• Cuối năm 1948, Quang Dũng được chuyển đến đơn vị mới. Nhớ về đơn vị cũ, ông đã sáng tác bài thơ tại Phù Lưu Chanh (Hà Tây)

• Ban đầu, bài thơ được gọi là “Nhớ Tây Tiến”. Đến năm 1957, từ “nhớ” được loại bỏ, được in lại trong tập “Mây đầu ô”. 

2. Ôn tập những đặc sắc về tư tưởng và nghệ thuật trong bài thơ Tây Tiến

a. Vẻ đẹp bức tranh thiên nhiên

- Thiên nhiên Tây Bắc từ trong hiện thực đi vào thơ văn hình như không bao giờ mất đi những vẻ đẹp vốn có của nó. Vẫn là nét hùng vĩ dữ dội toát lên từ những đỉnh núi cao vời vợi, cao chạm đến trời; toát lên từ những cung đường quanh co uốn lượn giữa muôn ngàn núi non trùng điệp với những triền dốc cheo leo.

- Những từ láy: “khúc khuỷu”, “thăm thăm”, “heo hút” như gợi lên đây đủ đặc điểm của rừng núi Tây Bắc sâu thẳm ngút ngàn và vẽ ra một khung cảnh thật hùng vĩ. Trong câu chữ hiện ra hình ảnh những con dốc ngoằn ngoèo trong cái địa thế vô cùng hiểm trở của những dốc núi dựng đứng với “ngàn thước lên cao” rồi bất ngờ đổ xuống “ngàn thước xuống” thành những vực sâu thăm thẳm gợi cảm giác địa hình đứt gãy đột ngột đến ghê rợn. Không gian vì thế cũng trở nên hoang sơ, hùng vĩ biết bao.

- Nhưng Tây Bắc đâu chỉ có cảnh dốc nối dốc, đèo nổi đèo mà trên dọc đường hành quân của những chàng trai Tây Tiến, họ cũng bắt gặp những khoảnh khắc nên thơ của núi rừng Tây Bắc. Từ trên đỉnh Pha Luông vời vợi, khung cảnh bản làng chìm lấp ẩn hiện giữa cơn mưa rừng mờ mịt đến mênh mông tạo cảm giác thật bâng khuâng, mát dịu đến nao lòng.

b. Vẻ đẹp của người chiến sĩ cách mạng

- Vẻ đẹp tinh thần: nỗ lực, vượt lên những khó khăn gian khổ trên chặng đường hành quân đầy thử thách. Hình ảnh nhân hóa: “cọp trêu người”, “thác gầm thét” gợi sự hoang sơ, man dại; thời gian: “chiều chiều”, “đêm đêm” những người lính phải thường xuyên đối mặt với điều hiểm nguy chốn rừng thiêng nước độc.

- Vẻ đẹp ngoại hình: dữ dội, lẫm liệt, oai phong:

+ “Đoàn binh không mọc tóc”: hậu quả của những trận sốt rét rừng khắc nghiệt. Phần nào cho thấy phong thái ngang tàng, gan góc, ngạo nghễ của những người lính trẻ.

+  “Quân xanh màu lá”: là hình ảnh làn da tái xanh như màu lá do bệnh sốt rét rừng (có thể là màu xanh của lá ngụy trang, có thể hiểu là màu xanh áo lính). Đó cũng là những mất mát hi sinh thầm lặng (dần mất sức khỏe, sức trai tráng).

+ “Mắt trừng”: cái nhìn dữ dội, người lính Tây Tiến mang vẻ đẹp của những người tráng sĩ xưa, cũng gợi hình ảnh khuôn mặt hốc hác do điều kiện vật chất thiếu thốn.

- Vẻ đẹp nội tâm: hào hoa, đa tình, lãng mạn của những người lính trẻ.

+ “Kìa em xiêm áo... xây hồn thơ”: cái nhìn đắm say, tình tứ của những người lính Tây Tiến trước vẻ đẹp duyên dáng của con người Tây Bắc. Tâm hồn người lính bay bổng, say mê trong không khí ấm áp tình người.

+ “Gửi mộng”, “đêm mơ”: lính Tây Tiến là những con người mơ mộng, là những người trai xuất thân từ đất hà thành nên họ mang vào chiến trường cả nét thi vị, lãng mạn trong tâm hồn (so sánh người lính xuất thân từ nông dân trong bài Đồng Chí – Chính Hữu).

+ “Dáng Kiều thơm” gợi hình ảnh những thiếu nữ Hà Nội yêu kiều, kiêu sa, hình bóng người thương của lính Tây Tiến. Đó là nguồn động lực để họ chiến đấu nơi chiến trường gian khổ.

- Tinh thần sẵn sàng hi sinh cao cả: 

+ Hình ảnh bi hùng về người lính Tây Tiến “dãi dầu không bước nữa”, “gục lên súng mũ bỏ quên đời”: đó là sự nghỉ ngơi vĩnh viễn, coi cái chết nhẹ tựa lông hồng.

+ Sẵn sàng cống hiến tuổi trẻ của mình cho đất nước: “rải rác biên cương mồ viễn xứ”, “chẳng tiếc đời xanh”, “anh về đất”, ra đi thanh thản, nhẹ nhàng.

+ Cái chết đã được lí tưởng hóa như hình ảnh những tráng sĩ xưa: “áo bào”, “khúc độc hành”; thiên nhiên cũng đau đớn thay cho nỗi đau họ phải chịu.

3. Tổng kết

a. Nội dung

Với sự truyền cảm và tài năng văn chương, Quang Dũng đã thành công trong việc miêu tả hình ảnh người lính Tây Tiến trên nền thiên nhiên hùng vĩ, dữ dội và tuyệt đẹp của miền Tây. Hình tượng người lính Tây Tiến được tô điểm bởi vẻ đẹp lãng mạn và sức mạnh bi tráng.

b. Nghệ thuật

Sử dụng nhiều thủ pháp nghệ thuật: phép tương phản, đối lập gây ấn tượng mạnh; sử dụng nhiều từ Hán Việt gợi sắc thái cổ kính; biện pháp tu từ nhân hoá, ẩn dụ… ngôn ngữ sử thi, lãng mạn, hào hùng; chất thơ mang đậm dấu ấn của trí thức tiểu tư sản.

Trường THPT:……………

Lớp:………………………..

Họ và tên:………………….

PHIẾU BÀI TẬP

VĂN BẢN: TÂY TIẾN

Câu 1: Ý nào sau đây nêu đầy đủ nhất nội dung chính của bài thơ Tây Tiến?

A. Thể hiện nỗi nhớ và niềm tự hào về đồng đội, những người lính đã chiến đấu và hi sinh vì Tổ quốc.

B. Ca ngợi vẻ đẹp hùng vĩ và lãng mạn của núi rừng Tây Bắc nước ta.

C. Ca ngợi sự hi sinh anh dũng của những người lính Tây Tiến.

D. Ca ngợi vẻ đẹp lãng mạn, tinh thần lạc quan của những người lính Tây Tiến.

Câu 2: Câu thơ “Hồn về Sầm Nưa chẳng về xuôi”? sử dụng biện pháp tu từ nào?

A. Nhân hóa.

B. Hoán dụ.

C. Ẩn dụ.

D. So sánh.

Câu 3: Hai chữ “về đất” trong câu: “Áo bào thay chiếu anh về đất” không gợi ý liên tưởng nào sau đây?

..................