Giáo án dạy thêm Ngữ văn 12 Cánh diều bài 8: Thời gian (Văn Cao)

HOẠT ĐỘNG CỦA GV – HS

SẢN PHẨM DỰ KIẾN

Nhiệm vụ : Nhắc lại kiến thức

Hoạt động 1: Nhắc lại tác giả tác phẩm

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV yêu cầu HS thảo luận nhóm nhỏ (4 – 6 HS) thực hiện các nhiệm vụ:

+ Trình bày một số thông tin liên quan đến tác giả và xuất xứ của văn bản Thời gian?

• HS tiếp nhận nhiệm vụ.

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

• HS làm việc theo cặp đôi hoặc đọc lại văn bản theo yêu cầu suy nghĩ để hoàn thành nhiệm vụ.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

• GV mời 2-3 HS trình bày trước lớp yêu cầu cả lớp nhận xét, bổ sung.

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

GV nhận xét đánh giá chốt kiến thức.

1. Nhắc lại kiến thức tác giả, tác phẩm

1. Tác giả

- Văn Cao: 1923 – 1995 tên thật là Nguyễn Văn Cao.

- Quê ở Nam Định nhưng ông sinh ra và lớn lên ở Hải Phòng, đây cũng là nơi ông bắt đầu sự nghiệp văn chương của mình.

- Văn Cao được biết tới và rất nổi bật ở trong nhiều thể loại nghệ thuật, đặc biệt phải kể đến trong lĩnh vực âm nhạc, có năng khiếu ở trong nhiều lĩnh vực khác nhau như hội họa, viết văn hay và ở trong các lĩnh vực về thẩm mĩ và nghệ thuật khác nữa. 

- Giai đoạn đầu khi sáng tác, Văn Cao chủ yếu viết về thể loại nhạc tiền chiến sau đó ông mới chuyển sang viết văn, những tác phẩm của ông cực kì nối bật và được các chuyên gia văn học Việt Nam đánh giá rất cao. 

- Một số tác phẩm: Tuyển tập thơ Văn Cao. (Nhà xuất bản Văn học, 1994), Khuôn mặt em (1974), Tại sao tôi viết “Tiến quân ca” (1976), Đêm xuân (1941), Gió núi (1941),… 

2. Văn bản

- Bài thơ được in trong Tác phẩm Thơ, NXB Hội Nhà văn, Hà Nội, 2013. 

-  Bài thơ Thời gian ra đời vào mùa xuân Đinh Mão năm 1987. Vào tháng 2/1987 khi tuổi đã xế chiều, lúc này Văn Cao đã để lại phía sau cuộc đời mình với biết bao trải nghiệm vui buồn, vì vậy viết bài thơ “Thời gian” để giãi bày tâm sự về cuộc sống, nghệ thuật và tình yêu sau một chặng đường dài buồn vui đã trải qua.

Hoạt động 2: Hệ thống kiến thức văn bản

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV yêu cầu HS thảo luận nhóm nhỏ (4 – 6 HS) thực hiện các nhiệm vụ:

+ Bài thơ “Thời gian” của Văn Cao thể hiện những chủ đề chính nào?

+ Nêu những hình ảnh nghệ thuật nổi bật trong bài thơ và phân tích ý nghĩa của chúng. 

• HS tiếp nhận nhiệm vụ.

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

• HS làm việc theo cặp đôi hoặc đọc lại văn bản theo yêu cầu suy nghĩ để hoàn thành nhiệm vụ.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

• GV mời 2-3 HS trình bày trước lớp yêu cầu cả lớp nhận xét, bổ sung.

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

GV nhận xét đánh giá chốt kiến thức.

1. Hệ thống kiến thức văn bản

(1)

+ Sự trôi chảy của thời gian và nỗi niềm về quá khứ: Bài thơ nói về cách thời gian lặng lẽ trôi qua, làm khô những kỷ niệm, những cảm xúc cũ trong tâm hồn con người. Thời gian khiến những hình ảnh, những ký ức trở nên mờ nhạt và dần rơi vào quên lãng.

+ Ký ức và những gì còn lại: Bài thơ nhắc đến những kỷ niệm, những câu thơ, bài hát, và hình ảnh người yêu vẫn còn đọng lại trong tâm hồn, như những “giếng nước” hay “những chiếc lá” không thể quên, mặc dù thời gian đã làm phai nhạt. 

(2)

+ “Thời gian qua kẽ tay / Làm khô những chiếc lá”: Hình ảnh thời gian trôi qua nhanh chóng, làm khô những gì tươi mới, mang ý nghĩa về sự vô tình và lặng lẽ của thời gian, khiến mọi thứ dần phai nhạt.

+ “Kỷ niệm trong tôi / Rơi / Như tiếng sỏi / Trong lòng giếng cạn”: Hình ảnh kỷ niệm rơi xuống như sỏi trong giếng cạn tượng trưng cho sự tan vỡ của những ký ức cũ, những điều từng có giờ chỉ còn lại những âm thanh buồn, dần mất đi.

+ “Đôi mắt em / Còn xanh / Như hai giếng nước”: Hình ảnh đôi mắt xanh, trong sáng như hai giếng nước sâu thể hiện sự tinh khôi và sự tươi mới của tình cảm, dù thời gian có trôi qua.

+ “Riêng những câu thơ / Riêng những bài hát”: Các câu thơ và bài hát là những điều còn sót lại, trở thành những kỷ vật lưu giữ lại những cảm xúc và ký ức không thể phai mờ, mang đến sự gợi nhớ trong tâm hồn.

4. Tổng kết 

a. Nội dung 

+ Bài thơ “Thời gian” của Văn Cao thể hiện một nỗi niềm sâu lắng trước sự trôi chảy của thời gian và những ký ức ngày cũ. Thời gian được miêu tả như một dòng chảy vô hình, lặng lẽ làm khô những chiếc lá, làm phai mờ kỷ niệm và mang theo mọi thứ cũ kỹ dần rơi vào quên lãng. Dẫu thời gian trôi qua, những câu thơ, những bài hát, và hình ảnh của người yêu vẫn còn lưu lại trong tâm hồn nhân vật trữ tình, như những “giếng nước” hay “những âm thanh” khắc sâu. 

+ Qua đó, bài thơ khắc họa nỗi buồn man mác khi con người đứng trước sự mất mát của quá khứ, đồng thời cũng gợi lên niềm an ủi khi vẫn còn những điều quý giá lưu giữ trong tâm hồn.

b. Nghệ thuật 

+ Hình ảnh tượng trưng độc đáo: Bài thơ sử dụng nhiều hình ảnh nghệ thuật như “giếng nước,” “chiếc lá,” “tiếng sỏi,”… mang tính biểu tượng để diễn tả sự trôi chảy của thời gian và nỗi niềm về quá khứ.

+ Biện pháp đối lập: Biện pháp đối lập giữa quá khứ và hiện tại, giữa những gì đã mất đi và những gì còn sót lại tạo nên sự tương phản, làm nổi bật nỗi buồn và sự tiếc nuối khi thời gian trôi qua.

+ Ngôn từ gợi cảm: Ngôn ngữ thơ giản dị, nhẹ nhàng nhưng chứa đựng nhiều cảm xúc sâu lắng, giúp người đọc dễ dàng cảm nhận được tâm trạng của nhân vật trữ tình.

+ Nhịp điệu thơ: Nhịp thơ chậm rãi, buồn nhẹ nhàng tạo không gian sâu lắng, phù hợp với nội dung và cảm xúc mà tác giả muốn truyền tải.

Trường THPT:………………………

Lớp:…………………………………..

Họ và tên:……………………………..

PHIẾU BÀI TẬP

VĂN BẢN: THỜI GIAN 

Khoanh tròn vào đáp án đặt trước câu trả lời đúng:

Câu 1:  Hình ảnh “câu thơ còn xanh” và “bài hát còn xanh” gợi liên tưởng về điều gì? 

A. Liên tưởng đến vẻ đẹp cuộc sống.

B. Liên tưởng về sự trường tồn của những giá trị nghệ thuật theo thời gian.

C. Liên tưởng đến giá trị của thời gian.

D. Liên tưởng về sự trưởng thành của con người.

Câu 2: Từ “riêng” được lặp đi lặp lại nhằm khẳng định điều gì? 

A. Nghệ thuật luôn vượt lên mọi quy luật tầm thường. 

B. Tình yêu mang sức mạnh trường tồn. 

C. Nghệ thuật và tình yêu luôn tồn tại vĩnh cữu. 

D. Tình yêu riêng biệt so với giai đoạn của con người. 

Câu 3:  Hình ảnh “đôi mắt em như hai giếng nước” miêu tả ai? 

A. Em gái tác giả.

B. Người con gái mà tác giả yêu thương.

C. Tất cả những người con gái xung quanh tác giả.

D. Tác giả.

Câu 4: Qua những hình ảnh tượng trưng, tác giả đem đến thông điệp rằng điều gì luôn trường tồn? 

A. Tình yêu, cái đẹp.

B. Thiên nhiên, thời gian.

C. Cái đẹp, thời gian.

D. Nghệ thuật, thời gian. 

 Câu 5:  Cụm từ “Kỉ niệm trong tôi / Rơi / như tiếng sỏi / trong lòng giếng cạn” thể hiện điều gì?
A. Kỉ niệm trong quá khứ không còn giá trị
B. Kỉ niệm vang vọng, gợi lên nỗi buồn và trống trải
C. Kỉ niệm bị lãng quên hoàn toàn
D. Kỉ niệm trở nên nặng nề và khó chịu