Ôn tập lại những kiến thức về tác giả Phan Bội Châu và tác phẩm Lưu biệt khi xuất dương.
Phân tích và đánh giá được chủ đề, tư tưởng, thông điệp mà nhà văn muốn gửi gắm thông qua hình thức nghệ thuật của văn bản thơ (cảm hứng chủ đạo, nhân vật trữ tình, hình ảnh, ngôn ngữ,…).

2. Năng lực

Năng lực chung

Năng lực tự học và tự chủ: Tìm kiếm thông tin, đọc sách giáo khoa, quan sát hình ảnh đề hiểu về thể loại truyện truyền kì.
Năng lực giao tiếp và hợp tác: Thảo luận nhóm để thực hiện phiếu học tập, hợp tác để giải quyết vấn đề.
Năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo: Thu thập và làm rõ các thông tin liên quan đến bài học; biết đề xuất và phân tích được một số giải pháp giải quyết vấn đề.

Năng lực đặc thù

Năng lực thu thập thông tin liên quan đến văn bản Lưu biệt khi xuất dương.
Năng lực trình bày suy nghĩ, cảm nhận của cá nhân về tác phẩm.
Năng lực phân tích, đánh giá được đặc điểm nghệ thuật đặc sắc của tác phẩm.
Năng lực cảm thụ văn học: bình luận, nêu cảm nhận riêng về những chi tiết tiêu biểu trong việc thể hiện chủ đề tác phẩm.

3. Về phẩm chất

Cảm phục, biết ơn những người chiến đấu, hi sinh vì đất nước; biết lựa chọn lẽ sống cao đẹp.

II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU

1. Chuẩn bị của giáo viên

Giáo án;
Phiếu bài tập;
Tranh ảnh về tác giả, tác phẩm;
Bảng phân công nhiệm vụ cho HS hoạt động trên lớp;
Bảng giao nhiệm vụ học tập cho HS ở nhà.

2. Chuẩn bị của HS: SGK, SBT Ngữ Văn 12, soạn bài theo hệ thống câu hỏi hướng dẫn bài học, vở ghi.

III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC

A. HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

a. Mục tiêu: Tạo hứng thú cho HS, huy động tri thức nền, thu hút HS sẵn sàng thực hiện nhiệm vụ học tập tạo tâm thế tích cực cho HS khi vào bài học Lưu biệt khi xuất dương.

b. Nội dung: GV yêu cầu HS làm việc cá nhân, chia sẻ ấn tượng của em về nhà chí sĩ yêu nước Phan Bội Châu.

c. Sản phẩm: Những chia sẻ của học sinh.

d. Tổ chức thực hiện:

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV yêu cầu HS làm việc cá nhân, chia sẻ: Hãy chia sẻ ngắn gọn những ấn tượng của em về nhà chí sĩ yêu nước Phan Bội Châu.

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS huy động tri thức nền, trải nghiệm cá nhân thực hiện yêu cầu được giao.

- GV quan sát, hỗ trợ HS thực hiện (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- GV mời đại diện 1 - 2 HS trình bày trước lớp.

- GV yêu cầu các HS khác lắng nghe, nhận xét, đặt câu hỏi (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá.

- Gợi mở: Phan Bội Châu đã để lại cho lịch sử của dân tộc nhiều tư tưởng có giá trị. Đó là những quan điểm xuất phát từ nhu cầu bức thiết của lịch sử về đấu tranh giải phóng dân tộc, giải phóng con người; là sự kết hợp giữa tư tưởng văn hóa phương Đông và phương Tây với truyền thống văn hóa Việt Nam; trong mỗi giai đoạn khác nhau, tư tưởng về con người của ông có sự biến đổi và phát triển không ngừng.

- GV dẫn dắt vào bài học mới: Trong bài học hôm nay, chúng ta cùng ôn tập lại kiến thức về văn bản Lưu biệt khi xuất dương để hiểu được những tư tưởng cao cả, nhân văn mà Phan Bội Châu gửi gắm nhé!

B. NHẮC LẠI KIẾN THỨC BÀI HỌC

a. Mục tiêu: Hệ thống lại và nắm vững kiến thức chung về tác giả, tác phẩm Lưu biệt khi xuất dương.

b. Nội dung: Ôn tập kiến thức về tác giả và tác phẩm Lưu biệt khi xuất dương.

c. Sản phẩm: Câu trả lời của HS.

d. Tổ chức thực hiện.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Nhiệm vụ: Nhắc lại kiến thức

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ học tập.

- GV yêu cầu HS trả lời:

+ Nhắc lại một số hiểu biết về tác giả Phan Bội Châu và hoàn cảnh sáng tác bài thơ “Lưu biệt khi xuất dương.”.

+ Chủ đề của bài thơ “Lưu biệt khi xuất dương” là gì?

+ Vẻ đẹp hào hùng và lãng mạn của người chí sĩ cách mạng qua bài “Lưu biệt khi xuất dương” được thể hiện như thế nào?

+ Tư duy mới mẻ, táo bạo và khát vọng hành động của nhà chí sĩ cách mạng trong buổi ra đi tìm đường cứu nước được thể hiện như thế nào qua bài “Lưu biệt khi xuất dương”?

+ Nhắc lại phần tổng kết về nội dung và nghệ thuật của văn bản.

HS tiếp nhận nhiệm vụ.

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập.

HS làm việc theo cặp đôi hoặc đọc lại văn bản theo yêu cầu suy nghĩ để hoàn thành nhiệm vụ.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận.

GV mời 2-3 HS trình bày trước lớp yêu cầu cả lớp nhận xét, bổ sung.

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập.

GV nhận xét đánh giá chốt kiến thức.

I. Nhắc lại kiến thức

1. Tác giả và xuất xứ đoạn trích

a. Tác giả

- Phan Bội Châu (1867-1940), tên thuở nhỏ là Phan Văn San, biệt hiệu chính Sào Nam.

- Phong cách nghệ thuật: văn chương là vũ khí để tuyên truyền cổ động, thơ văn ông đã làm rung động biết bao con tim yêu nước.

b. Hoàn cảnh sáng tác VB

- Bài thơ được sáng tác vào năm 1905 trước lúc tác giả sang Nhật Bản tìm một con đường cứu nước mới, ông làm bài thơ này để giã từ bè bạn, đồng chí.

2. Ôn tập những đặc sắc về tư tưởng và nghệ thuật trong bài thơ Lưu biệt khi xuất dương

a. Chủ đề

- Bài thơ là lời mời gọi lên đường, gửi gắm một khát vọng hoài bão mãnh liệt, khẳng định tình yêu đất nước tha thiết và thôi thúc tinh thần chiến đấu và bảo vệ Tổ quốc của tác giả.

b. Vẻ đẹp hào hùng và lãng mạn của người chí sĩ cách mạng

- Vẻ đẹp lãng mạn và hào hùng của nhân vật trữ tình được thể hiện qua tư duy mới mẻ và những khát vọng lớn lao, mạnh mẽ.

- Quan niệm mới mẻ và chí làm trai (hai câu đầu): phải làm được những điều phi thường, mạnh mẽ. Mỗi người phải tự quyết định tương lai của mình, phải trở thành người chủ động trước thời thế chứ không thụ động hay phụ thuộc vào hoàn cảnh.

- Ý chí hào hùng của nam nhân mọi thời đại.

+ Tầm vóc của con người trong vũ trụ và sự tự ý thức về trách nhiệm lớn lao của mình: làm những điều to lớn, giúp ích cho đất nước, để lại tên tuổi cho đời sau.

+ Sự tự tin đã làm nên vẻ đẹp lãng mạn và sự ý thức về tầm vóc lớn lao đã tạo nên vẻ đẹp hào hùng cho nhân vật trữ tình.

+ Những khát vọng mạnh mẽ, táo bạo về một cuộc ra đi hoành tráng: Con người như hòa quyện vào thiên nhiên, trở thành trung tâm của bức tranh. Khí thế của con người lan tỏa ra muôn trùng con sóng bạc và chính những con sóng cũng cùng hòa chung một nhịp đập với trái tim sôi sục, cháy bỏng của con người.

=> Qua quan niệm, tư tưởng và tầm vóc của con người, bài thơ đã xây dựng thành công vẻ đẹp hào hùng và lãng mạn của nhân vật trữ tình. Những khát vọng mạnh mẽ đã trở thành nhựa sống dào dạt chảy trong suốt bài thơ.

c. Tư duy mới mẻ, táo bạo và khát vọng hành động của nhà chí sĩ cách mạng

- Quan niệm mới về chí làm trai và tư thế tầm vóc của con người trong vũ trụ: Làm trai đứng giữa trời đất phải làm được việc lớn, phải hiên ngang, lừng lẫy, phải xoay chuyển càn khôn chứ không chấp nhận một cuộc sống bình thường. Phan Bội Châu nêu lên một chí làm trai vượt lên mưu đồ công danh để hướng tới những lý tưởng cao đẹp ở đời.

- Ý thức trách nhiệm cá nhân trước thời cuộc: + Quan điểm không chấp nhận thực tại. Phan Bội Châu không chấp nhận số phận chủ động xoay chuyển thời thế. Ngụ ý nói đến mục tiêu của nam nhi là phải tìm con đường cứu nước.

+ Thái độ quyết liệt trước tình cảnh đất nước vẫn tin điều xưa cũ, là cái tôi đầy trách nhiệm với cuộc đời, cuộc đời cần ta để cống hiến. Phan Bội Châu thể hiện niềm tin sắt đá vào bản thân và thế hệ tương lai.

- Khát vọng hành động và tư thế lên đường: thể hiện khát vọng lên đường có một sức mạnh, khơi dậy nhiệt huyết của cả một thế hệ.

3. Tổng kết

a. Nội dung

- Bài thơ khắc họa vẻ đẹp lãng mạn, hào hùng của nhà chí sĩ cách mạng những năm đầu thế kỉ XX, với tư tưởng mới mẻ táo bạo, bầu nhiệt huyết sôi nổi và khát vọng cháy bỏng trong buổi đầu ra đi tìm đường cứu nước.

b. Nghệ thuật

- Giọng thơ tâm huyết có sức lay động mạnh mẽ, chất lãng mạn toát ra từ nhiệt huyết cách mạng sôi nổi của nhà thơ.

C. HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

a. Mục tiêu: HS củng cố, mở rộng kiến thức đã học về văn bản Lưu biệt khi xuất dương.

b. Nội dung:

- GV phát Phiếu bài tập cho HS thực hiện nhanh tại lớp.

- GV hướng dẫn HS thực hiện phần Luyện tập theo văn bản đọc.

c. Sản phẩm:

- Phiếu bài tập của HS.

- Câu trả lời các câu hỏi vận dụng.

d. Tổ chức thực hiện

--------------- Còn tiếp ---------------