Giáo án dạy thêm Ngữ văn 12 Cánh diều bài 7: Hạnh phúc của một tang gia (Trích Số đỏ – Vũ Trọng Phụng)

HOẠT ĐỘNG CỦA GV – HS

SẢN PHẨM DỰ KIẾN

Nhiệm vụ 1: Nhắc lại kiến thức về tác giả, tác phẩm

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV hướng dẫn HS làm việc cá nhân và thực hiện yêu cầu sau: Trình bày hiểu biết của em về tác giả Vũ Trọng Phụng và xuất xứ văn bản “Hạnh phúc của một tang gia”.

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ

- HS vận dụng kiến thức đã học và trả lời câu hỏi. 

- GV quan sát, hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động

- GV mời 1 – 2 HS trình bày kết quả.

- GV yêu cầu HS khác lắng nghe, nhận xét, nêu ý kiến bổ sung (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ

- GV nhận xét, bổ sung, chốt lại kiến thức.

- GV chuyển sang nội dung mới. 

Nhiệm vụ 2: Nhắc lại kiến thức đọc hiểu văn bản

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV yêu cầu HS thảo luận nhóm nhỏ (4 – 6 HS) hoàn thành nhiệm vụ:

+ Nêu ý nghĩa nhan đề “Hạnh phúc của một tang gia”.

+ Nhận xét về điểm chung của đám con cháu cụ cố tổ là gì? Theo em, tác giả đã phản ánh được điều gì về tình cảm gia đình, đạo đức xã hội lúc bấy giờ?

+ Tìm các chi tiết miêu tả cảnh đưa đám. Nhận xét cảnh đưa đám và sự kết hợp giữa các góc quan sát và cách miêu tả đám tang?

+ Tổng kết lại nội dung và nghệ thuật của văn bản.

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS thảo luận theo nhóm, vận dụng kiến thức đã học để thực hiện nhiệm vụ.

- GV quan sát, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- GV mời đại diện 1 – 2 HS lượt trình bày kết quả thảo luận.

- GV yêu cầu HS khác lắng nghe, nhận xét, bổ sung (nếu có). 

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá, chốt kiến thức.

- GV chuyển sang nội dung mới.

1. Tác giả và tác phẩm

a. Tác giả

- Vũ Trọng Phụng (1912 - 1939) 

- Quê gốc: Hưng Yên, sống chủ yếu ở Hà Nội 

- Gia đình: Xuất thân gia đình nghèo 

- Bản thân: học hết bậc tiểu học, làm nhiều nghề kiếm sống, sau đó sống chật vật bằng nghề viết báo, viết văn.

- Phong cách nghệ thuật: Bậc thầy nghệ thuật trào phúng.

- Nội dung: Niềm căm phẫn mãnh liệt vào cái xã đen tối, thối nát đương thời ( XH khốn nạn, chó đểu).

- Vị trí: Đại biểu xuất sắc của VHHTPP 1930-1945; “Vua phóng sự đất Bắc”.

b. Tác phẩm 

- Thể loại: tiểu thuyết hiện đại.

- Hoàn cảnh sáng tác: Viết và đăng báo 1936 – in thành sách năm 1938.

- Vị trí tác phẩm: Kiệt tác bất hủ của VHVN hiện đại,  “một cuốn sách ghê gớm có thể  phẩm làm vinh dự cho mọi nền văn học” (Đại hội lần thứ 3 Hội nhà văn VN tháng 9/1983 Nguyễn Khải).

- Vị trí, xuất xứ VB:  Chương 15 trong tiểu thuyết Số đỏ.

2. Đọc hiểu văn bản

a. Nhan đề

- Hạnh phúc: Niềm vui sướng khi đạt ước nguyện

- Tang gia: Nhà người thân qua đời à đau buồn, thương xót. 

=> Nhan đề thu hút sự chú ý, tò mò của người đọc.

=> Phát hiện cách nói ngược, chứa đựng nghịch lí, trái với luân thường, đạo lí: Tang gia mà lại hạnh phúc, nhà có người chết lại vui như hội à Niềm hạnh phúc của gia đình vô phúc.

b. Điểm chung của đám con cháu cụ cố tổ

- Các thành viên trong gia đình cụ cố Hồng không có tình cảm tiếc thương đối với người quá cố chỉ quan tâm đến lợi ích của bản thân. Mọi người cố thể hiện ra bên ngoài bằng những hành vi, cử chỉ trồng rỗng, giả dối nhằm che giấu cảm xúc thật bên trong. 

=> Qua đó, tác giả một số khía cạnh trong tình cảm gia đình và xã hội: Hiện thực xã hội tha hóa về đạo đức, con người trở nên vô tình, tham lam. Tình cảm gia đình dường như biến mất trước những ham muốn cá nhân, phản ánh một xã hội giả tạo, vô lương tâm.

c. Cảnh đám tang

- Quy mô: To tát, long trọng được tổ chức theo cả lối “Ta, Tàu, Tây, có lợn quay đi lọng…”

- Không khí: “ Đám ma đưa đến đâu làm huyên náo đến đấy”.

- Người đi đưa: Vài ba trăm người,đủ mọi thành phần, từ già đến trẻ.

=> Đám rước, đám hội được tở chức theo lối “hổ lốn” đủ cả Ta, Tây, Tàu cốt để khoe sang, khoe giàu 1 cách lố bịch và hợm hĩnh. 

+ Đám tang cụ cố tổ là nơi để những con người “Văn minh”, “Âu hoá” đất Hà thành diễn trò bịp bợm.

+ Điệp ngữ "Đám cứ đi..." à sự chậm chạp, dềnh dàng của đám tang à cố ý khoe thanh thế.

- Nhận xét: Sự kết hợp giữa các góc nhìn và cách miêu tả khiến cho đám tang diễn ra như một tấn đại hài kịch. Tất cả nói lên tất cả sự lố lăng vô đạo đức của cái xã hội thượng lưu ngày trước. Cái xã hội mà tác giả gọi là “Chó đểu, khốn nạn”.

=> Qua quan sát, miêu tả cảnh đưa đám, cất đám và hạ huyệt một cách chính xác, chi tiết, cụ thể, sinh động tạo hiệu ứng “như thực”, cứ như là người đọc đang trực tiếp tận mắt chứng kiến một đám ma có thật diễn ra trước mắt.

e. Tổng kết

- Nội dung: Phê phán xã hội thượng lưu thành thị lố lăng, phô trương, rởm đời, đạo đức giả. 

- Nghệ thuật:

+ Cách đặt nhan đề, xây dựng tình huống trào phúng độc đáo, nghệ thuật quan sát, miêu tả chi tiết, chân thực, sinh động; cách dùng từ ngữ, gọi tên đồ vật, đặt tên nhân vật biến hóa, linh hoạt; so sánh, đặt câu, biếm họa chân dung; tạo giọng điệu mỉa mai, châm biếm.

+ Vận dụng linh hoạt nhiều biện pháp nghệ thuật khác.

+ Nghệ thuật trào phúng đặc sắc của tác giả.

Trường THPT:………………………

Lớp:…………………………………..

Họ và tên:……………………………..

PHIẾU BÀI TẬP

VĂN BẢN: HẠNH PHÚC CỦA MỘT TANG GIA

Khoanh tròn vào đáp án đặt trước câu trả lời đúng:

Câu 1: Cụ cố tổ chết, thái độ, tâm trạng của đám con cháu như thế nào?

A. Đau đớn, xót thương

B. Vui mừng, hạnh phúc

C. Bối rối

D. Buồn như nhà buôn vỡ nợ

Câu 2: Vì sao ông phán mọc sừng lại được chia thêm vài nghìn đồng?

A. Ông Phán là người tốt.

B. Ông Phán là người có công chăm sóc cụ cố tổ lúc ốm đau.

C. Ông Phán có vợ ngoại tình.

D. Gia đình ông Phán khó khăn hơn gia đình khác.

Câu 3: “...phân vân, vò đầu rứt tóc, lúc nào mặt cũng đăm đăm, chiêu chiêu, thành ra hợp thời trang,...tang gia bối rối.”

Đó là chân dung của ai?

A. Cụ cố Hồng

B. Cô Tuyết

C. Văn Minh

D. Ông Phán mọc sừng 

Câu 4:  Đáp án nào không phải giá trị nội dung của đoạn trích Hạnh phúc của một tang gia?

A. Vũ Trọng Phụng tố cáo xã hội nhố nhăng, suy tàn, thối nát.

B. Nhà văn muốn phơi bày tất cả sự giả dối, bịp bợm, vô đạo đức của xã hội thượng lưu.

C. Đả kích, châm biếm sâu cay, thâm thúy những thói xấu xa của xã hội đương thời.

D. Thể hiện niềm cảm thông, thương xót, trân trọng vẻ đẹp của người lao động trong xã hội đương thời.

Câu 5: Chọn từ thích hợp vào chỗ trống: “Cái chết của cụ cố tổ mang đến….cho đám con cháu, là cơ hội để khoe mẽ với thiên hạ những nghịch lý của “thế hệ con cháu” hiếu thảo bằng những bộ trang phục âu hóa nửa tây nửa ta và những trò “mèo mả gà đồng” của dâu con lẫn người xung quanh”.

A. Niềm hạnh phúc.

B. Nỗi đau.

C. Bất hạnh.

D. Bi kịch.

NGỮ LIỆU 1

Bơ vơ

(chương 2, Bỉ vỏ)

Tóm tắt tiểu thuyết Bỉ vỏ: Bính là cô gái nghèo làng Sòi. Vì nhẹ dạ, yêu một gã Tham đạc điền và bị hắn bỏ rơi giữa lúc bụng mang dạ chửa, cô bị cha mẹ hắt hủi, đay nghiến và đứa bé sinh ra phải đem bán đi vì sợ làng bắt vạ. Đau đớn, Bính trốn nhà đi Hải Phòng mong tìm được người tình nhưng lại rơi vào nhà chứa của mụ Tài sẽ cấu. Sống ê chề, cực nhục ở nơi bẩn thỉu hôi hám, Bính ốm nặng.

Bính toan tự tử nhưng được Năm Sài Gòn, trùm lưu manh ở Hải Phòng, chuộc ra khỏi nhà chứa, chăm sóc hết lòng. Nhưng rồi Năm bị bắt. Thế là, bất đắc dĩ, Bính trở thành một “bỉ vỏ” – người đàn bà ăn cắp. Do một sự hiểu lầm và ghen tuông, Năm Sài Gòn đuổi Bính đi. Bính về Nam Định, gồng thuê gánh mướn kiếm ăn. Được tin bố mẹ ở quê gặp tai hoạ có thể bị tù, Bính không còn cách nào khác, đã phải nhận lời lấy một viên mật thám để có tiền gửi về cứu bố mẹ.

Năm Sài Gòn bị bắt bởi chính tay người chồng Bính. Không chút do dự, cô đã lẻn xuống trại giam, mở khoá cứu Năm rồi cùng y đi trốn. Kết cục bi thảm đã đến: một lần, Năm cướp được một đứa bé đeo vòng vàng trên tàu thuỷ. Bính hốt hoảng nhận ra đó chính là đứa con mà bao lâu Bính nhớ thương. Nhưng nó đã chết! Giữa lúc đó, đội xếp, mật thám ập vào, Năm và Bính đều bị bắt.

(1) Hải Phòng. Lần này là lần đầu tiên Bính bước chân đến một tỉnh ồn ào đông đúc, khác hẳn chốn quê mùa vắng vẻ. Bính trốn đi, sau đêm ấy đến nay đã được bốn hôm. Bốn hôm dài quá chừng! [..]

Món tiền sáu hào chắt bóp ngót nửa năm trời đã dùng để trả tiền ăn tiền tàu từ Nam ra Phòng mất bốn hào. Còn hai hào thì vừa vặn ăn uống trong hai hôm nay. Bính hoang mang, cúi gằm mặt trong dải đường nhựa lấp lánh bóng trăng nhấc từng bước một.

Bính đi như thế không cần biết rồi sẽ đi tới đâu, miễn cho qua một đêm. Lúc này Bính bỗng hồi hộp, bối rối lạ thường. Những bụm cọ đen thẫm, ù ù lộng gió ở vườn hoa sông Lấp gợi trong trí Bính bao nhiêu hình dung quái gở. Bính tưởng con đường Bính đi tối tăm hoang vắng như cảnh một bãi tha ma. Những cành xoan xao động và những cành tre là ngọn bên những ngôi mộ chơ vơ mới đắp. Những tàu lá cọ to sùm suề giống những mớ tóc người điên hay thắt cổ.

Bính bật kêu khe khẽ:

- Biết làm sao đêm nay?!

………………………..