Giáo án dạy thêm Ngữ văn 12 Cánh diều bài 5: Toàn cầu hóa và bản sắc văn hóa dân tộc (Phan Hồng Giang)

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Nhiệm vụ: Nhắc lại kiến thức

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ học tập.

- GV yêu cầu HS trả lời:

+ Nhắc lại một số hiểu biết về tác giả Phan Hồng Giang và xuất xứ VB “Toàn cầu hóa và bản sắc văn hóa dân tộc”.

+ Nhắc lại luận đề và cách triển khai luận đề của văn bản.

+  Nghệ thuật lập luận của VB có gì đặc sắc?

+ Nhắc lại phần tổng kết về nội dung và nghệ thuật của văn bản.

• HS tiếp nhận nhiệm vụ.

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập.

• HS làm việc theo cặp đôi hoặc đọc lại văn bản theo yêu cầu suy nghĩ để hoàn thành nhiệm vụ.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận.

• GV mời 2-3 HS trình bày trước lớp yêu cầu cả lớp nhận xét, bổ sung.

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập.

• GV nhận xét đánh giá chốt kiến thức.

I. Nhắc lại kiến thức 

1. Tác giả và xuất xứ đoạn trích

a. Tác giả

- Nhà nghiên cứu Phan Hồng Giang (1941 - 2022)quê ở Nghệ An. Từng học tiếng Nga ở trường đại học ngoại ngữ Hà Nội, sau đó trở thành sinh viên khoa ngữ văn trường Đại học tổng hợp Matxcova Nga. Ông có thời gian công tác ở nhiều cơ quan văn hoá và văn học.

- Là nhà nghiên cứu, dịch giả. Ông đã dịch nhiều tác phẩm văn học Nga kinh điển sang tiếng Việt như Truyện ngắn Chekhov, Đaghextan của tôi, Cánh buồn đỏ thắm, Nàng Lika,..

b. Xuất xứ VB

- Trích trong tác phẩm “Một góc nhìn tri thức”, tập một, NXB Trẻ, Thành phố Hồ Chí Minh, 2002.

2. Ôn tập những đặc điểm văn bản nghị luận trong bài Toàn cầu hóa và bản sắc văn hóa dân tộc.

a. Luận đề và cách triển khai luận đề của văn bản

- Luận đề của bài viết: Vấn đề toàn cầu hóa và những tác động, ảnh hưởng của toàn cầu hóa đối với văn hóa của dân tộc.

- Cách triển khai:

Luận điểm 1: Giới thiệu về quá trình toàn cầu hóa 

+ Toàn cầu hoá đã có từ mấy ngàn năm trước. Biểu hiện qua sự xuất hiện của “con đường tơ lụa”, các tuyến hàng hải giữa các nước, các châu lục. Ở Việt Nam, từ mấy thế kỉ trước, Hội An và Phố Hiến là những “thành phố mở cửa đầu tiên của nước ta”.

+ Toàn cầu hoá có những biểu hiện mang tính “bùng nổ” hơn: sự xuất hiện đại trà các xa lộ thông tin trên khắp thế giới, tự do hoá thương mại, sự nhất thế hoá về kinh tế, tài chính ở các khu vực và sự phát triển như vũ bão của công nghệ kĩ thuật hiện đại.

-  Luận điểm 2: Ảnh hưởng của quá trình toàn cầu hóa và các tác động với đời sống, văn hóa 

+ Đoạn văn nêu lên tác động tích cực của toàn cầu hoá. Toàn cầu hoá có sự ảnh hưởng đến quá trình hình thành nền văn hoá dân tộc thông qua việc hấp thu tinh hoa văn hoá nhân loại. Toàn cầu hoá còn có ảnh hưởng đến số phận lịch sử của dân tộc, giúp đất nước ta tìm ra con đường giải phóng.

=> Bằng chứng về tác động của toàn cầu hóa đến văn hóa:

+ Nhiều tệ nạn xã hội phát triển như các đại dịch thời Trung Cổ.

++Chỉ hơn mười năm qua, thời gian chưa đủ để một thế hệ… coi nhẹ các giá trị lí tưởng, đạo đức của ông cha ta.

+ Nhiều sinh hoạt văn hóa, từ lễ hội đến biểu diễn nghệ thuật, bị nhuốm màu thương mại hóa.

+ Các loại hình nghệ thuật, ca nhạc phương Tây… ngày càng thưa vắng người xem.

+ Thói đua đòi ăn chơi theo kiểu sống gấp… không còn là hiện tượng hiếm hoi.

=> Những bằng chứng thực tế, phong phú, xác đáng được sử dụng để nói về mặt tiêu cực của toàn cầu hóa ảnh hưởng đến lĩnh vực văn hóa.

+ Tác động đáng lo nhất là xã hội chưa tạo ra một dư luận phê phán đủ mạnh để ngăn chặn những hiện tượng xuống cấp về đạo đức. Hậu quả là những hiện tượng “đồi phong bại tục” ngang nhiên xuất hiện.

- Luận điểm 3: Đánh giá, nhận xét của tác giả về toàn cầu hóa

+ Là một quá trình tất yếu, khách quan mà tất cả mọi quốc gia trên thế giới đều phải trải qua.

+ Để có phát huy những mặt tích cực, hạn chế mặt tiêu cực của toàn cầu hóa, nhà nước cần chủ động, có những chính sách thích hợp.

b. Nghệ thuật lập luận

- Cách triển khai luận đề, luận điểm rõ ràng, sử dụng nhiều câu khẳng định, phủ định một cách chắc chắn.

- Một số câu văn thể hiện rõ tính khẳng định, phủ định, cách lập luận và ngôn ngữ biểu cảm trong văn bản:

+ “ Từ mấy thế kỉ trước, có thể nói Hội An, Phố Hiến,… đã là những “thành phố mở cửa” đầu tiên của nước ta”.

+ “ Tuy nhiên, trong một vài thập kỉ trở lại đây, rõ ràng đã xuất hiện nhu cầu gọi tiến trình giao lưu quốc tế đoa bằng một cái tên mới là “toàn cầu hóa”…”.

+ “ Mặt khác, nó cũng là một tiến trình đầy tranh cãi tiến công vào chủ quyền quốc gia, làm xói mòn nền văn hóa và truyền  thống địa phương, đe dọa sự ổn định kinh tế và xã hội”.

+ “ Có thể nói, lĩnh vực văn hóa là lĩnh vực chịu tác động hai mặt, dễ nhận thấy nhất của quá trình toàn cầu hóa”.

+ “Từ bao đời nay, nền văn hóa nước ta không chỉ là thành quả của hàng ngàn năm chiến đấu giữ nước và lao động sáng tạo dựng nước của các dân tộc Việt Nam mà còn là kết quả… thế giới”.

+ “ Sức hấp dẫn của những loại hình hoạt động văn hóa, biểu diễn nghệ thuật, vui chơi giải trí cũng như lối sống tiện nghi, hiện đại từ các nước phát triển đối với nhiều người dân, nhất là đối với lớp trẻ, là điều dễ nhận thấy, đặc biệt là của những người đứng tuổi”.

+ “ Nhưng bên cạnh mặt được rất cơ bản đó có thể nói chưa bao giờ những giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc lại phải chịu những tác động xói mòn mạnh mẽ, gay gắt như hiện nay”.

+ “Thói đua đòi ăn chơi theo kiểu sống gấp “sống hôm nay không biết có ngày mai”… đã không còn là hiện tượng hiếm hoi”.

=> Qua văn bản trên, tác giả cung cấp cho người đọc về thông tin của vấn đề: quá trình toàn cầu hóa và những ảnh hưởng, tác động của quá trình này tới bản sắc văn hóa của mỗi dân tộc.

=> Đây là vấn đề có ý nghĩa vô cùng quan trọng trong xã hội ngày nay, đặc biệt là khi đất nước ta đang ngày càng phát triển, bước vào quá trình toàn cầu hóa, hiện đại hóa. Đây là một xu thế phát triển tất yếu của lịch sử,vừa có tác động tích cực và tác động tiêu cực đối với nền văn hóa của tất cả các nước trên thế giới. Việc nhận thức rõ bản chất cũng như các tác động mà toàn cầu hóa đem lại sẽ quyết định tới việc thái độ, khả năng thích ứng và chiến lược phát triển văn hóa của mỗi quốc gia. Để tận dụng tốt cơ hội này, đất nước ta cần chủ động, đón đầu quá trình và có những giải pháp để gìn giữ, phát huy những bản sắc văn hóa truyền thống tốt đẹp.

3. Tổng kết

a. Nội dung

- Văn bản đã đề cập đến một vấn đề mang tính cấp thiết đối với mỗi dân tộc là giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc. Đặc biệt là trong thời đại hội nhập, sự kết nối, giao thoa giữa các nền văn hóa trên thế giới diễn ra mạnh mẽ đã đặt ra cho chúng ta một thách thức về việc “hòa nhập nhưng không hòa tan”, vừa tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại, lại vừa giữ được nét đặc trưng của văn hóa bản địa. 

b. Nghệ thuật

- Cách nêu luận đề ấn tượng.

- Lập luận chặt chẽ.

- Luận đề, luận điểm, lí lẽ, dẫn chứng có quan hệ chặt chẽ.

Trường THPT:……………

Lớp:………………………..

Họ và tên:………………….

PHIẾU BÀI TẬP

VĂN BẢN: TOÀN CẦU HÓA VÀ BẢN SẮC VĂN HÓA DÂN TỘC

Câu 1: Đâu là thành phố mở cửa đầu tiên của nước ta?

A. Hội An, Phố Hiến.

B. Hoàng Thành, Cố đô Huế.

C. Hạ Long.

D. Phố cổ Hội An.

Câu 2: Đâu là bằng chứng hiển nhiên đầu tiên của quá trình “giao lưu quốc tế” trên phạm vi toàn thế giới?

A. Biển Đông.

B. Con đường tơ lụa.

C. Chiến tranh thế giới.

D. Tìm ra châu Mĩ.

Câu 3: Theo tác giả, văn hóa Việt Nam là kết quả của quá trình nào?

..................