Ôn tập những kiến thức về tác giả Bảo Ninh và văn bản Ánh sáng cứu rỗi.
Nhận biết, phân tích, đánh giá được một số yếu tố hình thức (cốt truyện, kết cấu, bối cảnh, điểm nhìn trần thuật, ngôn từ, giọng điệu…) và nội dung (tư tưởng, chủ đề, cảm hứng) trong tiểu thuyết hiện đại.
Ghi nhớ, khắc sâu những đặc điểm của thể loại văn bản Ánh sáng cứu rỗi.
Tạo cơ hội cho HS suy ngẫm, thấu hiểu thông điệp vẻ tình đồng đội, lòng dũng cảm, đức hi sinh, cái giá của sự sống và hoà bình hiện nay.
Nắm được đặc sắc nghệ thuật tiểu thuyết: Sự kiện, thời gian, không gian, ngôi kể, điểm nhìn, tạo tình huống, khắc họa nhân vật...

2. Năng lực

Năng lực chung

Năng lực giao tiếp và hợp tác: khả năng thực hiện nhiệm vụ một cách độc lập hay theo nhóm; Trao đổi tích cực với giáo viên và các bạn khác trong lớp.
Năng lực tự chủ và tự học: biết lắng nghe và chia sẻ ý kiến cá nhân với bạn, nhóm và GV. Tích cực tham gia các hoạt động trong lớp.
Giải quyết vấn đề và sáng tạo: biết phối hợp với bạn bè khi làm việc nhóm, tư duy logic, sáng tạo khi giải quyết vấn đề.

Năng lực đặc thù

Năng lực thu thập thông tin liên quan đến tác phẩm Ánh sáng cứu rỗi.
Năng lực trình bày suy nghĩ, cảm nhận của cá nhân về tác phẩm.
Năng lực phân tích, đánh giá được đặc điểm nghệ thuật đặc sắc của tác phẩm.
Năng lực phân tích, so sánh văn bản với các văn bản khác cùng chủ đề.

3. Phẩm chất

Rèn luyện cách sống không khoa trương, giải dối; biết trân trọng quá khứ, yêu chuộng hòa bình.

II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU

1. Đối với giáo viên

Giáo án;
SGK, SGV Ngữ văn 12;
Phiếu bài tập, trả lời câu hỏi;
Tranh ảnh về tác giả, tác phẩm;
Bảng phân công nhiệm vụ cho HS hoạt động trên lớp;
Bảng giao nhiệm vụ học tập cho HS ở nhà;

2. Đối với HS

SGK, SBT Ngữ văn 12;
Sách tham khảo, tư liệu sưu tầm liên quan đến bài học…
Bảng giao nhiệm vụ học tập đã chuẩn bị ở nhà.

III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC

A. HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

a. Mục tiêu: Tạo hứng thú cho HS, thu hút HS sẵn sàng thực hiện nhiệm vụ học tập của mình. HS hồi tưởng lại kiến thức nội dung bài học.

b. Nội dung: GV hướng dẫn HS thảo luận nhóm đôi Think – Pair – Share theo dõi video “Hậu quả chiến tranh” và trả lời câu hỏi.

c. Sản phẩm: Câu trả lời của HS.

d. Tổ chức thực hiện:

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV yêu cầu HS thảo luận nhóm đôi Think – Pair – Share theo dõi video “Hậu quả chiến tranh” và nêu cảm xúc, suy nghĩ của bản thân khi xem xong video.

- Link video: https://www.youtube.com/watch?v=MFa6xd728dM

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS liên hệ thực tế, dựa vào hiểu biết của bản thân cùng trả lời câu hỏi.

- GV quan sát, hỗ trợ HS thực hiện (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- GV mời đại diện 1 HS của mỗi nhóm giành quyền trả lời câu hỏi.

- GV yêu cầu các HS khác lắng nghe, giành quyền trả lời (nếu nhóm bạn trả lời sai).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá.

- GV dẫn dắt vào bài học mới: Chiến tranh đã lùi xa nhưng nó vẫn là một “siêu đề tài” trong văn học hậu chiến. Các nhà văn đã đứng về phía nỗi đau, mất mát của cá nhân, dân tộc để có thêm nội lực khám phá chiến tranh ở mọi chiều kích mới mẻ của nó, góp phần “nối sự linh thiêng vào cuộc đời này”. Nỗi buồn chiến tranh của Bảo Ninh là một trong những tiểu thuyết viết về chiến tranh hay nhất trong văn học Việt Nam sau năm 1986. Đoạn trích Ánh sáng cứu rỗi viết về một nỗi buồn trong rất nhiều nỗi buồn do chiến tranh mang lại. Vậy nỗi buồn ấy là gì, tại sao lại trở thành ánh sáng cứu rỗi cho những người đã đi qua chiến tranh? Hôm nay chúng ta sẽ cũng nhau ôn tập lại văn bản này nhé!

B. ÔN TẬP KIẾN THỨC

a. Mục tiêu: Thông qua hoạt động, HS củng cố lại kiến thức văn bản Ánh sáng cứu rỗi.

b. Nội dung: GV hướng dẫn HS ôn tập văn bản Ánh sáng cứu rỗi.

c. Sản phẩm học tập: HS nhắc lại kiến thức chung về văn bản Ánh sáng cứu rỗi và chuẩn kiến thức của GV.

d. Tổ chức thực hiện:

HOẠT ĐỘNG CỦA GV – HS

SẢN PHẨM DỰ KIẾN

Nhiệm vụ 1: Nhắc lại kiến thức về tác giả, tác phẩm

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV hướng dẫn HS làm việc cá nhân và thực hiện yêu cầu sau: Trình bày hiểu biết của em về tác giả Bảo Ninh và xuất xứ văn bản “Ánh sáng cứu rỗi”.

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ

- HS vận dụng kiến thức đã học và trả lời câu hỏi.

- GV quan sát, hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động

- GV mời 1 – 2 HS trình bày kết quả.

- GV yêu cầu HS khác lắng nghe, nhận xét, nêu ý kiến bổ sung (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ

- GV nhận xét, bổ sung, chốt lại kiến thức.

- GV chuyển sang nội dung mới.

Nhiệm vụ 2: Nhắc lại kiến thức đọc hiểu văn bản

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV yêu cầu HS thảo luận nhóm nhỏ (4 – 6 HS) hoàn thành nhiệm vụ:

+ Nêu tâm trạng và hành động của nhân vật Kiên (khi lạc đường, khi tìm được đường giao liên và khi đối mặt với toán lính Mỹ).

+ Nêu ngắn gọn suy nghĩ, cảm nhận của Kiên về chiến tranh và sự hi sinh của đồng đội.

+ Văn bản gửi đến người đọc những thông điệp ý nghĩa nào?

+ Tổng kết lại nội dung và nghệ thuật của văn bản.

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS thảo luận theo nhóm, vận dụng kiến thức đã học để thực hiện nhiệm vụ.

- GV quan sát, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- GV mời đại diện 1 – 2 HS lượt trình bày kết quả thảo luận.

- GV yêu cầu HS khác lắng nghe, nhận xét, bổ sung (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá, chốt kiến thức.

- GV chuyển sang nội dung mới.

1. Tác giả và tác phẩm

a. Tác giả

– Bảo Ninh (sinh ngày 18 tháng 10 năm 1952) tên thật là Hoàng Ấu Phương.

– Ông sinh ra tại huyện Diễn Châu, tỉnh Nghệ An. Quê gốc ở xã Bảo Ninh, huyện Quảng Ninh (nay thuộc Đồng Hới, Quảng Bình.)

- Bảo Ninh vào bộ đội khi mới 17 tuổi; chiến đấu ở chiến trường Tây Nguyên. 23 tuổi, trước khi xuất ngũ Bảo Ninh được giữ lại làm công tác chính sách, đi tìm và thu nhặt hài cốt cả các liệt sĩ.

– Sau khi học đại học, ông làm việc ở Viện Khoa học Việt Nam; báo Văn nghệ Trẻ; là hội viên hội nhà văn Việt Nam.

b. Tác phẩm

- Tiểu thuyết Nỗi buồn chiến tranh in lần đầu năm 1987 với nhan đề Thân phận của tình yêu.

- Năm 1994, cuốn sách được dịch sang tiếng Anh bởi Frank Palmos và Phan Thanh Hảo với nhan đề “The Sorrow of War”.

- Vị trí: Ánh sáng cứu rỗi trích từ chương VI của tiểu thuyết.

2. Đọc hiểu văn bản

a. Tâm trạng và hành động của nhân vật Kiên

- Trong tình thế lạc đường, Kiên mất bình tĩnh, tỏ thái độ thất vọng, nóng giận, hung dữ với cô giao liên Hoà.

- Khi tìm được đường giao liên: Kiên bình tĩnh, lòng dịu lại, cảm thấy hối lỗi vì thái độ, lời nói của mình với Hoà trước đó.

- Trong tình thế đối mặt với toán lính Mỹ: Ban đầu Kiên bị sốc, sợ hãi khi phát hiện toán lính Mỹ. Sau đó, anh căng thẳng, sẵn sàng tự vệ và cam lòng nín lặng để tránh bị phát hiện nhằm bảo vệ đồng đội đang ẩn nấp dưới khe cạn. Khi chứng kiến những phản ứng nhanh chóng, quyết liệt của Hoà, anh choáng váng, uất hận, đau đớn trước sự hi sinh của đồng đội nhưng vẫn phải nín lặng vì ý thức được nhiệm vụ phải đưa đoàn tải thương đến nơi an toàn, không để sự hi sinh của Hoà thành vô nghĩa.

=> Nhận xét về nhân vật Kiên: Nóng nảy, bộc trực, thẳng thắn; có ý thức trách nhiệm với đồng đội.

b. Suy nghĩ, cảm nhận của Kiên về chiến tranh và sự hi sinh của đồng đội

- Chiến tranh là những kí ức kinh hoàng, thương tâm, đau buồn, mãi mãi ám ảnh tâm trí người lính đã từng kinh qua trận mạc.

- Sự hi sinh như một lẽ sống giản dị của đồng đội đã làm sáng danh đất nước, làm nên vẻ đẹp tinh thần cho cuộc kháng chiến, giúp Kiên và những người được sống sót có khả năng đối diện và vượt qua nỗi đau chiến tranh.

- Về một cảm nghĩ hết sức ấn tượng của Kiên: “Bây giờ đây chỉ có nỗi buồn, mênh mang nỗi buồn – nỗi buồn được sống sót, nỗi buồn chiến tranh.”.

=> Cảm nghĩ này thể hiện sự tinh tế và sâu sắc trong tâm hồn nhân vật Kiên. Nó làm rõ nỗi đau khổ và tổn thương mà người lính phải chịu đựng, không chỉ bởi những mất mát về thân thể mà còn bởi những chấn thương về tâm hồn. Cụm từ “nỗi buồn được sống sót” đã làm rõ ý niệm về sự sống sót trong chiến tranh: đó không phải là niềm vui, cũng không chỉ đơn thuần là sự tồn tại về sinh mạng mà là sự sống sót mang theo chấn thương tinh thần.

c. Thông điệp

- Cuộc sống hòa bình hôm nay phải đánh đổi bằng biết bao xương máu, hi sinh của những thế hệ đi trước.

- Phải biết sống sao cho xứng đáng với những mất mát, hi sinh của các thế hệ đi trước.

- Chiến tranh đã qua đi nhưng có những vết thương tâm hồn vẫn tồn tại dai dẳng...

d. Tổng kết

- Nội dung: Đoạn trích là hồi ức buồn đau về thân phận con người trong và sau chiến tranh, qua đó, tác giả bộc lộ sức mạnh tinh thần của người lính và niềm khát khao yêu chuộng hoà bình.

- Nghệ thuật: xây dựng tình huống kịch tính, căng thẳng, hồi hộp; thể hiện tâm trạng, suy ngẫm trầm buồn, sâu sắc về chiến tranh và thân phận con người bằng ngôn từ và văn phong chính xác, tinh tế.

C. HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

a. Mục tiêu: HS củng cố, mở rộng kiến thức đã học về văn bản Ánh sáng cứu rỗi.

b. Nội dung:

- GV phát Phiếu bài tập cho HS thực hiện nhanh tại lớp.

- GV hướng dẫn HS thực hiện phần Luyện tập theo văn bản đọc.

c. Sản phẩm:

- Phiếu bài tập của HS.

- Đoạn văn phân tích Ánh sáng cứu rỗi.

d. Tổ chức thực hiện

Nhiệm vụ 1: Trả lời câu hỏi trắc nghiệm

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

GV phát Phiếu bài tập cho HS thực hiện nhanh tại lớp.

Trường THPT:………………………

Lớp:…………………………………..

Họ và tên:……………………………..

PHIẾU BÀI TẬP

VĂN BẢN: ÁNH SÁNG CỨU RỖI

Khoanh tròn vào đáp án đặt trước câu trả lời đúng:

Câu 1: Tiểu thuyết “Nỗi buồn chiến tranh” kể về câu chuyện của nhân vật chính nào?

A. Hòa.

B. Kiên.

C. Phương.

D. Toàn.

Câu 2: Văn bản Ánh sáng cứu rỗi được kể theo trình tự nào?

A. Tự sự tuyến tính, theo trình tự thời gian.

B. Hồi tưởng, không theo trình tự thời gian.

C. Đối thoại giữa các nhân vật.

D. Lời kể từ ngôi thứ ba toàn tri.

Câu 3: Hình tượng nào trong tiểu thuyết tượng trưng cho vẻ đẹp, tình yêu, nhưng cũng đầy bi kịch trong cuộc đời Kiên?

A. Hòa.

B. Phương.

C. Xuân.

D. Toàn.

Câu 4: Chủ đề chính của tiểu thuyết Nỗi buồn chiến tranh là gì?

A. Phê phán chiến tranh và những tổn thất về vật chất.

B. Nỗi đau tinh thần, sự ám ảnh và mất mát của con người trong và sau chiến tranh.

C. Ca ngợi tinh thần anh dũng của bộ đội Việt Nam.

D. Phản ánh đời sống xã hội thời kỳ đổi mới.

Câu 5: Tác phẩm Nỗi buồn chiến tranh được viết bằng bút pháp nghệ thuật nào nổi bật?

A. Hiện thực phê phán.

B. Lãng mạn trữ tình.

C. Hồi tưởng và dòng ý thức.

D. Tự sự khách quan.

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ:

- HS vận dụng kiến thức đã học về văn bản hoàn thành Phiếu bài tập.

- GV quan sát, hỗ trợ HS thực hiện (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- GV mời đại diện 2 – 3 HS đọc đáp án trước lớp theo Phiếu bài tập.

- GV mời một số HS khác đọc đáp án khác (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá, chuẩn đáp án:

1. B

2. B

3. B

4. B

5. C

- GV chuyển sang nhiệm vụ mới.

Nhiệm vụ 2: Luyện tập theo văn bản

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

GV hướng dẫn làm bài vào vở, cho HS luyện tập theo những nhiệm vụ cụ thể sau: Câu 1: Nêu đặc trưng của tiểu thuyết hiện đại qua đoạn trích trên, nêu cách đọc tiểu thuyết hiện đại.

Câu 2: Em có đồng tình với cách xử lí của Kiên khi chứng kiến Hòa một mình đối phó với toán lính Mĩ không? Nếu ở trong tình huống đó, em sẽ xử lí như thế nào?

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS vận dụng kiến thức đã học để hoàn thành bài luyện tập vào vở.

- GV quan sát, hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- GV mời đại diện một số HS trình bày trước lớp.

- GV yêu cầu các HS khác lắng nghe, nhận xét, bổ sung ý kiến (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá, chuẩn kiến thức.

- Gợi ý:

Câu 1:

- Đặc trưng của tiểu thuyết hiện đại qua đoạn trích:

+ Phản ánh cuộc sống ở phương diện rộng, cốt truyện phức tạp, nhiều tuyến nhân vật: bối cảnh chiến tranh và khi chiến tranh kết thúc; thời gian, không gian không giới hạn và thay đổi linh hoạt; ngoài nhân vật Hòa, tác phẩm còn có sự xuất hiện của nhiều nhân vật khác.

+ Nhân vật tiểu thuyết là con người nếm trải: Nhân vật Kiên đã trải qua nhiều tình huống, chịu nhiều tác động của cuộc đời, từ đó có những suy ngẫm, chiêm nghiệm sâu sắc.

+ Nhân vật Kiên được miêu tả nhiều mặt, tinh tế, chi tiết; có tính cách, cá tính, tính chỉnh thể và có quá trình phát triển.

+ Ngôn từ rất phong phú. Lời trần thuật mang tính chất đối thoại với nhiều hình thức đa giọng, đa thanh khi là lời trực tiếp, khi là lời nửa trực tiếp; điểm nhìn dịch chuyển linh hoạt.

+ Cách kể hiện đại: đan xen vào dòng trần thuật là các chi tiết miêu tả: tả cảnh, tả người, tả tình huống...

- Cách đọc tiểu thuyết hiện đại:

+ Đọc kĩ văn bản

+ Xác định đề tài, chủ đề, thông điệp

+ Xác định cốt truyện, hệ thống sự việc chính

+ Xác định nhân vật chính, các tuyến nhân vật phụ

+ Xác định ngôi kể, điểm nhìn, ngôn ngữ

+ Nhận xét cách kể chuyện, phong cách nhà văn...

Câu 2:

Em không hoàn toàn đồng tình với cách xử lý của Kiên.

+ Lý do không đồng tình: Trong tình huống đó, Hòa là một cô gái yếu đuối nhưng dũng cảm, cần được bảo vệ. Là một người lính, Kiên có trách nhiệm can thiệp để cứu Hòa hoặc ít nhất là làm giảm nguy cơ mà cô phải đối mặt. Việc không hành động khiến anh rơi vào mặc cảm và nỗi ám ảnh kéo dài suốt cuộc đời – điều mà chính anh phải đối mặt sau chiến tranh.

+ Tuy nhiên, không thể phán xét hoàn toàn: Chiến tranh không chỉ là sự đối đầu về mặt quân sự, mà còn là cuộc chiến bên trong tâm hồn mỗi con người. Hoàn cảnh và tâm lý của Kiên lúc đó vô cùng phức tạp, không thể áp đặt suy nghĩ bình thường trong thời bình để đánh giá hành động của anh.

=> Nếu em là Kiên, em sẽ cố gắng tìm cách hỗ trợ Hòa, ngay cả khi việc đó đặt bản thân vào nguy hiểm. Vì sự sống còn và nhân phẩm của con người luôn cần được đặt lên hàng đầu. Dù trong hoàn cảnh chiến tranh khốc liệt, việc giữ vững nhân tính và lòng dũng cảm là điều cần thiết để không đánh mất bản thân. Nếu không hành động, em sẽ mang theo cảm giác tội lỗi suốt đời, như chính Kiên đã trải qua.

=> Sự lựa chọn của Kiên trong hoàn cảnh ấy là sản phẩm của chiến tranh – một môi trường tàn khốc, nơi nhân tính bị thử thách tột độ. Dù khó đồng tình, nhưng nó phản ánh sự thật đau đớn về con người trong chiến tranh. Câu chuyện đặt ra bài học về giá trị của lòng nhân ái và trách nhiệm đối với người khác, ngay cả trong những hoàn cảnh nghiệt ngã nhất.

- GV chuyển sang nội dung mới.

--------------------------------------

--------------------- Còn tiếp ----------------------

Trên chỉ là 1 phần của giáo án. Giáo án khi tải về có đầy đủ nội dung của bài. Đủ nội dung của học kì I + học kì II