Ôn tập kiến thức về tác phẩm Bài thơ của một người yêu nước mình.
Củng cố kiến thức đã học về thơ hiện đại, đánh giá được chủ đề, thông điệp mà nhà văn muốn gửi gắm thông qua hình thức nghệ thuật của văn bản thơ (cảm hứng chủ đạo, nhân vật trữ tình, hình ảnh, ngôn ngữ,…) giá trị nhận thức, thẩm mĩ, triết lí nhân sinh của văn bản thơ trữ tình.
Luyện tập theo văn bản Bài thơ của một người yêu nước mình.

2. Năng lực

Năng lực chung

Năng lực giao tiếp và hợp tác: khả năng thực hiện nhiệm vụ một cách độc lập hay theo nhóm; Trao đổi tích cực với giáo viên và các bạn khác trong lớp.
Năng lực tự chủ và tự học: biết lắng nghe và chia sẻ ý kiến cá nhân với bạn, nhóm và GV. Tích cực tham gia các hoạt động trong lớp.
Giải quyết vấn đề và sáng tạo: biết phối hợp với bạn bè khi làm việc nhóm, tư duy logic, sáng tạo khi giải quyết vấn đề. Thu thập và làm rõ các thông tin liên quan đến bài học; biết đề xuất và phân tích được một số giải pháp giải quyết vấn đề.

Năng lực đặc thù

Năng lực thu thập thông tin liên quan đến văn bản Bài thơ của một người yêu nước mình.
Năng lực trình bày suy nghĩ, cảm nhận của cá nhân về tác phẩm.
Năng lực phân tích, đánh giá được đặc điểm nghệ thuật đặc sắc của tác phẩm.
Năng lực cảm thụ văn học: bình luận, nêu cảm nhận riêng về những chi tiết tiêu biểu trong việc thể hiện chủ đề tác phẩm.
Nhận biết và phân tích được một số yếu tố trữ tình hiện đại như: ngôn ngữ, hình tượng, biểu tượng, yếu tố tượng trưng, siêu thực trong thơ,...
Phân tích và đánh giá được chủ đề, tư tưởng, thông điệp mà tác giả muốn gửi đến người đọc thông qua hình thức nghệ thuật của tác phẩm thơ; phân tích sự phù hợp giữa chủ đề, tư tưởng và cảm hứng chủ đạo trong tác phẩm thơ.
Vận dụng những kiến thức về tiến trình văn học để đánh giá bối cảnh sáng tác và bối cảnh hiện tại để có những đánh giá phù hợp.

3. Phẩm chất

Tôn trọng sự khác biệt trong phong cách cá nhân.
Tình yêu quê hương sâu sắc thầm kín gửi gắm trong tác phẩm.

II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU

1. Đối với giáo viên

Giáo án;
SGK, SGV Ngữ văn 12;
Phiếu bài tập, trả lời câu hỏi;
Tranh ảnh về tác giả, tác phẩm;
Bảng phân công nhiệm vụ cho HS hoạt động trên lớp;
Bảng giao nhiệm vụ học tập cho HS ở nhà;

2. Đối với HS

SGK, SBT Ngữ văn 12.
Sách tham khảo, tư liệu sưu tầm liên quan đến bài học…
Bảng giao nhiệm vụ học tập đã chuẩn bị ở nhà.

III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC

A. HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

a. Mục tiêu: Tạo hứng thú cho HS, thu hút HS sẵn sàng thực hiện nhiệm vụ học tập của mình. HS hồi tưởng lại kiến thức nội dung bài học.

b. Nội dung: GV hướng dẫn HS thảo luận nhóm đôi, xem video để trả lời câu hỏi.

c. Sản phẩm: Câu trả lời của HS.

d. Tổ chức thực hiện:

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi: Trình bày những cảm nhận của em sau khi đọc văn bản Bài thơ của một người yêu nước mình.

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS liên hệ thực tế, dựa vào hiểu biết của bản thân cùng trả lời câu hỏi.

- GV quan sát, hỗ trợ HS thực hiện (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- GV mời đại diện 1 – 2 HS trình bày ý kiến.

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá.

- HS tự do phát biểu ý kiến theo suy nghĩ của bản thân.

- GV dẫn dắt vào bài học mới: Bài thơ của một người yêu nước mình đã thể hiện được tình yêu nước thầm lặng của nhân vật trữ tình. Trong tiết học hôm nay, chúng ta cùng nhau củng cố lại kiến thức của văn bản này nhé!

B. ÔN TẬP KIẾN THỨC

a. Mục tiêu: Thông qua hoạt động, HS củng cố lại kiến thức văn bản Bài thơ của một người yêu nước mình.

b. Nội dung: GV hướng dẫn HS ôn tập văn bản Bài thơ của một người yêu nước mình.

c. Sản phẩm học tập: HS nhắc lại kiến thức chung về văn bản Bài thơ của một người yêu nước mình và chuẩn kiến thức của GV.

d. Tổ chức thực hiện:

HOẠT ĐỘNG CỦA GV – HS

SẢN PHẨM DỰ KIẾN

Nhiệm vụ : Nhắc lại kiến thức

Hoạt động 1: Nhắc lại tác giả tác phẩm

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV yêu cầu HS thảo luận nhóm nhỏ (4 – 6 HS) thực hiện các nhiệm vụ:

+ Trình bày một số thông tin liên quan đến tác giả và văn bản Bài thơ của một người yêu nước mình.

HS tiếp nhận nhiệm vụ.

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

HS làm việc theo cặp đôi hoặc đọc lại văn bản theo yêu cầu suy nghĩ để hoàn thành nhiệm vụ.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

GV mời 2-3 HS trình bày trước lớp yêu cầu cả lớp nhận xét, bổ sung.

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

GV nhận xét đánh giá chốt kiến thức.

Nhắc lại kiến thức tác giả, tác phẩm

1. Tác giả

- Nguyễn Vàng Sao tên thật là Nguyễn Đính.

- Năm sinh: 1941 – 2018.

- Thơ ông mang theo đặc trưng xứ Huế, thể hiện rõ nhất qua giọng điệu đặc biệt, cuốn hút những cũng vẫn hết sức tự nhiên. Các tác phẩm của ông thương xuất hiện những bóng hình của con người, sự vật bé nhỏ có mảnh đời khốn khổ ở nơi làng quê.

2. Văn bản

- Hoàn cảnh ra đời: Bài thơ được sáng tác vào tháng 12-1967 khi ông đang ở trên chiến khu đầu nguồn sông Hương.

- Tác phẩm được chọn trong 100 bài thơ xuất sắc nhất Việt Nam thế kỷ 20. Tập thơ được trao thưởng Giải thưởng sách Quốc gia 2021.

Hoạt động 2: Hệ thống kiến thức văn bản

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV yêu cầu HS thảo luận nhóm nhỏ (4 – 6 HS) thực hiện các nhiệm vụ:

+ Những hình ảnh nào trong bài thơ thể hiện sự gắn bó và tình yêu thương của tác giả với quê hương, đất nước? Hình ảnh người mẹ được nhắc đến trong bài thơ có ý nghĩa gì trong việc thể hiện tình yêu quê hương đất nước của tác giả?

+ Giọng điệu của bài thơ được thể hiện như thế nào trong văn bản? Giọng điệu này góp phần thể hiện nội dung bài thơ như thế nào?

HS tiếp nhận nhiệm vụ.

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

HS làm việc theo cặp đôi hoặc đọc lại văn bản theo yêu cầu suy nghĩ để hoàn thành nhiệm vụ.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

GV mời 2-3 HS trình bày trước lớp yêu cầu cả lớp nhận xét, bổ sung.

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

GV nhận xét đánh giá chốt kiến thức.

3. Hệ thống kiến thức văn bản

(1)

- Những hình ảnh thể hiện sự gắn bó và tình yêu thương của tác giả với quê hương, đất nước:

+ Những hình ảnh thiên nhiên, cuộc sống gần gũi, bình dị:

“Gió thổi những bông nửa trắng bên sông” – hình ảnh cánh đồng lúa gắn liền với cuộc sống người lao động.
“Bầy chim sẻ đậu trước nhà”, “một vết bùn khô trên mặt đá” – gợi sự gắn bó thân thuộc với làng quê.
“Căn nhà dột phên không ngăn nổi gió” – dù nghèo khó, mộc mạc, vẫn ấm áp tình yêu thương.
“Ba ông táo thờ trong bếp”, “giọt nước trong lá sen” – hình ảnh mang tính biểu tượng của văn hóa dân tộc.

+ Những hình ảnh lao động và khát vọng hòa bình:

“Mẹ đốt củi trên rừng, cha làm cá ngoài biển” – gợi nhớ đến sự vất vả của những người lao động, biểu hiện tình yêu và niềm tự hào về con người đất nước.
“Trông ngày thống nhất, cho bên kia không gọi bên này là người miền Nam, cho bên này không gọi bên kia là người miền Bắc” – niềm khao khát thống nhất, gắn bó đất nước.

- Hình ảnh người mẹ trong bài thơ:

+ Người mẹ hiện lên với sự hy sinh và tảo tần: “Mẹ tôi thức khuya dậy sớm”, “chồng chết đã mười mấy năm”, “ngồi một mình hay khóc”. Những câu thơ gợi hình ảnh người mẹ vừa làm cha, vừa làm mẹ, âm thầm gánh vác gia đình.

+ Người mẹ là biểu tượng cho sự chịu thương chịu khó, bền bỉ, đại diện cho những giá trị truyền thống của dân tộc.

+ Tình yêu và lòng biết ơn đối với mẹ cũng chính là cách để tác giả thể hiện tình yêu đất nước. Mẹ là điểm tựa, là hình ảnh quê hương thân thương trong lòng tác giả.

(2)

- Giọng điệu bài thơ:

+ Giọng điệu chân thật, bình dị: Bài thơ mang giọng điệu thủ thỉ, như một lời tâm sự từ tận đáy lòng. Ngôn từ không hoa mỹ, mà mộc mạc, gần gũi, giống như lời kể của một người đang kể chuyện đời thường. Sự giản dị trong cách diễn đạt khiến người đọc dễ dàng cảm nhận được sự chân thành và sâu sắc trong tình yêu đất nước của tác giả.

+ Giọng điệu trữ tình pha lẫn cảm xúc xót xa: “Những buổi trưa buổi tối, ngồi một mình hay khóc”, “căn nhà dột phên không ngăn nổi gió” – gợi lên nỗi buồn, sự nghèo khó, nhưng vẫn chan chứa tình yêu quê hương. Tác giả vừa yêu thương, vừa đau đáu với những bất công, chia cắt và khó khăn của đất nước.

- Vai trò của giọng điệu trong việc thể hiện nội dung:

+ Giọng điệu này giúp bài thơ dễ chạm đến trái tim người đọc, gợi lên những cảm xúc đồng điệu về tình yêu quê hương.

+ Sự pha trộn giữa niềm tự hào, tình yêu và nỗi xót xa làm nổi bật lên tinh thần yêu nước sâu sắc, không màu mè mà thiết tha, tự nhiên.

4. Tổng kết

a. Nội dung

+ Là tiếng lòng chân thật, sâu sắc của tác giả về tình yêu đất nước. Tình yêu này không chỉ nằm ở những giá trị lớn lao, mà còn thể hiện qua những điều giản dị, bình thường trong cuộc sống.

+ Đồng thời, bài thơ đã thể hiện tình yêu quê hương, đất nước chân thành và gần gũi; sự cảm thông sâu sắc với nỗi đau của đất nước và khát vọng đất nước không còn chia cắt.

+ Bài thơ là một bản tuyên ngôn giản dị nhưng sâu sắc về tình yêu đất nước. Tình yêu ấy không chỉ là sự tự hào về quá khứ mà còn là trách nhiệm, niềm tin và khát vọng vào một tương lai tốt đẹp hơn cho dân tộc. Tác phẩm đã chạm đến trái tim của nhiều thế hệ, nhắc nhở mỗi người về giá trị của quê hương, cội nguồn.

b. Nghệ thuật

+ Ngôn ngữ trong bài thơ gần gũi, mộc mạc, mang hơi thở của cuộc sống đời thường. Đây là lời tự sự của một con người bình dị, yêu đất nước theo cách chân chất nhất.

+ Hình ảnh thơ giàu sức gợi: hình ảnh thiên nhiên, con người, đời sống sinh hoạt (bầy chim sẻ, giọng hát hay, ba ông Táo, lá sen) vừa cụ thể, vừa mang ý nghĩa biểu tượng. Hình ảnh lịch sử (trứng Âu Cơ, hồn Thánh Gióng) gợi lên niềm tự hào dân tộc.

C. HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

a. Mục tiêu: HS củng cố, mở rộng kiến thức đã học về văn bản Bài thơ của một người yêu nước mình.

b. Nội dung:

- GV phát Phiếu bài tập cho HS thực hiện nhanh tại lớp.

- GV hướng dẫn HS thực hiện phần Luyện tập theo văn bản đọc.

c. Sản phẩm:

- Phiếu bài tập của HS.

- Đoạn văn phân tích đặc điểm của ngôn ngữ, hình ảnh thơ… trong văn bản Bài thơ của một người yêu nước mình.

d. Tổ chức thực hiện

Nhiệm vụ 1: Trả lời câu hỏi trắc nghiệm

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

GV phát Phiếu bài tập cho HS thực hiện nhanh tại lớp.

Trường THPT:………………………

Lớp:…………………………………..

Họ và tên:……………………………..

PHIẾU BÀI TẬP

VĂN BẢN: BÀI THƠ CỦA MỘT NGƯỜI YÊU NƯỚC MÌNH

Khoanh tròn vào đáp án đặt trước câu trả lời đúng:

Câu 1: Đối tượng nhân vật trữ tình hướng tới là gì?

A. Tình yêu đôi lứa.

B. Người bà.

C. Người mẹ.

D. Người cha.

Câu 2: Biện pháp nghệ thuật nào được sử dụng trong những dòng thơ sau?

Tôi yêu đất nước như thế

Như yêu cây cỏ ở trong vườn

Như yêu mẹ tôi chịu khó chịu thương

A. So sánh.

B. Nhân hóa.

C. Ẩn dụ.

D. Hoán dụ.

Câu 3: Những dòng thơ cuối bài cho thấy mong muốn, khát khao nào của nhân vật trữ tình về đất nước?

A. Thể hiện khát khao về một tình yêu chung thủy.

B. Thể hiện khát khao về một đất nước hòa bình, thống nhất.

C. Thể hiện mong muốn về một tinh thần đoàn kết.

D. Thể hiện mong muốn về một tình yêu trong sáng, thuần khiết.

Câu 4: Trong bài thơ, tác giả nhắc đến hình ảnh người mẹ với đặc điểm nào?

A. Tần tảo, chịu khó.
B. Hào sảng, mạnh mẽ.
C. Lãng mạn, bay bổng.
D. Thờ ơ, lạnh lùng.

Câu 5: Hình ảnh “bốn ngàn năm nằm gai nếm mật” có ý nghĩa gì?
A. Ca ngợi sự phát triển của quê hương.
B. Chỉ đơn thuần miêu tả lịch sử.
C. Thể hiện tình yêu đối với thiên nhiên.
D. Gợi nhắc đến truyền thống đấu tranh bền bỉ của dân tộc.

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ:

- HS vận dụng kiến thức đã học về văn bản hoàn thành Phiếu bài tập.

- GV quan sát, hỗ trợ HS thực hiện (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- GV mời đại diện 2 – 3 HS đọc đáp án trước lớp theo Phiếu bài tập.

- GV mời một số HS khác đọc đáp án khác (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá, chuẩn đáp án:

1.C

2.A

3.B

4.A

5.D

- GV chuyển sang nhiệm vụ mới.

Nhiệm vụ 2: Luyện tập theo văn bản

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

GV hướng dẫn làm bài vào vở, cho HS luyện tập theo những nhiệm vụ cụ thể sau:

Câu 1: So sánh bài thơ này với một tác phẩm khác cùng viết về tình yêu quê hương đất nước mà bạn đã học. Điểm giống và khác nhau trong cách thể hiện là gì?

Câu 2: Hãy viết một đoạn văn ngắn trình bày cảm nhận của em về tinh thần yêu nước trong bài thơ.

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS vận dụng kiến thức đã học để hoàn thành bài luyện tập vào vở.

- GV quan sát, hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- GV mời đại diện một số HS trình bày trước lớp.

- GV yêu cầu các HS khác lắng nghe, nhận xét, bổ sung ý kiến (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá, chuẩn kiến thức.

Câu 1:

So sánh: Bài thơ “Quê hương” – Tế Hanh.

Điểm giống: Cả hai bài thơ đều thể hiện tình yêu quê hương đất nước một cách sâu sắc, gắn bó. Sử dụng những hình ảnh đời thường, giản dị, gần gũi để khắc họa tình cảm chân thật. Đều mang tinh thần tự hào về quê hương, gợi nhớ về những giá trị truyền thống văn hóa dân tộc.

Điểm khác:

Bài thơ của một người yêu nước mình: Thể hiện tình yêu đất nước thông qua những khó khăn, đau thương trong chiến tranh và hiện thực lầm than. Lời thơ gần gũi, mộc mạc, đậm chất tự sự, pha chút trăn trở và khát vọng thống nhất đất nước. Tác giả tập trung vào những hình ảnh gắn liền với con người bình dị như người mẹ, những vết bùn, căn nhà dột.

Bài thơ Quê hương: Miêu tả vẻ đẹp thanh bình, thơ mộng của quê hương qua hình ảnh con người lao động và thiên nhiên làng chài. Ngôn từ giàu tính hình ảnh và nhạc điệu, tạo cảm giác nhẹ nhàng, sâu lắng. Tác giả tập trung vào vẻ đẹp lao động và phong cảnh quê hương, mang màu sắc hoài niệm.

Tóm lại, cả hai bài thơ đều khơi gợi tình yêu quê hương, nhưng “Bài thơ của một người yêu nước mình” thể hiện một tình yêu trong khổ đau và hy vọng, còn “Quê hương” lại là tình yêu trong sự bình yên và ký ức.

Câu 2:

Trong bài thơ “Bài thơ của một người yêu nước mình” tinh thần yêu nước được thể hiện một cách giản dị nhưng vô cùng sâu sắc. Tác giả không nói về tình yêu đất nước qua những điều lớn lao, mà thể hiện nó qua những hình ảnh đời thường như “căn nhà dột phên,” “vết bùn khô trên mặt đá,” hay tình thương của người mẹ tảo tần nuôi con. Những hình ảnh ấy tuy nhỏ bé nhưng chứa đựng cả một tình yêu nồng nàn với quê hương. Đặc biệt, tác giả bày tỏ khát vọng thống nhất đất nước, mong muốn xóa đi ranh giới giữa miền Nam và miền Bắc, để người dân sống trong hòa bình, hạnh phúc. Bằng ngôn ngữ mộc mạc, gần gũi và giọng điệu chân thật, Trần Vàng Sao đã khắc họa được tình yêu nước giản dị mà thiết tha, khơi gợi trong lòng người đọc niềm tự hào và trách nhiệm với quê hương, dân tộc.

----------------------------------

----------------------- Còn tiếp -------------------------

Trên chỉ là 1 phần của giáo án. Giáo án khi tải về có đầy đủ nội dung của bài. Đủ nội dung của học kì I + học kì II