Giáo án Ngữ văn 9 Cánh diều bài 9: Sống, hay không sống? (Trích kịch Ham-lét – Sếch-xpia)

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV yêu cầu HS:

+ Đọc phần Giới thiệu bài học, khái quát chủ đề Bi kịch và truyện..

+ Nêu tên và thể loại các VB đọc chính và VB thực hành đọc hiểu.

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS nghe câu hỏi, đọc phần Giới thiệu bài học và tìm tên các VB trong bài 9.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận hoạt động và thảo luận

- GV mời 1 HS trình bày kết quả trước lớp, yêu cầu cả lớp nghe và nhận xét, góp ý, bổ sung.

Bước 4: Đánh giá kết quả HS thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, bổ sung, chốt lại kiến thức.

- GV chuyển sang nội dung mới.

 I. Giới thiệu bài học

- Chủ đề Bi kịch và truyện gồm các văn bản thuộc thể loại bi kịch và truyện. Văn học, bằng cách thể hiện những tình thế gay gắt, những sự việc bi thảm,... đã khơi dậy nỗi xúc động thống thiết, đem đến những trải nghiệm căng thẳng và lo âu sâu sắc cho người đọc, qua đó, hướng người đọc đến những tình cảm nhân văn cao cả, thôi thúc hành động tích cực...

- Tên và thể loại của các VB đọc chính và VB thực hành đọc hiểu:

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV yêu cầu HS thảo luận nhóm đôi Think – Pair – Share đọc các thông tin về trong phần Tri thức ngữ văn và thực hiện những yêu cầu sau: 

+ Nêu khái niệm về bi kịch.

+ Hoàn thành PHT số 1 về một số đặc điểm của bi kịch (cốt truyện, nhân vật, lời thoại, xung đột…).

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS đọc các thông tin trong phần Tri thức ngữ văn, hoàn thành nhiệm vụ.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- GV mời 1 – 2 HS trình bày kết quả trước lớp, yêu cầu cả lớp nghe và nhận xét. 

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ

- GV đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ, chốt kiến thức.

- GV chuyển sang nhiệm vụ mới.

II. Kiến thức ngữ văn

1. Khái niệm

- Bi kịch thuộc thể loại kịch, viết về những câu chuyện buồn bã, đau đớn với những tình huống căng thẳng và kết thúc bi thảm; đánh thức niềm thương cảm, xót xa trong tâm hồn người đọc.

2. Đặc điểm

a. Xung đột kịch

- Có hai kiểu xung đột chính trong bi kịch:

+ Xung đột giữa những khát vọng đẹp đẽ của nhân vật với hoàn cảnh thực tế.

+ Xung đột nằm trong chính nhân vật. Đó là cuộc đấu tranh giằng xé giữa vẻ đẹp khát vọng, những giá trị tích cực của nhân vật với phần bóng tối trong nội tâm nhân vật.

b. Nhân vật bi kịch

- Là nhân vật anh hùng hoặc xuất thân từ cung đình (vua chúa, hoàng tử, công nương, tướng lĩnh,...).

- Người có những phẩm chất, năng lực vượt trội, có khát vọng lớn,... nhưng phải đối đầu với thực tế không thể hoá giải hoặc sai lầm của chính bản thân nên dẫn đến kết cục thất bại hay cái chết bi thảm.

c. Cốt truyện

- Thường mượn từ các truyện huyền thoại hoặc lịch sử. Sự kiện, biến cố thường diễn ra gay cấn, bất ngờ, xoay quanh những mâu thuẫn không thể giải quyết dẫn đến xung đột và kết cục bi thảm (tai hoạ hay cái chết).

- “Kết thúc bi thảm của số phận nhân vật bi kịch thường có ý nghĩa thức tỉnh, dự báo một cái gì đó tốt đẹp hơn sẽ nảy sinh trong cuộc sống và trong mỗi con người.”.

d. Lời thoại 

- Lời thoại trong bi kịch là lời của các nhân vật thể hiện suy nghĩ, tình cảm của nhân vật.

PHIẾU HỌC TẬP SỐ 1

HOẠT ĐỘNG CỦA GV – HS

SẢN PHẨM DỰ KIẾN

Nhiệm vụ 1: Hướng dẫn HS tìm hiểu chung về văn bản

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

 - GV yêu cầu HS làm việc cá nhân, thực hiện yêu cầu dưới đây: 

+ GV hướng dẫn cách đọc và cho HS đọc phân vai gồm: vua, hoàng hậu, Ham-lét, Rô-den-cran, Ghin-đơn-xtơn, Pi-ô-li-út, Ô-phê-li-a.

+ GV hướng dẫn HS chú ý câu hỏi trong thẻ chỉ dẫn.

+ Trình bày những hiểu biết chung về tác giả Uy-li-am Sếch – xpia và văn bản Sống, hay không sống?.

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS thảo luận theo nhóm, vận dụng kiến thức đã học để thực hiện nhiệm vụ.

- GV quan sát, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- GV mời đại diện 1 - 2 HS mỗi nhóm trình bày sản phẩm.

- GV yêu cầu HS khác lắng nghe, nhận xét, đặt câu hỏi (nếu có). 

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá, chốt kiến thức.

- GV mở rộng kiến thức: 

+ GV chiếu video về Văn minh thời đại Phục Hưng (0:05 – 2:40): 

https://www.youtube.com/watch?v=DfiOS7htEXg

=> Một số đặc điểm của chủ nghĩa nhân văn thời đại Phục hưng: trân trọng và đề cao con người, ca ngợi quyền sống tự nhiên, quyền tự do cá nhân, giải phóng con người khỏi xiềng xích của tư tưởng phong kiến trung cổ…

- GV chuyển sang nội dung mới.

III. Tìm hiểu chung về văn bản

1. Đọc

- Cách đọc: Khi đọc, HS cần chú ý ngữ điệu phù hợp với cảm xúc của nhân vật (tha thiết, giằng xé, khổ đau…).

- Câu hỏi trong thẻ chỉ dẫn:

2. Tìm hiểu chung về tác giả, tác phẩm

a. Tác giả

- Uy-li-am Sếch-xpia (1564 - 1616) là nhà viết kịch kiệt xuất ở Anh thời đại Phục hưng. 

- Sáng tác của ông thấm đẫm tình yêu và lòng tin đối với con người. Đặc điểm nổi bật trong sáng tác của ông là nội dung đa dạng, tư tưởng lớn lao, hình tượng sắc nét, ngôn ngữ điêu luyện. 

- Ông được coi là “nhà pháp sư” của ngôn ngữ Anh. Sếch-xpia đã sáng tác gần 40 vở kịch thuộc nhiều thể loại, nổi bật nhất là bi kịch. 

- Các vở bi kịch nổi tiếng của ông được cả thế giới biết đến: Rô-mê-ô và Giu-li-ét, Ham-lét (Hamlet), Mắc-bét (Macbeth), Vua Lia (Lear), Ô-ten-lô (Othello),...

b. Tác phẩm

- Ham-lét là một trong những vở bi kịch xuất sắc và nổi tiếng nhất của Sếch-xpia.

- Văn bản Sống, hay không sống? Trích trong hồi III, cảnh I, tái hiện cảnh Ham-lét giả điên trước nhà vua và người yêu.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV – HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Nhiệm vụ 1: Tìm hiểu về câu chuyện chính, chỉ dẫn sân khấu và lời thoại trong đoạn trích Sống, hay không sống?

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV yêu cầu HS thảo luận nhóm đôi Think – Pair - Share. Đọc bài thơ Quê hương kết hợp với kiến thức đã chuẩn bị ở nhà hoàn thành lần lượt các nhiệm vụ sau:

+ Đoạn trích “Sống, hay không sống?” kể về chuyện gì và có những nhân vật nào? 

+ Nhận biết một số chỉ dẫn sân khấu, lời nhân vật; đoạn độc thoại và đối thoại trong đoạn trích.

+ Đoạn độc thoại của Ham-lét trong đoạn trích “Sống, hay không sống?” thể hiện tâm trạng và thái độ gì? Những lời độc thoại ấy bộc lộ mâu thuẫn nào trong con người Ham-lét?

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ

- HS vận dụng kiến thức đã học và trả lời câu hỏi. 

- GV quan sát, hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận 

- GV mời đại diện 1 – 2 HS mỗi nhóm trình bày kết quả.

- Các nhóm khác lắng nghe, đặt câu hỏi (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ

- GV nhận xét, bổ sung, chốt lại kiến thức.

Nhiệm vụ 2: Tìm hiểu xung đột trong đoạn trích Sống, hay không sống?

…………………..

IV. Đọc hiểu văn bản

1. Câu chuyện chính, chỉ dẫn sân khấu và lời thoại trong đoạn trích Sống, hay không sống?

a. Nội dung chính

- Đoạn trích kể về cảnh Ham-lét giả điên trước mặt nhà vua và người yêu. 

- Trong câu chuyện xuất hiện các nhân vật: Ham-lét, vua Clô-đi-út, hoàng hậu, Ô-phê-lia, Pô-lô-ni-út, Rô-den-cran và Ghin-đôn-xtơn.

b. Chỉ dẫn sân khấu

- Một số chỉ dẫn sân khấu trong đoạn trích:

+ Rô-đen-cran và Ghin-đơn-xtơn vào.

+ Hoàng hậu vào.

 + Vua và Pô-lô-ni-út vào, Ham-lét ra.

+ Ham-lét vào.

+ Vua và Pô-lô-ni-út lại ra.

+ Nói với vua.

+ Nói với Ô-phê-li-a.

c. Lời thoại

- Một số đoạn độc thoại và đối thoại trong đoạn trích: 

+ Đối thoại:

Rô-den-cran - Tâu bệ hạ, thái tử cũng biết mình bị mất trí, nhưng duyên do tại đâu thì nhất định người không nói.

Ghin-đơn-xtơn – Thực ra thì thái tử cũng không để cho tìm hiểu sâu hơn. Người có đánh trống lảng bằng những cơn điên khôn khéo, mỗi khi chúng thần tìm cách gợi người tỏ bày thực trạng tâm hôn mình.

Hoàng hậu – Thái tử tiếp các khanh có tử tế không?

+ Độc thoại: 

Ham-let - Sống, hay không sống – đó là vấn đề. Chịu đựng tất cả những viên đá, những mũi tên của số mệnh phũ phàng hay là cầm vũ khí vùng lên mà chống lại với sóng gió của biển khổ, chống lại để mà diệt chúng đi, đằng nào cao quý hơn?

d. Đoạn độc thoại của Ham-lét

- Đoạn độc thoại của Ham-lét trong văn bản Sống hay không sống  phản ánh sâu sắc sự cân nhắc thấu đáo và cẩn trọng của anh trong việc bảo vệ mạng sống của chính mình.

- Những lời độc thoại này thể hiện sự mâu thuẫn: dù bên trong Ham-lét rất tỉnh táo, nhưng anh buộc phải giả điên trước mọi người do hoàn cảnh. Hơn nữa, đoạn độc thoại này cũng chính là sự xung đột nội tâm trong Ham-lét, giữa con người mạnh mẽ, nhân văn và những yếu đuối, do dự mà anh đang trải qua.

2. Xung đột trong đoạn trích Sống, hay không sống?

…………………..