Xác định và phân tích được một số đặc điểm của thể thơ song thất lục bát như: số dòng, số chữ, vẫn và nhịp trong một khổ thơ; sự khác biệt so với thơ lục bát.
Biết vận dụng kiến thức lịch sử văn học để đọc hiểu văn bản.

2. Năng lực

Năng lực chung

Năng lực giao tiếp và hợp tác: khả năng thực hiện nhiệm vụ một cách độc lập hay theo nhóm; Trao đổi tích cực với giáo viên và các bạn khác trong lớp.
Năng lực tự chủ và tự học: biết lắng nghe và chia sẻ ý kiến cá nhân với bạn, nhóm và GV. Tích cực tham gia các hoạt động trong lớp.
Giải quyết vấn đề và sáng tạo: biết phối hợp với bạn bè khi làm việc nhóm, tư duy logic, sáng tạo khi giải quyết vấn đề.

Năng lực đặc thù

Xác định và phân tích được một số đặc điểm của thể thơ song thất lục bát như: số dòng, số chữ, vẫn và nhịp trong một khổ thơ; sự khác biệt so với thơ lục bát.
Biết vận dụng kiến thức lịch sử văn học để đọc hiểu văn bản.

3. Phẩm chất

Trung thực trong các mối quan hệ ứng xử; yêu quý, trân trọng tình bạn.

II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU

1. Đối với giáo viên

Giáo án;
SGK, SGV Ngữ văn 9;
Phiếu bài tập, trả lời câu hỏi;
Tranh ảnh về tác giả, tác phẩm;
Bảng phân công nhiệm vụ cho HS hoạt động trên lớp;
Bảng giao nhiệm vụ học tập cho HS ở nhà;

2. Đối với học sinh

SGK, SBT Ngữ văn 9.
Sách tham khảo, tư liệu sưu tầm liên quan đến bài học…
Bảng giao nhiệm vụ học tập đã chuẩn bị ở nhà.

III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC

A. HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

a. Mục tiêu: Tạo hứng thú cho HS, huy động tri thức nền, thu hút HS sẵn sàng thực hiện nhiệm vụ học tập tạo tâm thế tích cực cho HS khi vào bài học.

b. Nội dung: GV hướng dẫn HS thảo luận nhóm đôi Think – Pair – Share, chia sẻ hiểu biết về bối cảnh xã hội đất nước trong khoảng đầu thế kỉ XVIII.

c. Sản phẩm: Những chia sẻ của học sinh.

d. Tổ chức thực hiện:

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV yêu cầu HS thảo luận nhóm đôi Think – Pair – Share và chia sẻ: Nêu suy nghĩ của em về bối cảnh xã hội của đất nước trong khoảng đầu thế kỉ XVIII.

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS huy động tri thức nền, trải nghiệm cá nhân thực hiện yêu cầu được giao.

- GV quan sát, hỗ trợ HS thực hiện (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- GV mời đại diện 1 - 2 HS trình bày trước lớp.

- GV yêu cầu các HS khác lắng nghe, nhận xét, đặt câu hỏi (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá.

- Gợi mở: Cuối thế kỉ XVI, nhà Hậu Lê bắt đầu suy yếu, nhiều cuộc phản kháng nổi lên. Năm 1527, Mạc Đăng Dung cướp ngôi nhà Lê, lập ra triều Mạc, chấm dứt 100 năm thịnh trị của nhà Hậu Lê (1428-1527), lịch sử gọi là cuộc chiến tranh Nam - Bắc triều. Cuộc chiến này đã để lại hậu quả vô cùng nghiêm trọng khi làm phát sinh thêm một cuộc chiến khác vào nửa đầu thế kỉ XVIII giữa hai tập đoàn phong kiến Trịnh – Nguyễn. Cuộc chiến kéo dài khiến cả hai bên Trịnh - Nguyễn rơi vào tình trạng kiệt quệ về sức người, sức của nên phải chấp nhận đình chiến, lấy sông Gianh làm ranh giới chia nước ta thành đàng Trong và đàng Ngoài. Chiến tranh Trịnh – Nguyễn kéo dài gần 150 năm (1627 - 1777) gây hao tổn người và của, triệt phá ruộng đồng, làng mạc làm chia cắt lãnh thổ, kìm hãm sự phát triển của đất nước về mọi mặt.

- GV dẫn dắt vào bài học mới: Chân dung người phụ nữ trong văn học trung đại được khắc họa ở những khía cạnh và số phận khác nhau. Đó có thể là những người phụ nữ tài sắc vẹn toàn nhưng bị xã hội chà đạp, bị đối xử bất công, bị tước đi quyền được sống. Đó cũng có thể là nạn nhân của chiến tranh phi nghĩa, bị tước đoạt đi hạnh phúc lứa đôi, rơi vào tình cảnh cô đơn lẻ bóng. Trong bài học hôm nay chúng ta sẽ cùng nhau tìm hiểu về một tác phẩm, một số phận của người chinh phu mòn mỏi chờ chồng đi chinh chiến trở về qua bài thơ Tình cảnh lẻ loi của người chinh phụ của tác giả Đặng Trần Côn, bản dịch của Đoàn Thị Điểm.

B. HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

Hoạt động 1: Tìm hiểu chung về văn bản

a. Mục tiêu: Đọc văn bản và thực hiện một số kĩ thuật đọc thông qua việc trả lời một số câu hỏi trong khi đọc.

b. Nội dung: HS sử dụng SGK, quan sát, chắt lọc kiến thức trả lời những câu hỏi liên quan đến bài học.

c. Sản phẩm học tập: Câu trả lời của HS và chuẩn kiến thức của GV.

d. Tổ chức thực hiện:

HOẠT ĐỘNG CỦA GV – HS

SẢN PHẨM DỰ KIẾN

Nhiệm vụ: Hướng dẫn HS tìm hiểu chung về văn bản

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV yêu cầu HS làm việc cá nhân, thực hiện yêu cầu dưới đây:

+ GV đọc mẫu một đoạn ngắn, HS lắng nghe.

+ GV hướng dẫn cách đọc và cho HS đọc trực tiếp văn bản, lưu ý cách ngắt nhịp, tốc độ, âm lượng đọc phù hợp.

+ GV hướng dẫn HS theo dõi chiến lược đọc được nêu ở các thẻ bên phải văn bản để chú ý và ghi nhớ những chi tiết, từ ngữ chỉ cảm xúc quan trọng.

Câu hỏi/ kĩ năng đọc.	Câu trả lời của tôi
Chú ý cách diễn tả nỗi nhớ của người chinh phụ.
Nỗi lòng người chinh phụ đã được biểu hiện như thế nào qua việc tả cảnh?
Hình ảnh gắn bó giữa “hoa” và “nguyệt” thể hiện điều gì?

+ Trình bày những hiểu biết chung về tác giả Đặng Trần Côn, dịch giả Đoàn Thị Điểm và xuất xứ đoạn trích Tình cảnh lẻ loi của người chinh phụ.

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS thảo luận theo nhóm, vận dụng kiến thức đã học để thực hiện nhiệm vụ.

- GV quan sát, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- GV mời đại diện 1 – 2 HS mỗi nhóm trình bày sản phẩm.

- GV yêu cầu HS khác lắng nghe, nhận xét, đặt câu hỏi (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá, chốt kiến thức.

- GV chuyển sang nội dung mới.

II. Tìm hiểu chung về văn bản

1. Đọc

- Cách đọc: Khi đọc, HS cần chú ý các tên đất, tên người mang tính chất ước lệ tượng trưng, nhấn mạnh vào các điển tích, điển cố và chú ý đến phần giải thích nghĩa các từ khó.

- Câu hỏi trong hộp chỉ dẫn:

Câu hỏi/ kĩ năng đọc.	Câu trả lời của tôi
Chú ý cách diễn tả nỗi nhớ của người chinh phụ.	Nỗi nhớ được thể hiện qua không gian bằng các biện pháp điệp từ “non Yên” hay từ láy “thăm thẳm”. Điều đó thể hiện sự xa cách khôn nguôi và nỗi nhớ đau đáu thấm cả vào cảnh vật.
Nỗi lòng người chinh phụ đã được biểu hiện như thế nào qua việc tả cảnh?	Các từ “bổ mòn”, “xẻ héo” tạo cảm giác chia lìa tan tác và nỗi buồn hiu quạnh được thể hiện qua những sự vật như sương, bụi chim gù, tiếng chuông, tiếng dế, hàng cây chuối.
Hình ảnh gắn bó giữa “hoa” và “nguyệt” thể hiện điều gì?	Hình ảnh “hoa”, “nguyệt” gắn bó với nỗi cô đơn, nhằm miêu tả sự cô đơn lẻ loi, khao khát hạnh phúc lứa đôi của những chinh phụ còn son trẻ trong những đêm trăng đẹp lạnh lẽo.

2. Tìm hiểu chung về tác giả, tác phẩm

a. Tác giả

- Đặng Trần Côn sống vào khoảng đầu thế kỉ XVIII, quê ở làng Nhân Mục (còn gọi là làng Mọc), nay thuộc Hà Nội.

- Ông đỗ Hương cống, làm quan tới chức Ngự sử đài chiếu khám.

- Tác phẩm của ông thường chú trọng thể hiện những tình cảm riêng tư, những nỗi niềm trắc ẩn của con người.

- Ngoài Chinh phụ ngâm khúc, một số sáng tác khác của ông hiện còn được lưu lại như Tiêu Tương bát cảnh, ba bài phú Trương Hàn tư thuần lô, Trương Lương bố ý, Khấu môn thanh,...

b. Dịch giả

- Đoàn Thị Điểm (1705 - 1748) hiệu là Hồng Hà nữ sĩ, quê ở tỉnh Hưng Yên.

- Nữ sĩ sáng tác văn thơ bằng cả chữ Hán và chữ Nôm, hiện còn lưu lại các tác phẩm như Truyền kì tân phả, Nữ trung tùng phận và một số bài thơ.

c. Đoạn trích Tình cảnh lẻ loi của người chinh phụ.

- Chinh phụ ngâm (Khúc ngâm của người phụ nữ có chồng ra trận) còn có nhan đề khác là Chinh phụ ngâm khúc, do Đặng Trần Côn sáng tác trong khoảng năm 1740 - 1742 bằng chữ Hán, giãi bày tâm sự của một người vợ có chồng ra trận, mong mỏi ngày chồng chiến thắng trở về, được nhà vua ban thưởng và cùng nàng sống hạnh phúc.

- Bản dịch Chinh phụ ngâm nổi tiếng hiện đang lưu hành được nhiều học giả khẳng định là của nữ sĩ Đoàn Thị Điểm.

- Đoạn trích Tình cảnh lẻ loi của người chinh phụ gồm 20 câu thơ đã thể hiện những tình cảm đầy khắc khoải, nhớ nhung, sầu não của người chinh phụ khi phải xa cách người chinh phu.

Hoạt động 2: Đọc hiểu văn bản.

a. Mục tiêu:

- Xác định và phân tích được một số đặc điểm của thể thơ song thất lục bát như: số dòng, số chữ, vẫn và nhịp trong một khổ thơ; sự khác biệt so với thơ lục bát.

- Phân tích được tâm trạng, tình cảm, cảm xúc của nhà thơ.

b. Nội dung: Sử dụng SGK, chắt lọc kiến thức để tiến hành trả lời các câu hỏi liên quan đến văn bản Tình cảnh lẻ loi của người chinh phụ.

c. Sản phẩm: Câu trả lời của HS và kiến thức HS tiếp thu được liên quan đến văn bản Tình cảnh lẻ loi của người chinh phụ và chuẩn kiến thức GV.

d. Tổ chức thực hiện:

HOẠT ĐỘNG CỦA GV – HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Nhiệm vụ 1: Tìm hiểu bố cục, đặc điểm thể thơ và đề tài của văn bản

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV yêu cầu HS thảo luận cặp đôi Think – Pair – Share, thực hiện yêu cầu sau:

+ Xác định bố cục của đoan trích “Tình cảnh lẻ loi của người chinh phụ”; cho biết nội dung của từng phần.

+Chỉ ra những biểu hiện của thể thưo song thất lục bát và sự phù hợp của thể thơ với việc thể hiện đề tài ở văn bản này.

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ

- HS vận dụng kiến thức đã học và trả lời câu hỏi.

- GV quan sát, hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- GV mời đại diện 1 – 2 HS mỗi nhóm trình bày kết quả.

- Các nhóm khác lắng nghe, đặt câu hỏi (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ

- GV nhận xét, bổ sung, chốt lại kiến thức.

Nhiệm vụ 2: Phân tích tâm trạng của người chinh phụ trong văn bản Tình cảnh lẻ loi của người chinh phụ.

III. Đọc hiểu văn bản

1. Bố cục, đặc điểm thể thơ và đề tài của văn bản

a. Bố cục

+ Phần 1 (Từ đầu đến “tiếng trùng mưa phun”): Nỗi nhớ thương chồng nơi xa.

+ Phần 2 (Tiếp đến “gió thốc ngoài hiên”): Nỗi cô đơn lẻ loi của người chinh phụ.

+ Phần 3 (Còn lại): Khát vọng hạnh phúc lứa đôi của người chinh phụ.

b. Biểu hiện của thể thơ song thất lục bát trong bài thơ

- Kết cấu gồm 2 cặp câu song thất và một cặp câu lục bát.

- Gieo vần:

+ Tiếng cuối dòng bảy trên bắt vần trắc xuống tiếng thứ năm của dòng bảy dưới.

Ví dụ:

Lòng này gửi gió đông có tiện?

Nghìn vàng xin gửi đến non Yên.

+ Tiếng cuối của dòng bảy dưới bắt vần với tiếng cuối của dòng sáu.

Ví dụ:

Nỗi nhớ chàng đau đáu nào xong

Cảnh buồn người thiết tiết tha lòng.

+ Tiếng cuối của dòng sáu bắt vần với tiếng thứ sáu của dòng tám.

Ví dụ:

Lá màn lay ngọn gió xuyên,

Bóng hoa theo bóng nguyệt lên trước rèm

+ Tiếng cuối của dòng tám lại bắt vần với tiếng thứ ba hoặc tiếng thứ năm ở dòng bảy đầu khổ thơ sau.

Ví dụ:

Sâu tường kêu vẳng, chuông chùa nện khơi. / Vài tiếng dế, nguyệt soi trước ốc.

- Ngắt nhịp: Các dòng bảy có thể ngắt nhịp 3/4 hoặc 3/2/2, hai dòng sáu – tám ngắt theo thể lục bát.

c. Sự phù hợp của thể thơ khi thể hiện đề tài

- Cặp thất ngôn kể sự việc và cặp lục bát thiên về cảm thán, giãi bày nỗi lòng của người vợ có chồng đi chinh chiến.

- Thường chỉ có một nhân vật trữ tình là người chinh phụ trong khung cảnh thời gian và không gian hạn hẹp.

- Kết hợp được nhiều vẻ đẹp của tiếng Việt, dồi dào nhạc điệu, trong đó nổi bật ở âm điệu nhớ thương triền miên, phù hợp để ngâm ngợi – thể ngâm khúc.

2. Tâm trạng của người chinh phụ trong văn bản Tình cảnh lẻ loi của người chinh phụ.

--------------- Còn tiếp ---------------

Trên chỉ là 1 phần của giáo án. Giáo án khi tải về có đầy đủ nội dung của bài. Đủ nội dung của học kì I + học kì II