Giáo án Ngữ văn 9 Cánh diều bài 4: Làng (Kim Lân)

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV khái quát chủ đề Truyện ngắn.

- GV yêu cầu HS: Nêu tên và thể loại các VB đọc chính.

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS nghe câu hỏi, tìm tên các VB trong bài 4.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận hoạt động và thảo luận

- GV mời 1 HS trình bày kết quả trước lớp, yêu cầu cả lớp nghe và nhận xét, góp ý, bổ sung.

Bước 4: Đánh giá kết quả HS thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, bổ sung, chốt lại kiến thức.

- GV chuyển sang nội dung mới.

 I. Giới thiệu bài học

- Chủ đề Truyện ngắn: gồm các VB thuộc thể loại truyện ngắn nói lên khát vọng hòa bình, tình yêu làng, yêu quê hương tha thiết, cùng với đó là sự phơi bày tội ác chiến tranh, đẩy con người vào tình cảnh lưu lạc, khổ đau.

- Tên và thể loại của các VB đọc chính 

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV yêu cầu HS thảo luận nhóm đôi Think – Pair – Share đọc các thông tin trong phần Kiến thức ngữ văn và trả lời những câu hỏi sau:

+ Nội dung của văn bản văn học là gì? Vẽ sơ đồ tư duy những yếu tố thuộc về nội dung.

+ Hình thức của văn bản văn học là gì? Điền những yếu tố hình thức của văn bản vào bảng dưới đây.

+ Để đọc hiểu văn bản văn học, người đọc cần làm gì? Người đọc có cách cảm nhận, lí giải tác phẩm như thế nào? 

+ Bối cảnh tiếp nhận có vai trò như thế nào trong quá trình khám phá tác phẩm?

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS dựa vào kiến thức đã học, hoàn thành nhiệm vụ.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- GV mời 1 – 2 HS trình bày kết quả trước lớp.

- HS khác lắng nghe.

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ

- GV đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ, chốt kiến thức.

- GV chuyển sang nhiệm vụ mới.

II. Kiến thức ngữ văn

1. Nội dung và hình thức của văn bản văn học

a. Nội dung

- Nội dung là hiện thực cuộc sống được miêu tả, phản ánh trong văn bản từ cách nhìn nhận, suy nghĩ và lựa chọn của tác giả.

- Sơ đồ đính kèm phía dưới.

b. Hình thức

- Hình thức của văn bản văn học được thể hiện bằng ngôn từ nghệ thuật, thông qua nhiều yếu tố gắn với đặc điểm mỗi thể loại và kiểu văn bản.

- Bảng đính kèm phía dưới.

2. Người đọc và bối cảnh tiếp nhận trong đọc hiểu văn bản văn học

a. Người đọc

- Để đọc hiểu văn bản văn học, người đọc cần:

+ Chủ động, tích cực huy động tri thức và trải nghiệm thực tế để hình dung, tưởng tượng bức tranh đời sống được nhà văn thể hiện trong câu chữ.

+ Lắng nghe, cảm nhận, kết nối thông tin trong và ngoài văn bản để suy luận, phân tích, khám phá vẻ đẹp nội dung, hình thức và ý nghĩa của văn bản.

- Mỗi người đọc có vốn hiểu biết, vốn sống, sở thích.... khác nhau, vì vậy, có thể có những cách cảm nhận, lí giải về tác phẩm không giống nhau khi đọc hiểu một văn bản văn học. 

- Lưu ý: dù sự cảm nhận, cắt nghĩa có phong phú, đa dạng đến đâu cũng phải dựa trên văn bản, không được thoát li văn bản của nhà văn.

b. Bối cảnh tiếp nhận 

- Bối cảnh tiếp nhận là một trong những yếu tố mà người đọc sử dụng để suy luận, phát hiện ý nghĩa của văn bản khi đọc hiểu. Gồm:

+ Hoàn cảnh về không gian, thời gian, tâm thế của người đọc,... (hoàn cảnh hẹp).

+ Hoàn cảnh chính trị, kinh tế, xã hội, văn hoá,... của thời đại (hoàn cảnh rộng).

- Vai trò: khiến cho ý nghĩa của văn bản được mở rộng, phong phú, mới mẻ và cập nhật hơn với cuộc sống.

SƠ ĐỒ CÁC YẾU TỐ NỘI DUNG CỦA VĂN BẢN VĂN HỌC

BẢNG NHỮNG YẾU TỐ HÌNH THỨC CỦA VĂN BẢN VĂN HỌC

HOẠT ĐỘNG CỦA GV – HS

SẢN PHẨM DỰ KIẾN

Nhiệm vụ: Hướng dẫn HS tìm hiểu chung về văn bản

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

 - GV hướng dẫn HS đọc phân vai văn bản:

+ GV hướng dẫn HS chia vai để đọc gồm: người dẫn truyện, ông Hai, bà Hai, nhân vật phụ (mụ chủ nhà, người đàn bà tản cư, người con út, bác Thứ, người đàn ông đến chơi nhà ông Hai).

+ GV hướng dẫn cách đọc và cho HS đọc trực tiếp văn bản, lưu ý cách ngắt nhịp, tốc độ, âm lượng đọc phù hợp.

+ GV hướng dẫn HS trả lời câu hỏi trong thẻ chỉ dẫn bên phải văn bản.

+ Trình bày những hiểu biết chung về tác giả Kim Lân và xuất xứ văn bản Làng.

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS vận dụng kiến thức đã học để thực hiện nhiệm vụ.

- GV quan sát, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động 

- GV mời đại diện 1 - 2 HS trình bày sản phẩm.

- GV yêu cầu HS khác lắng nghe, nhận xét, đặt câu hỏi (nếu có). 

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá, chốt kiến thức.

- GV chuyển sang nội dung mới.

III. Tìm hiểu chung về văn bản

1. Đọc

- Cách đọc: Khi đọc, HS cần chú ý giọng điệu của nhân vật để thể hiện đúng cảm xúc, tình cảm trong từng diễn biến của câu chuyện.

- Câu hỏi trong thẻ chỉ dẫn:

2. Tìm hiểu chung về tác giả, tác phẩm

a. Tác giả

- Kim Lân (1920 – 2007) tên thật là Nguyễn Văn Tài, quê ở  Từ Sơn, Bắc Ninh.

- Có một vốn sống phong phú, sâu sắc về nông thôn và người dân cày Việt Nam. Đề tài nông dân in đậm trên trang văn của Kim Lân. 

- “Là nhà văn một lòng đi với đất với người, với thuần hậu và nguyên thủy của cuộc sống” (Nguyên Hồng).

b. Truyện ngắn Làng

Truyện Làng được Kim Lân viết trong những năm đầu kháng chiến chống Pháp, lần đầu được ra mắt bạn đọc trên Tạp chí Văn nghệ năm 1948, tại chiến khu Việt Bắc.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV – HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Nhiệm vụ 1: Tìm hiểu cốt truyện, tình huống truyện, nhan đề trong văn bản Làng

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV hướng dẫn HS thảo luận nhóm nhỏ gồm 4 HS theo kĩ thuật Khăn trải bàn với vị trí ngồi như hình vẽ dưới đây:

- GV yêu cầu HS thực hiện nhiệm vụ: 

+ Nêu cốt truyện của văn bản “Làng”. Truyện sử dụng ngôi kể nào?

+ Hãy nêu tình huống truyện và chỉ ra tác dụng của tình huống trong việc khắc họa nhân vật và chủ đề tác phẩm.

+ Theo em, tại sao tác giả đặt nhan đề cho tác phẩm là “Làng” mà không phải “Làng Chợ Dầu”?

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ

- HS vận dụng kiến thức đã học và trả lời câu hỏi. 

- GV quan sát, hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận 

- GV mời đại diện 1 – 2 HS mỗi nhóm trình bày kết quả.

- Các nhóm khác lắng nghe, đặt câu hỏi (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ

- GV nhận xét, bổ sung, chốt lại kiến thức.

IV. Đọc hiểu văn bản

1. Cốt truyện, tình huống truyện, nhan đề trong văn bản Làng

a. Cốt truyện

Ông Hai là một người con của làng Chợ Dầu. Vì hoàn cảnh mà phải sống xa làng. Nhưng dù vậy ông vẫn luôn nhớ về quê hương, nơi sinh ra và lớn lên. Một hôm khi trở về làng ông nghe tin làng mình theo Tây, tin giữ đến một cách quá bất ngờ khiến ông thất vọng, hụt hẫng và không tin vào sự thật đó. Ông trở về nhà buồn bã, thất vọng không dám đi đâu nhiều ngày liền. Chỉ sau khi có người trong làng chạy đến báo tin làng ông không theo Tây mà mọi người vẫn chiến đấu theo cách mạng ông mới vui vẻ trở lại. Thì ra đó là tin đồn thất thiệt. Ông lại trở về với tâm hồn tự hào về làng. Ông Hai khoe với mọi người làng đã bị Tây đốt, ngay cả ngôi nhà của mình cũng vậy. Dù mất đi tài sản, nhưng ông vẫn cảm thấy vui vì cả làng ông vẫn yêu nước, yêu cách mạng và ông trân trọng điều đó.

=> Ngôi kể: ngôi thứ ba nhưng điểm nhìn di chuyển vào nhân vật ông Hai.

b. Tình huống truyện

- Ông Hai vốn rất yêu, tự hào về làng chợ Dầu, vậy mà chính ông lại nghe được tin làng mình theo giặc.

=> Tình huống bất ngờ, éo le, có nghĩa thử thách.

- Ý nghĩa: 

+ Làm bộc lộ sâu sắc tình yêu làng, yêu nước của nhân vật ông Hai.

+ Tạo nên nút thắt cho câu chuyện, đặt nhân vật vào tình huống thử thách để bộc lộ chiều sâu tâm trạng.

+ Góp phần khắc họa chủ đề của tác phẩm: Lòng yêu nước, tinh thần kháng chiến lớn rộng bao trùm lên tình yêu làng.

……………