Viết được bài nghị luận phân tích một tác phẩm thơ.
Triển khai được hệ thống luận điểm chặt chẽ; sử dụng lí lẽ, bằng chứng xác đáng từ tác phẩm để làm sáng tỏ ý kiến nêu trong bài viết.

2. Năng lực

Năng lực chung

Năng lực giao tiếp và hợp tác: khả năng thực hiện nhiệm vụ một cách độc lập hay theo nhóm; Trao đổi tích cực với giáo viên và các bạn khác trong lớp.
Năng lực tự chủ và tự học: biết lắng nghe và chia sẻ ý kiến cá nhân với bạn, nhóm và GV. Tích cực tham gia các hoạt động trong lớp.
Giải quyết vấn đề và sáng tạo: biết phối hợp với bạn bè khi làm việc nhóm, tư duy logic, sáng tạo khi giải quyết vấn đề.

Năng lực đặc thù

Viết được bài nghị luận phân tích một tác phẩm thơ.
Triển khai được hệ thống luận điểm chặt chẽ; sử dụng lí lẽ, bằng chứng xác đáng từ tác phẩm để làm sáng tỏ ý kiến nêu trong bài viết.

3. Phẩm chất

Biết tôn trọng những ý kiến riêng, cảm nhận riêng của các bạn trong quá trình cảm nhận, phân tích một tác phẩm thơ.

II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU

1. Đối với giáo viên

Giáo án;
SGK, SGV Ngữ văn 9;
Phiếu bài tập, trả lời câu hỏi;
Bảng phân công nhiệm vụ cho HS hoạt động trên lớp;
Bảng giao nhiệm vụ học tập cho HS ở nhà;

2. Đối với học sinh

SGK, SBT Ngữ văn 9.
Sách tham khảo, tư liệu sưu tầm liên quan đến bài học…
Bảng giao nhiệm vụ học tập đã chuẩn bị ở nhà.

III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC

A. HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

a. Mục tiêu: Tạo hứng thú cho HS, huy động tri thức nền, thu hút HS sẵn sàng thực hiện nhiệm vụ học tập tạo tâm thế tích cực cho HS khi vào bài học.

b. Nội dung: GV hướng dẫn HS làm việc cá nhân, trả lời câu hỏi.

c. Sản phẩm: Những chia sẻ của học sinh.

d. Tổ chức thực hiện:

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV yêu cầu HS làm việc cá nhân, trả lời câu hỏi: Chia sẻ với các bạn về bài thơ song thất lục bát trong nền văn học Việt Nam mà em yêu thích.

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS huy động tri thức nền, trải nghiệm cá nhân thực hiện yêu cầu được giao.

- GV quan sát, hỗ trợ HS thực hiện (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- GV mời đại diện 1 - 2 HS trình bày trước lớp.

- GV yêu cầu các HS khác lắng nghe, nhận xét, đặt câu hỏi (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá.

- Gợi mở: Một số bài thơ song thất lục bát trong nền văn học Việt Nam: “Chinh phụ ngâm” (Đoàn Thị Điểm), “Cung oán ngâm khúc” (Nguyễn Gia Thiều), “Khóc Dương Khuê” (Nguyễn Khuyến), “Ai tư vãn” (Lê Ngọc Hân), “Đêm khuya tự tình với sông Hương” (Hàn Mặc Tử), “Bà má Hậu Giang” (Tố Hữu)…

- GV dẫn dắt vào bài học mới: So với văn xuôi, cảm thụ và phân tích thơ vừa có cái dễ, vừa có cái khó hơn. Thơ thường ngắn, bài thơ dài lắm cũng chỉ độ mấy chục câu. Thơ có nhịp điệu có vần, dễ nhớ, dễ thuộc. Thơ cô đọng, có những câu như là châm ngôn. Nhưng tứ thơ không dễ nắm bắt, hồn thơ không dễ cảm nhận, cái đẹp của thơ không dễ giảng giải, phân tích. Trong bài học hôm nay, chúng ta sẽ cùng nhau tìm hiểu cách phân tích một tác phẩm thơ.

B. HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

a. Mục tiêu: Nhận biết được khái niệm, yêu cầu kiểu bài phân tích một tác phẩm thơ.

b. Nội dung: Sử dụng SGK, chắt lọc kiến thức để tiến hành trả lời các câu hỏi liên quan đến bài học.

c. Sản phẩm: Câu trả lời của HS và kiến thức HS tiếp thu được liên quan đến bài học và chuẩn kiến thức GV.

d. Tổ chức thực hiện:

HOẠT ĐỘNG CỦA GV – HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Nhiệm vụ: Tìm hiểu về kiểu bài

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV yêu cầu HS làm việc cá nhân, đọc khung thông tin phần Định hướng trong SGK, sau đó: Trình bày những lưu ý khi viết bài phân tích một tác phẩm thơ.

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ

- HS vận dụng kiến thức đã học và trả lời câu hỏi.

- GV quan sát, hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động

- GV mời đại diện 1 – 2 HS trình bày kết quả.

- Các HS khác lắng nghe, đặt câu hỏi (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ

- GV nhận xét, bổ sung, chốt lại kiến thức.

- GV chuyển sang nhiệm vụ mới.

I. Tìm hiểu về kiểu bài

- Để viết bài văn phân tích một tác phẩm thơ, các em cần chú ý:

+ Đọc kĩ bài thơ, chú ý đặc điểm thể loại, tác giả và hoàn cảnh ra đời (nếu cần thiết) của tác phẩm.

+ Phân tích nội dung và các yếu tố hình thức nghệ thuật nổi bật của bài thơ. Chỉ ra mối quan hệ giữa hình thức và nội dung; từ đó, làm rõ giá trị của các yếu tố hình thức trong việc thể hiện nội dung, chủ đề của tác phẩm.

+ Thực hiện các bước viết bài văn theo quy trình bốn bước: chuẩn bị, tìm ý và lập dàn ý, viết, kiểm tra và chỉnh sửa.

+ Suy nghĩ, nhận xét về ý nghĩa, giá trị và sự tác động của tác phẩm đối với người đọc cũng như với cá nhân em.

C. HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP THỰC HÀNH VIẾT BÀI VĂN PHÂN TÍCH MỘT TÁC PHẨM THƠ

a. Mục tiêu: Nhận biết được cách viết một bài văn phân tích một tác phẩm thơ

b. Nội dung: Sử dụng SGK, kiến thức đã học để thực hiện nhiệm vụ.

c. Sản phẩm: Câu trả lời của HS và chuẩn kiến thức của GV.

d. Tổ chức thực hiện

HOẠT ĐỘNG CỦA GV – HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Nhiệm vụ 1: Chuẩn bị

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

Đề bài: Phân tích bài thơ “Khóc Dương Khuê” của Nguyễn Khuyến

- GV yêu cầu HS làm việc cá nhân, thực hiện nhiệm vụ:

+ Đọc kĩ đề bài, xác định yêu cầu cần thực hiện.

+ Xem lại kiến thức ngữ văn về thể thơ song thất lục bát, nội dung đọc hiểu bài thơ “Khóc Dương Khuê” của Nguyễn Khuyến, liên hệ với những tác phẩm viết về tình bạn thắm thiết, thuỷ chung.

+ Xác định luận đề và các luận điểm trong bài viết, lựa chọn bằng chứng từ bài thơ cho mỗi luận điểm.

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ

- HS đọc bài và thực hiện yêu cầu.

- GV quan sát, hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động

- HS nộp lại sản phẩm.

- GV mời đại diện 2 – 3 HS trình bày sản phẩm trước lớp.

- Các HS khác lắng nghe, nhận xét, đặt câu hỏi (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ

- GV nhận xét, bổ sung, chốt lại kiến thức.

- GV chuyển sang nhiệm vụ mới.

Nhiệm vụ 2: Tìm ý, lập dàn ý

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV yêu cầu HS làm việc cá nhân thực hiện những yêu cầu sau:

+ Đọc diễn cảm bài thơ vài lần để cảm nhận được những nét đặc sắc về nội dung và nghệ thuật cũng như tình cảm, cảm xúc của tác giả.

+ Hoàn thiện Phiếu tìm ý.

+ Sắp xếp các ý vừa tìm được theo PHT số 1.

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ

- HS đọc bài và thực hiện yêu cầu.

- GV quan sát, hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động thảo luận

- GV mời đại diện 1 – 2 HS trình bày kết quả.

- Các HS khác lắng nghe, đặt câu hỏi (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ

- GV nhận xét, bổ sung, chốt lại kiến thức.

- GV chuyển sang nhiệm vụ mới.

III. Thực hành viết đoạn văn

1. Chuẩn bị

Ví dụ:

- Nội dung chính của bài thơ Khóc Dương Khuê – Nguyễn Khuyến: Bài thơ thể hiện xúc động tình bạn tri âm, tri kỉ của hai nhà thơ. Nghe tin bạn qua đời, nhà thơ đã vô cùng đau đớn và những kỷ niệm ngày xưa đã ùa về trong kí ức. Qua bài thơ khóc bạn, tác giả đã bộc lộ tâm trạng cô đơn, những trăn trở day dứt của nhà thơ về nhân tình thế thái.

- Liên hệ với những tác phẩm viết về tình bạn thắm thiết, thủy chung:

+ Bài thơ Lưu Bình – Dương Lễ (Bùi Thị Ngọc Diệp).

Có một câu chuyện kể

Về Dương Lễ - Lưu Bình

Lưu truyền trong hậu thế

Bởi thấm đậm nghĩa tình…

(trích)

+ Bài thơ Nhớ Trường Xuyên – Hàn Mặc Tử.

Trường Xuyên ơi! Trường Xuyên ơi!

Viết chẳng nên câu nói nghẹn lời

Mây nước bao la tình lẳng lặng,

Gió sương mờ mịt nhớ chơi vơi.