HS nhận biết được đặc điểm của thể loại tác phẩm, xác định được bố cục, phân tích được giá trị nội dung và nghệ thuật của bài Trên đỉnh non Tản. Từ đó hình thành, rèn luyện năng lực đọc hiểu một tác phẩm có yếu tố kì ảo.
Yêu thiên nhiên và tình yêu đất nước trong mỗi con người.

2. Năng lực

Năng lực chung:

Năng lực tự học và tự chủ: Tìm kiếm thông tin, đọc sách giáo khoa, quan sát hình ảnh đề hiểu về thể loại truyện có yếu tố kì ảo.
Năng lực giao tiếp và hợp tác: Thảo luận nhóm để thực hiện phiếu học tập, hợp tác để giải quyết vấn đề về văn bản Trên đỉnh non Tản.
Năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo: Thu thập và làm rõ các thông tin liên quan đến bài học; biết đề xuất và phân tích được một số giải pháp giải quyết vấn đề.

Năng lực đặc thù

Năng lực thu thập thông tin liên quan đến văn bản Trên đỉnh non Tản.

3. Phẩm chất

Yêu thiên nhiên và yêu đất nước quê hương.

II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU

1. Đối với giáo viên

- Giáo án

SGK, SGV Ngữ văn 12;
Phiếu bài tập, trả lời câu hỏi;
Tranh ảnh về tác giả, tác phẩm;
Bảng phân công nhiệm vụ cho HS hoạt động trên lớp;
Bảng giao nhiệm vụ học tập cho HS ở nhà;

2. Đối với HS

SGK, SBT Ngữ văn 12.
Sách tham khảo, tư liệu sưu tầm liên quan đến bài học…
Bảng giao nhiệm vụ học tập đã chuẩn bị ở nhà.

III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC

A. HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

a. Mục tiêu: Tạo hứng thú cho HS, thu hút HS sẵn sàng thực hiện nhiệm vụ học tập của mình.

b. Nội dung: GV cho HS xem video và phát biểu cảm nhận.

c. Sản phẩm: Câu trả lời của HS.

d. Tổ chức thực hiện:

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV cho HS xem video và trả lời câu hỏi: Qua video em hãy trình bày một số hiểu biết về sự tích đền Tản Viên?

https://www.youtube.com/watch?v=COjGHrjMKg0

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS liên hệ thực tế, dựa vào hiểu biết của bản thân cùng trả lời câu hỏi.

- GV quan sát, hỗ trợ HS thực hiện (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- GV mời đại diện 1-2 HS trả lời câu hỏi.

- GV yêu cầu các HS khác lắng nghe, có thể phản biện nếu thấy không đúng.

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá, chốt kiến thức:

- GV dẫn dắt vào bài học mới: Trong bài học trước chúng ta đã cùng nhau tìm hiểu về Vịnh Tản Viên sơn rồi. Và trong buổi học hôm nay chúng ta sẽ tìm hiểu những điều kì ảo qua văn bản Trên đỉnh non Tản của nhà văn Nguyễn Tuân.

B. HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

Hoạt động 1: Đọc văn bản

a. Mục tiêu: Nắm được những thông tin về tác giả tác phẩm và đọc văn bản Trên đỉnh non Tản.

b. Nội dung: HS sử dụng SGK, chắt lọc kiến thức để tiến hành trả lời câu hỏi liên quan đến văn bản Trên đỉnh non Tản.

c. Sản phẩm học tập: Câu trả lời của HS và kiến thức HS tiếp thu được liên quan đến văn bản Trên đỉnh non Tản.

d. Tổ chức thực hiện:

HOẠT ĐỘNG CỦA GV- HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Nhiệm vụ 1: Tìm hiểu tác giả Nguyễn Tuân và văn bản Trên đỉnh non tản

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập.

- GV cho HS đọc thông tin trong sách giáo khoa và trả lời câu hỏi:

+ Trình bày hiểu biết của em về tác giả Nguyễn Tuân?

- HS thực hiện nhiệm vụ

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập.

- HS chia vai đóng cặp để thực hiện phỏng vấn.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận.

- GV mời các nhóm HS phát biểu, yêu cầu cả lớp nhận xét, bổ sung.

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập.

- GV nhận xét, đánh giá, chốt kiến thức.

I. Tìm hiểu chung

1. Tác giả

- Nguyễn Tuân: 1910 – 1987

- Quê: Thôn Thượng Đình, xã Nhân Mục nay thuộc phường Nhân Chính, quận Thanh Xuân, Hà Nội.

- Ông sáng tác nhiều thể loại: tùy bút, truyện ngắn, tiểu thuyết, truyện kì ảo.

- Ông là nhà văn lớn, tài hoa có phong cách nghệ thuật độc đáo.

2. Tác phẩm

- Văn bản Trên đỉnh non tản in trong Tổng hợp Văn học Việt Nam năm 1997.

Hoạt động 2: Khám phá văn bản

Mục tiêu: HS vận dụng các tri thức ngữ văn để tìm hiểu theo đúng đặc trưng của văn bản:

+ Nắm được các chi tiết và cốt truyện.

+ Nhận biết các yếu tố kì ảo trong truyện.

+ Phân tích được nhân vật Thần Non Tản và so sánh sự tương đồng khác biệt so với nhân vật Sơn Tinh trong bài thơ của Nguyễn Nhược Pháp.

Nội dung: Sử dụng SGK chắt lọc kiến thức để tiến hành trả lời các câu hỏi liên quan đến văn bản Trên đỉnh non Tản.
Sản phẩm học tập: Câu trả lời của HS và kiến thức HS tiếp thu được liên quan đến văn bản Trên đỉnh non Tản.
Tổ chức thực hiện

HOẠT ĐỘNG CỦA GV- HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Nhiệm vụ 1: Phân tích Trên đỉnh non Tản

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập.

- GV chia lớp thành các nhóm thảo luận trong vòng 3 phút các câu hỏi sau đây.

+ Xác định đề tài, tóm tắt chuỗi hành động/sự kiện được kể và chỉ ra mối quan hệ giữa chúng.

+ Tìm một số chi tiết kì ảo trong văn bản.

STT	Chi tiết về đồ vật kì ảo	Chi tiết về nhân vật kì ảo và phép thuật	Tác dụng

+ Đồ vật kì ảo xuất hiện nhiều lần nhất tác phẩm? Theo bạn điều đó thể hiện dụng ý gì của tác giả?

+ Việc mượn câu hát dân gian để làm đề từ cho tác phẩm có ý nghĩa gì?

+ Phân tích nhân vật Thần Non Tản và chỉ ra những điểm tương đồng và khác biệt giữa nhân vật này với nhân vật Sơn Tinh trong bài thơ Sơn Tinh, Thủy Tinh của Nguyễn Nhược Pháp.

+ Xác định chủ đề cảm hứng và thông điệp mà văn bản muốn gửi đến người đọc.

- Các nhóm tiếp nhận nhiệm vụ.

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập.

- Các nhóm thảo luận để trả lời.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận.

- GV mời đại diện các nhóm lên bảng yêu cầu các nhóm khác nhận xét, góp ý, bổ sung.

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập.

- GV nhận xét, chốt kiến thức.

II. Khám phá văn bản

Chủ đề - đề tài

+ Đề tài: Những chuyện kì lạ, bí ẩn, linh thiêng của sông núi nước Nam.

+ Chủ đề: ca ngợi sức mạnh linh thiêng của rừng núi quê hương.

+ Cảm hứng chủ đạo: Ca ngợi uy linh của Thần Non Tản, tài nghệ mộc mạc của cụ Phó Sần và hiệp thợ mộc làng Tràng Thôn.

+ Việc mượn câu hát dân gian để làm đề từ cho tác phẩm có ý nghĩa:

Thâu tóm nội dung bao quát, khơi gợi sự tích làm nảy sinh câu chuyện được kể trong VB.
Nhắc nhở hoặc nhán mạnh thông điệp “cuộc chiến” giữa núi cao và sông dài là câu chuyện “năm năm”, “đời đời” không phải chỉ diễn ra một đôi lần, dù là thần linh hay con người, muốn trường tồn phải học cách chung sống thích nghi với hoàn cảnh.

Sự kiện

+ Làng Tràng Thôn với nghề thợ mộc nổi tiếng ở ngay dưới chân núi Tản Viên.

+ Vài năm, thần Non Tản hạ sơn một lần tìm thợ mộc, thợ đẽo đá để trùng tu lại gia trang.

+ Cụ Sần và toán thợ mộc lên Đền Thượng làm việc nhưng không một ai dám hé môi về những gì mình thấy, nếu không sẽ phạm lời thề và phải chết bất đắc kì tử như Nhiêu Tàm.

Mối quan hệ giữa chuỗi hành động/ sự kiện trong VB có quan hệ nhân quả và cả quan hệ nối tiếp.

Chi tiết kì ảo

BẢNG PHỤ LỤC 1 -2

Nhân vật Thần Non Tản

Ngoại hình

+ Một ông cụ già râu, tóc, lông mi trắng xốp như bông, chống cây gậy trúc đùi gà vàng óng, khoan thai tiến vào cổng trước làng Tràng Thôn.

Tính cách

+ Là vị thần biết trọng dụng người tài chốn trần gian.

+ Là vị thần cao cả, uy nghi, nhưng không quá xa lạ.

+ Khi chăm lo việc lớn của mình không quên đi quyền lợi của người dân.

+ Luôn tự tin, ung dung tự tại, làm chủ các tình huống, chế ngự đối phương, sẵn sàng thích nghi với những cuộc phá hoại “năm năm”, “đời đời” của Thủy Tinh.

Lời thoại

+ Đền dựng trước như thế nào, cứ thế mà trùng tu. Không phải thượng thực hạ hư gì cả. Ở sơn gian này, có thiếu gì gỗ chò vấy và đá hoa. Ta dám chấp kẻ kia cứ dâng mãi được nước lên đây mà dỡ cho hết được gỗ quý và đá báu của ta. Còn thiếu bấy cây gỗ chò nữa, chiều nay voi trắng của ta sẽ đem về đủ. Còn đủ cẩm thạch lúc nào lót cột và lát nền, sẽ có lần lần cho thợ ngõa làm.

Phong thái, hành vi

+ Thần Non Tản phe phẩy cây phất trần, ngắm mấy con bạch tượng cắm ngà xuống sau đến, sau mươi cây gỗ rất dài, rất thẳng. Thần Non Tản truyền cho voi trắng và hiệp thợ mộc đứng cả dậy. Bọn thợ theo Thần vào đền.

So sánh: BẢNG PHỤ LỤC SỐ 3

BẢNG PHỤ LỤC SỐ 1

STT	Chi tiết về đồ vật kì ảo	Chi tiết về nhân vật kì ảo và phép thuật	Tác dụng của yếu tố kì ảo
1	Chi tiết vẽ “con trúc đao” với lời cảnh báo “có mồm thì cắp, có nắp thì đậy”	Sự xuất hiện kì lạ, phép thuật thoắt đến thoắt đi của thần núi Tẩn Viên khi ngài đến nhà cụ phó Sần.	Gia tăng tính chất bí ẩn, linh thiêng, tăng thêm sự hấp dẫn, thể hiện sự phù hợp giữa tinh cách nhân vật và chủ đề của truyện.
2	Các chi tiết về đồ vật thuộc về cõi tiên: những viên đá cuội, quả hồ đào, các loài chim, cá, thú rừng…	Nhân vật người dẫn đường và phép thuật đưa cụ phó Sần cùng hiệp thợ mộc “bay” lên đỉnh núi Tản Viên để trùng tu Đền Thượng.	Gia tăng tính chất bí ẩn, linh thiêng, tăng thêm sự hấp dẫn, thể hiện sự phù hợp giữa tính cách nhân vật và chủ đề của truyện.

BẢNG PHỤ LỤC SỐ 2

STT	Đồ vật	Chi tiết/ câu văn	Số lần xuất hiện
1	Cái lá trúc nhọn đầu	Nặn nhọt ra, có một cái ngòi xanh lè lè, dài vừa đúng một cái lá trúc. Con trúc đao! Sự trừng phạt của Thần Non Tản! Một cây trúc nhỏ bé khẳng khiu như trúc non bộ, cành và đốt rất nhiều, nhưng chỉ có mỗi một lá thôi. Một cái lá nhọn hoắt Cái lá trúc cô độc trên khóm trúc tí hon Cái lá trúc non bộ ấy vẫn xanh ngắt Cái khóm trúc non bộ có một chiếc lá Mân mê cái lá nhọn hoắt Cái lá trúc vẫn xanh tươi Cái lá trúc nhọn đầu.	11
2	Cái nón cỏ	Cái non cỏ giống kiểu nón tu lờ Ông cụ già đội non tu lờ, phất mạnh cửa tay áo rộng, ra đi	2
3	Chiếc thuyền thoi	Chiếc thuyền thoi nào tới thì cứ xuống	1
4	Quả hổ đào	Nhiều nhất hai bên suối là một giống hồ đào. Thức ăn bốn mùa trên sơn thượng là giống đào rợ Hồ.	2
5	Những viên đá cuội	Cứ những hòn cuội kia đập vỡ ra là lúa gạo. Bọn thợ mộc khuân rất nhiều đá cuội, cứ từng đống cỏ ngọn một, mang về trước lều làm gạo nấu cơm và chế rượu uống. Đá bừa bộn. Những nhân đá xanh vàng kia, cứ đập rời ram bốc bỏ mồm là đủ hương vị của một hạt cơm, một hạt xôi rồi. Nhân đá trắng, thả vào những gióng tre đằng ngà khổng lồ đựng nước suối, đem uống với nhau thấy ngà ngà mà say.	6
Tác dụng: sự răn đe và hình phạt khốc liệt đối với bất kì người nào vô tình hay cố ý để lộ bí mật của Đền Thượng và Thần Non Tản. Chính hình ảnh này cho thấy sự linh thiêng của ngôi đền và Thần Non Tản.

BẢNG PHỤ LỤC 3

So sánh	Thần Sơn Tinh (Sơn Tinh – Thủy Tinh – Nguyễn Nhược Pháp)	Thần Non Tản (Trên đỉnh non Tản – Nguyễn Tuân)
Điểm tương đồng	Đều là những hình tượng nhân vật thần linh được sáng tạo lại từ hình tượng Sơn Tinh trong truyền thuyết Sơn Tinh, Thủy Tinh. Điều miêu tả trong cuộc tranh chấp lâu dài với Thủy Tinh. Đều được xây dựng, tôn vinh bằng yếu tố kì ảo.
Sự khác biệt	Là vị thần cầu hôn, uy vũ, dũng mãnh.	Là vị thần cao cả, uy nghi.
	Là chỗ dựa vững chắc cho nàng công chúa Mị Nương và vua Hùng	Ung dung, tự tại
	Mang phong thái của một vị thần nhân tuổi trẻ tài cao	Mong phong thái của một tiên ông
	Được thể hiện bằng ngôn ngữ thơ	Được thể hiện bằng ngôn ngữ truyện.