Giáo án Ngữ văn 12 chân trời Ôn tập cuối học kì II và hệ thống hoá về văn học Việt Nam

HOẠT ĐỘNG CỦA GV – HS

SẢN PHẨM DỰ KIẾN

Nhiệm vụ 1: Ôn tập văn bản đọc

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV hướng dẫn HS làm việc nhóm nhỏ (4-6 HS) và thực hiện những yêu cầu sau:

+ HS trả lời câu hỏi 1-2-3-4-5-6 trong SGK ngữ văn 120.

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS thảo luận nhóm, vận dụng kiến thức đã học để thực hiện nhiệm vụ.

- GV quan sát, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- GV mời đại diện 2 – 3 HS lượt trình bày kết quả thảo luận.

- GV yêu cầu HS khác lắng nghe, nhận xét, đặt câu hỏi (nếu có). 

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá, chốt kiến thức.

- GV chuyển sang nội dung mới.

I. Ôn tập văn bản đọc

(1) 

Trong bài thơ “Đàn Ghi Ta Của Lor-ca” của Thanh Thảo, có một số yếu tố tượng trưng và siêu thực:

- Tượng trưng của Đàn ghi ta: Đàn ghi ta trong bài thơ đại diện cho nghệ thuật, sự cách tân và khát vọng của người nghệ sĩ. Lor-ca, một nhân vật thiên tài, được tôn vinh qua hình ảnh của cây đàn, thể hiện sự hy vọng vào một nền văn hóa mới.

- Siêu thực và hình ảnh tượng trưng: Bài thơ sử dụng ngôn ngữ trừu tượng và siêu thực để tạo ra hình ảnh độc đáo. Tiếng đàn, áo choàng đỏ, vầng trăng, lá xanh, giọt nước mắt, và chiếc ghi-ta màu bạc đều mang ý nghĩa sâu xa. Chúng tạo nên không gian tâm hồn và thể hiện cảm xúc của người thơ.

- Vai trò của yếu tố tượng trưng và siêu thực: Yếu tố này giúp thể hiện chủ đề về nghệ thuật, tình yêu và sự hy vọng. Lor-ca, qua hình ảnh của cây đàn, trở thành biểu tượng cho những người nghệ sĩ tài ba và khao khát thay đổi thế giới thông qua nghệ thuật.

(2)

Tiểu thuyết hiện đại là một thể loại văn xuôi có hư cấu, thông qua nhân vật, hoàn cảnh, và sự việc để phản ánh bức tranh xã hội rộng lớn và những vấn đề của cuộc sống con người. Đặc điểm của tiểu thuyết hiện đại bao gồm:

- Tái hiện con người và cuộc sống: Tiểu thuyết hiện đại thường sử dụng cái nhìn giàu chất văn xuôi để tái hiện cuộc sống con người và xã hội. Nhân vật và hoàn cảnh trong tiểu thuyết thường được mô tả chi tiết, giúp độc giả hiểu rõ hơn về thế giới xung quanh.

- Nhìn đời sống từ góc độ đời tư: Tiểu thuyết hiện đại thường tập trung vào cuộc sống hàng ngày, những khía cạnh cá nhân, tâm lý, và mâu thuẫn trong xã hội. Nhân vật đối diện với những quyết định, thách thức, và sự thay đổi trong cuộc sống.

- Nhân vật nếm trải: Nhân vật trong tiểu thuyết hiện đại thường phản ánh những trải nghiệm, cảm xúc, và khát vọng của con người. Họ là những người thực sự nếm trải cuộc sống, đối mặt với những vấn đề và biến cố.

- Xóa khoảng cách trần thuật và nội dung trần thuật: Tiểu thuyết hiện đại thường khám phá và khai thác các vấn đề xã hội, văn hóa, và tâm lý con người bằng cách mô tả đa dạng và đa chiều. Nó không giới hạn bởi cách kể chuyện truyền thống, mà thường sử dụng nhiều phong cách và kỹ thuật khác nhau.

Ví dụ về các tác phẩm thể hiện đặc điểm này:

- “Số đỏ” của Vũ Trọng Phụng:

+ Sử dụng lớp ngôn ngữ đa dạng và phong phú.

+ Từ ngôn ngữ vỉa hè, thành thị, ngôn ngữ lãng mạn đến ngoại lai,…đều đủ cả, nhằm góp phần diễn đạt cái xã hội mà mọi thứ đều tạp nham, xiêu vẹo.

+ Lời nói nhân vật bộc lộ được tính cách, tư tưởng, phẩm chất của nhân vật.

+ Phong cách hiện thực thể hiện trong văn bản: tái hiện chân thực hiện thực xã hội, xã hội tư sản bịp bợm, đang chạy theo lối sống văn minh rởm, hết sức lố lăng thối nát.

- “Hội chợ phù hoa” của Uy-li-am Thác-cơ-rây: Tác phẩm này cũng là một ví dụ về tiểu thuyết hiện đại, khám phá cuộc sống và tâm lý con người.

+ Điểm nhìn: bên ngoài.

+ Người kể chuyện là người chứng kiến, hiểu rõ toàn bộ câu chuyện dưới cái nhìn trực diện, khách quan, diễn tả sự việc diễn ra một cách chân thực, giúp người đọc hiểu được diễn biến của câu chuyện.

+ Lối xây dựng nhân vật phức tạp và đa chiều.

+ Ông không chỉ tập trung vào việc mô tả những đặc điểm tích cực của nhân vật mà còn khám phá sâu hơn vào những đặc điểm tiêu cực, tạo nên sự phong phú và đa dạng trong xây dựng nhân vật.

- “Mùa lá rụng trong vườn” của Ma Văn Kháng: Tác phẩm này cũng tập trung vào nhân vật và cuộc sống hàng ngày, thể hiện đặc điểm của tiểu thuyết hiện đại.

+ Tính văn xuôi.

+ Nghệ thuật kể chuyện với các điểm nhìn trần thuật khác nhau.

+ Tính phản ánh toàn vẹn đời sống.

(3)

a.

- Hai quan niệm về gia đình và xã hội (trích Số đỏ, Vũ Trọng Phụng): Phong cách trường phái hiện thực phê phán.

- Dựa vào nội dung, ý nghĩa, giá trị tác phẩm.

b.

- Trên đỉnh non Tản (Nguyễn Tuân): Phong cách trường phái chủ nghĩa hiện thực huyền ảo.

- Dựa vào nội dung, ý nghĩa, giá trị tác phẩm.

(4)

Tác giả Nguyễn Ái Quốc - Hồ Chí Minh là một nhà văn đa phong cách, người đã để lại dấu ấn sâu sắc trong văn học và lịch sử Việt Nam. Dưới đây là một số điểm cần lưu ý khi đọc tác phẩm của Người:

- Phong cách viết chính luận: Tác phẩm chính luận của Bác thường ngắn gọn, súc tích, lập luận chặt chẽ, và bằng chứng đầy thuyết phục. Bác sử dụng bút pháp đa dạng để truyền đạt thông điệp và tạo hiệu ứng luận chiến.

- Truyện kí và tính hiện đại: Tác phẩm truyện kí của Bác giàu trí tuệ và thể hiện tính chiến đấu mạnh mẽ. Bác sử dụng nghệ thuật trào phúng sắc bén để phản ánh thực tại và tạo hình tượng các nhân vật.

- Vinh danh lịch sử và văn hoá Việt Nam: Bác viết để vinh danh và quảng bá lịch sử và văn hoá Việt Nam. Tác phẩm của Bác đề cập đến các mốc son lịch sử, từ thời Lý Bôn, Ngô Quyền đến các vị vua như Hàm Nghi, Thành Thái, Duy Tân.

(5)

Tuyên ngôn Độc lập của Hồ Chí Minh không chỉ là một tài liệu lịch sử quan trọng, mà còn là một tác phẩm văn chính luận đầy tinh thần nhân văn và tư tưởng sâu sắc. Dưới đây là một số điểm đặc sắc về nghệ thuật nghị luận trong Tuyên ngôn Độc lập, cũng như điểm tương đồng với các tác phẩm Nam quốc sơn hà (tương truyền của Lý Thường Kiệt) và Bình Ngô đại cáo (Nguyễn Trãi):

- Cấu trúc lập luận chặt chẽ:

+ Tuyên ngôn Độc lập được xây dựng với ba phần chính: cơ sở pháp lý, cơ sở thực tế và lời tuyên bố độc lập.

+ Cách lập luận của Hồ Chí Minh trong Tuyên ngôn độc lập rất logic, sáng tạo và liên kết với nhau, tạo nên một văn bản hoàn chỉnh.

+ Tương tự, Nam quốc sơn hà và Bình Ngô đại cáo cũng có cấu trúc lập luận chặt chẽ, với việc sắp xếp logic các ý và dẫn chứng rõ ràng.

- Tư tưởng về quyền độc lập và tự do:

+ Tuyên ngôn Độc lập của Hồ Chí Minh khẳng định quyền sống, quyền tự do và quyền mưu cầu hạnh phúc của con người và dân tộc.

+ Tương tự, Bình Ngô đại cáo của Nguyễn Trãi cũng tôn vinh quyền độc lập của dân tộc Việt Nam và khẳng định quyền tự do của con người.

- Tình yêu nước và tương thân tương ái

+ Tuyên ngôn Độc lập của Hồ Chí Minh tố cáo tội ác của thực dân Pháp và vạch trần bộ mặt gian xảo của chúng, đồng thời ca ngợi lòng yêu nước và tình thương dân vô hạn của người Việt Nam.

+ Bình Ngô đại cáo của Nguyễn Trãi cũng thể hiện lòng yêu nước và tương thân tương ái, tố cáo tội ác của giặc và khẳng định quyền tự do của dân tộc

(6)

* Việc xử lí thông tin, sử dụng tài liệu trong văn bản thông tin được xem là quan trọng vì:

+ giúp cho người sử dụng dữ liệu này xác định được nguyên nhân vấn đề và từ đó tìm được hướng giải quyết.

+ giúp cho việc nhìn nhận vấn đề được bao quát, toàn diện và thực tế thông qua số liệu, nội dung…được xử lí.

* Căn cứ nhận biết, đánh giá:

a.

........................