Giáo án Ngữ văn 12 chân trời Bài 3: Viết bài văn nghị luận so sánh, đánh giá hai tác phẩm truyện/ kí hoặc kịch

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Nhiệm vụ 1: Tìm hiểu tri thức về kiểu bài

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV yêu cầu HS đọc SGK và trả lời câu hỏi: 

+Kiểu bài viết bài văn nghị luận so sánh, đánh giá hai tác phẩm truyện/kí hoặc kịch là gì?

+ Yêu cầu đối với kiểu bài nghị luận so sánh, đánh giá hai tác phẩm truyện/kí hoặc kịch như thế nào?

+ Bố cục bài nghị luận so sánh, đánh giá hai tác phẩm truyện/kí hoặc kịch ra sao?

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ

- HS thực hiện nhiệm vụ được giao

- GV quan sát và hỗ trợ HS (nếu cần thiết)

Bước 3: Trao đổi thảo luận, báo cáo sản phẩm

- GV mời đại diện HS trình bày kết quả trước lớp

- GV yêu cầu cả lớp lắng nghe và bổ sung (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện

- GV nhận xét về thái độ làm việc và kết quả học tập của hs

- GV chốt kiến thức và dẫn dắt sang hoạt động mới

1. Tri thức về kiểu bài

• Kiểu bài:

Bài văn nghị luận so sánh đánh giá hai tác phẩm thơ là kiểu bài nghị luận văn học dùng lí lẽ và bằng chứng để làm sang tỏ những điểm tương đồng/khác biệt về đặc điểm/giá trị nội dung và nghệ thuật của hai tác phẩm truyện/kí hoặc kịch đó.

• Yêu cầu đối với kiểu bài:

+ Chỉ ra một số điểm tương đồng, khác biệt giữa hai tác phẩm theo yêu cầu của đề bài.

+ Kết hợp so sánh với nhận xét, đánh giá về giá trị của hai tác phẩm; phân tích sự tương đồng/khác biệt giữa hai tác phẩm (như hoàn cảnh lịch sử, bối cảnh văn hóa xã hội, phong cách nghệ thuật của tác giả hay trường phái, thời đại mà tác giả đại diện…).

+ Sử dụng lí lẽ bằng chứng thuyết phục.

+ Sắp xếp luận điểm, lí lẽ, bằng chứng theo trình tự hợp lí, diễn đạt rõ ràng, mạch lạc.

• Bố cục

• Bố cục bài viết gồm có 3 phần:

+ Mở bài: Giới thiệu hai tác phẩm truyện/kí hoặc kịch và nêu nội dung, vấn đề cần so sánh, đánh giá.

+ Thân bài: Phân tích, so sánh hai tác phẩm để làm rõ điểm tương đồng, khác biệt về đặc điểm, giá trị nội dung và nghệ thuật của hai tác phẩm truyện/kí hoặc kịch. Có thể lần lượt chỉ ra những điểm tương đồng/ khác biệt về nội dung/hình thức hoặc điểm tương đồng/khác biệt trên từng khía cạnh của nội dung, vấn đề.

+ Kết bài: Khẳng định lại đặc điểm thể loại của tác phẩm, những giá trị chung và nét độc đáo ở mỗi tác phẩm nêu cảm nghĩ về phong cách sáng tác của mỗi tác giả.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Nhiệm vụ 2: Phân tích ngữ liệu tham khảo

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ 

- GV yêu cầu HS thảo luận cặp đôi, dựa vào văn bản Người lái đò sông Đà (Nguyễn Tuân), Ai đã đặt tên cho dòng sông? (Hoàng Phủ Ngọc Tường) – những điểm tương đồng, khác biệt nhìn từ thể loại và phong cách và thực hiện những yêu cầu sau:

• Cụm từ nào trong nhan đề và các đoạn mở bài, kết bài cho thấy đề tài của bài viết đã được xác định rõ ràng, cụ thể?

• Tác giả bài viết so sánh, đánh giá hai tác phẩm trên những tiêu chí nào?

• Nhận xét về cách sử dụng lí lẽ và bằng chứng của tác giả bài viết khi so sánh đánh giá hai tác phẩm?

• Nêu một số mẫu câu mà người viết thường dùng nhằm làm rõ sự tương đồng/khác biệt giữa hai tác phẩm?

• Từ bài viết trên đây, bạn rút ra những lưu ý gì khi viết bài văn nghị luận so sánh, đánh giá hai tác phẩm văn học?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV quan sát và hỗ trợ (nếu cần thiết)

Bước 3: Báo cáo kết quả học tập và thảo luận

- GV mời 2 - 3 học sinh trình trước lớp.

- GV quan sát, hỗ trợ HS (nếu cần thiết)

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét đánh giá và chuẩn kiến thức GV

II. Phân tích ngữ liệu tham khảo

• Đó có thể là:

+ Nhan đề: Những điểm tương đồng và khác biệt.

+ Mở bài: Sự tương đồng và khác biệt trong lối viết giữa hai tác giả.

+ Kết bài: Hai tác phẩm cũng cho thấy… dù….

• Các tiêu chí đưa ra để so sánh hai tác phẩm bao gồm có:

+ thể loại

+ đề tài

+ cách quan sát miêu tả đối tượng

+ cách huy động kiến thức đời sống

+ sử dụng ngôn từ

+ cái “tôi” trữ tình

• Khi đưa ra luận điểm, người viết luôn đưa kèm lí lẽ và bằng chứng trong VB.

Ví dụ: Khi nhận xét về sự khác biệt trong việc quan sát, miêu tả dòng sông:

+ Nguyễn Tuân chú ý đến vẻ đẹp tự nhiên, hùng vĩ của sông Đà: “hung bạo”, cuộc sống kịch tính.

+ Hoàng Phủ Ngọc Tường quan sát vẻ đẹp văn hóa giàu màu sắc trữ tình: “thiên tính nữ”, man dại của cô gái Di-gan.

• Làm rõ những điểm tương đồng khác biệt giữa hai tác phẩm bằng một mẫu câu so sánh: “nếu…thì…”; “tác phẩm A đã cho thấy… còn tác phẩm B…”, “trong khi tác phẩm A…thì tác phẩm B…”

+ Có thái độ khách quan, tránh lối diễn đạt cảm tính, chủ quan trong so sánh, đánh giá.

• Lưu ý:

+ Sự tương đồng trong cách lựa chọn thể loại, đề tài…

+ Tuy nhiên, hai thiên tùy bút mang hai phong cách khác nhau.

+ Nét khác biệt trong cách quan sát, miêu tả.

+ Nét riêng trong cách huy động kiến thức đời sống và sử dụng ngôn từ.