Giáo án Ngữ văn 12 chân trời Bài 4: Con gà thờ (Ngô Tất Tố)

HOẠT ĐỘNG CỦA GV- HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Nhiệm vụ 1: Tri thức ngữ văn 

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập.

• GV cho HS tìm hiểu kiến thức trong SGK trang 99-100 sau đó trả lời các câu hỏi sau đây:

+ Em hãy so sánh những điểm giống và khác nhau giữa hai thể loại phóng sự và nhật kí; sau đó hoàn thành bảng sau:

BẢNG PHỤ LỤC 1

+ Theo em thế nào là phi hư cấu? Vì sao các tác phẩm thuộc loại hình kí coi trọng tính phi hư cấu?

+ Trình bày hiểu biết của em về ngôn ngữ thân mật?

• HS tiếp nhận nhiệm vụ.

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập.

• HS thảo luận để trả lời câu hỏi.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận.

- GV mời một vài HS lên bảng trình bày, yêu cầu các HS khác nhận xét, góp ý, bổ sung.

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập.

- GV nhận xét, chốt kiến thức.

1. Tìm hiểu chung

• Phóng sự

+ Là một thể loại hình kí phản ánh những sự việc, câu chuyện mang tính thời sự và có ý nghĩa quan trọng nhất định đối với một cộng đồng xã hội, thể hiện thái độ rõ ràng của người viết đối với sự việc đó.

+ Tác giả phóng sự thường sử dụng các biện pháp nghiệp vụ báo chí như điều tra, phỏng vấn, đối thoại…. nhằm đảm bảo tính xác thực của tư liệu, đồng thời kết hợp sử dụng chọn lọc các phương tiện biểu đạt của văn học nhằm gia tăng tính giá trị nghệ thuật cho tác phẩm.

• - Nhật kí

• + Nhật kí là một thể loại thuộc loại hình kí, là hình thức tự thuật có độ tin cậy cao, được thể hiện dưới dạng ghi chép hàng ngày, có đánh số ngày, tháng, năm. Những cuốn nhật kí có giá trị văn học không đơn thuần ghi chép sự việc hàng ngày của một cá nhân mà còn giàu tính nhân văn, đặc sắc về ngôn từ và nghệ thuật.

• - Tính phi hư cấu trong phóng sự, nhật kí

+ Phi hư cấu: cách phản ánh hiện thực theo nguyên tắc đề cao tính xác thực là đặc điểm của tác phẩm thuộc loại hình kí. Phóng sự nhật kí cũng như các thể loại khác thuộc loại hình kí coi trọng việc sử dụng các chi tiết, sự kiện mang thông tin xác định có thể kiểm chứng.

+ Chi tiết, sự kiện hiện thực là loại chi tiết, sự kiện có thật trong đời sống, tồn tại một cách khách quan.

Đối với phóng sự, nhật kí việc kết hợp chi tiết, sự kiện hiện thực với trải nghiệm, thái độ và đánh giá của người viết vừa thể hiện được tính xác thực của thông tin vừa đem lại cho người đọc những nhận thức sâu sắc gắn liền với cái nhìn, tình cảm của tác giả về thông tin được phản ánh trong văn bản.

• Ngôn ngữ thân mật

+ Ngôn ngữ thân mật là loại ngôn ngữ gần gũi, tự nhiên, thoải mái được dùng trong hoàn cảnh giao tiếp không theo nghi thức, thể hiện thái độ, tình cảm thân mật với người thân bạn bè… Loại ngôn ngữ này có thể xuất hiện cả ở dạng nói. 

+ Đặc điểm:

• Thường sử dụng khẩu ngữ, tiếng lóng, từ ngữ địa phương, trợ từ, thán từ.

• Thường sử dụng câu có cấu trúc đơn giản, câu rút gọn, câu chứa các thành phần tình thái, thành phần cảm thán, thành phần gọi đáp.

BẢNG PHỤ LỤC 1

HOẠT ĐỘNG CỦA GV- HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Nhiệm vụ 1: Tìm hiểu tác giả Ngô Tất Tố 

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập.

- GV cho HS phân vai thực hiện chuyên mục “Chân dung cuộc sống”.

Tìm hiểu về cuộc đời cũng như sự nghiệp của nhà văn Ngô Tất Tố:

+ Thân thế, sự nghiệp.

+ Tác phẩm chính.

- HS thực hiện nhiệm vụ

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập.

- HS chia vai đóng cặp để thực hiện phỏng vấn.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận.

- GV mời các nhóm HS phát biểu, yêu cầu cả lớp nhận xét, bổ sung. 

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập.

- GV nhận xét, đánh giá, chốt kiến thức.

I. Tìm hiểu chung

1. Tác giả

a. Tiểu sử

- Tên: Ngô Tất Tố.

- Năm sinh: 1894 – 1954.

- Quê quán: xã Mai Lâm, huyện Đông Anh, Hà Nội.

- Ông là nhà văn, nhà báo, nhà nghiên cứu dịch giả có nhiều đóng góp quan trọng. 

b. Tác phẩm chính

- Ông nổi tiếng với các tiểu thuyết bao gồm có: Tắt đèn, Lều chõng và phóng sự Việc làng.

2. Phóng sự “Con gà thờ”

- Thể loại: Phóng sự

- Xuất xứ: Trích từ phóng sự Việc làng.

- Việc làng gồm có mười sáu thiên, ghi chép những tập tục của làng quê miền Bắc thời kì trước Cách mạng tháng Tám.

- Con gà thờ nằm ở thiên thứ mười, viết về tục “lên lão” trước kia ở miền quê.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV- HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Nhiệm vụ 1: Tìm hiểu tính phi hư cấu, thủ pháp nghệ thuật, sự kết hợp chi tiết, sự kiện hiện thực với trải nghiệm, thái độ và đánh giá của người viết trong phóng sự.

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập.

- GV hướng dẫn HS tìm hiểu về tính phi hư cấu, thủ pháp nghệ thuật, sự kết hợp chi tiết, sự kiện hiện thực thông qua 4 trạm dừng chân: 

+ Trạm dừng chân 1: Liệt kê các sự việc chính theo trình tự được thuật lại trong văn bản.

+ Trạm dừng chân 2: Xác định ngôi kể, điểm nhìn trong văn bản và nêu tác dụng của ngôi kể, điểm nhìn ấy.

+ Trạm dừng chân 3: Liệt kê một số ví dụ về lời miêu tả; lời kể, lời bàn luận – trữ tình của nhân vật “tôi” và nêu tác dụng của cách kết hợp miêu tả với trần thuật trong văn bản.

+ Trạm dừng chân 4: Nêu ít nhất hai ví dụ về chi tiết, sự kiện hiện thực và thái độ, đánh giá của người viết đối với các chi tiết đó.

- Các nhóm tiếp nhận nhiệm vụ.

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập.

- Các nhóm thảo luận để trả lời.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận.

- GV mời đại diện các nhóm lên bảng yêu cầu các nhóm khác nhận xét, góp ý, bổ sung.

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập.

- GV nhận xét, chốt kiến thức.

II. Khám phá văn bản

1. Tìm hiểu tính phi hư cấu, thủ pháp nghệ thuật, sự kết hợp chi tiết, sự kiện hiện thực với trải nghiệm, thái độ và đánh giá của người viết trong phóng sự.

Trạm dừng chân 1:

• Trình tự các sự việc được thuật lại trong văn bản Con gà thờ:

+ Giới thiệu khái quát về gia thế của ông chủ trọ làng V.Đ.

+ Chọn mua gà.

+ Nuôi và chăm sóc gà (hãm gà, vỗ béo gà…) rất cẩn thận, đặc biệt và hết sức thành kính.

+ Sự kiện gà bị ốm: Gà ốm cùng lúc với mẹ bị ốm nhưng ông chỉ chú tâm chăm sóc gà. Dân làng đến thăm chỉ hỏi han, lo lắng cho đôi gà, không đoái hoài gì đến mẹ ông chủ cũng đang ốm.

+ Đôi gà được chữa trị, cầu khấn, mạnh khỏe trở lại.

+ Luộc gà, đồ xôi, chuẩn bị lễ thần mừng “lên lão”.

Trạm dừng chân 2:

• Ngôi kể: VB được kể ở ngôi thứ nhất bởi nhân vật “tôi”. Người kể chuyện xưng “tôi” kể sự kiện, miêu tả nhân vật, con người và “thâm nhập” vào suy nghĩ, tâm trạng nhân vật. Người kể không chỉ kể lại công việc nuôi gà mà còn thấu hiểu những lo lắng vì gà bị ốm, cũng như sự thỏa mãn, toại nguyện khi còn gà thờ đạt 7kg….của ông chủ nhà trọ. 

• Điểm nhìn: Các tình tiết, sự kiện đều từ điểm nhìn gần gũi của nhân vật “tôi”. Trong mối quan hệ giữa “tôi” là người ở trọ và “ông chủ trọ”, “tôi” thấy “ông chủ trọ” đang là một người ung dung, sung sướng, chỉ vì nuôi hai con gà thờ mà trở nên rất vất vả. Bên cạnh điểm nhìn từ bên ngoài nhừ vậy, còn là điểm nhìn từ bên trong, xuyên qua nội tâm, tâm trạng nhân vật. Ông chủ trọ lo lắng, sợ hãi khi gà bị ốm: nhẹ lòng, mãn nguyện khi công việc nuôi đôi gà thờ hoàn tất: “Đời tôi như thế là mãn nguyện”.

• Tác dụng của ngôi kể và điểm nhìn từ người kể chuyện: “Tôi” trong vai người kể chuyện đã đem lại cho tác phẩm một góc nhìn của người chứng kiến, giúp cho sự trình bày, đánh giá con người, đời sống trong tác phẩm vừa đáng tin cậy, vừa phong phú, đa chiều.

Trạm dừng chân 3:

Liệt kê những ví dụ về lời miêu tả, lời kể và lời bàn luận trữ tình:

+ Lời miêu tả: Đôi gà mới lạ làm sao! Nó lớn bằng con chim câu và trọc lông lốc như đầu ông sư. Từ cổ đến đuôi toàn là thứ thịt đỏ hỏn, lơ thơ điểm ít sợi lông tơ. Mỗi con ở hài vút cánh, đều có hai cái lông cánh lớn bằng vảy ốc và cong vênh lên như miếng cau khô để ngửa…..

+ Lời kể: Dẫu không phải là tay cự phú, trong nhà cũng có gần sáu mẫu ruộng, một con trâu cái, một con lợn nái, thóc lúa đủ ăn từ vụ nọ đến vụ kia, tiền bạc tiêu đâu sẵn đó, nếu chỉ bảy, tám chục đồng trở lại, dù là việc bất thình lình, cũng không phải vay của ai…

+ Lời bàn luận – trữ tình: Ở làng V.Đ ông chủ trọ của tôi đáng lẽ cũng là bậc sướng; Ở thông quê, như vậy cũng là tiền cách…

• Tác dụng của cách kết hợp miêu tả với trần thuật VB:

+  Miêu tả giúp lời trần thuật thêm sinh động, đa dạng.

+ Tạo những “điểm nhấn” để thu hút sự chú ý của người đọc.

+ Tăng tính nghệ thuật cho VB.

Trạm dừng chân 4:

BẢNG PHỤ LỤC SỐ 1