Giáo án Ngữ văn 12 chân trời Bài 9: Dòng Mê Kông "giận dữ" (Theo Hoàng Nam, Thu Hằng, Hoàng Khánh, Thanh Hạ)

HOẠT ĐỘNG CỦA GV- HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Nhiệm vụ 1: Tìm hiểu nhóm tác giả 

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập.

- GV chuyển giao nhiệm vụ cho HS thực hiện tại nhà: 

+ Tìm hiểu nhóm tác giả của văn bản Dòng sông Mê Kông “giận dữ”.

- HS thực hiện nhiệm vụ

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập.

- HS chia vai đóng cặp để thực hiện phỏng vấn.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận.

- GV mời các nhóm HS phát biểu, yêu cầu cả lớp nhận xét, bổ sung. 

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập.

- GV nhận xét, đánh giá, chốt kiến thức.

I. Tìm hiểu chung

1. Tác giả

- Nội dung: Hoàng Nam, Thu Hằng.

- Đồ hoạ: Hoàng Khánh, Thanh Hạ.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV- HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Nhiệm vụ 1: Khám phá văn bản

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập.

- GV chia lớp thành các nhóm thảo luận trong vòng 3 phút để trả lời câu hỏi sau đây:

+ Xác định kiểu bố cục của văn bản. Nhận xét mức độ phù hợp giữa nhan đề với nội dung của văn bản. Đề xuất một nhan đề khác cho văn bản và lí giải cơ sở đề xuất của bạn.

+ Những thông tin, dữ liệu được nêu trong văn bản có ý nghĩa thời sự trong thời điểm hiện tại hay không? Hãy lí giải.

+ Xác định thông tin cơ bản và thông tin chi tiết của phần văn bản Sông đói “ngoạm bờ”. Phân tích vai trò của các thông tin chi tiết trong phần văn bản trên.

+ Nhận xét hiệu quả sử dụng của những từ ngữ như vết thương, nội soi tổng quát, cơ thể tự nhiên trong phần văn bản: “Khi “vết thương” ở bờ sông vừa tạm lành, các cơ quan chuyên môn lại phát hiện mối nguy mới nhiều khả năng sẽ phức tạp hơn cho cù lao An Bình…. Như chặt phá rừng, xây dựng đập hay khai thác cát, đều sẽ phải t
trả giá””.

+ Nếu văn bản không sử dụng phương tiện phi ngôn ngữ thì hiệu quả biểu đạt của thông tin sẽ như thế nào?

+ Xác định đề tài của văn bản. Đề tài ấy có ý nghĩa như thế nào trong bối cảnh phát triển kinh tế - xã hội của vùng Đồng Bằng sông Cửu Long hiện nay?

+ Bạn đánh giá như thế nào về quan điểm: “Mọi tác động qua lại giữa con người và dòng sông đều mang tính nhân quả, có tầm ảnh hưởng liên khu vực”.

- Các nhóm tiếp nhận nhiệm vụ.

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập.

- Các nhóm thảo luận để trả lời.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận.

- GV mời đại diện các nhóm lên bảng yêu cầu các nhóm khác nhận xét, góp ý, bổ sung.

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập.

- GV nhận xét, chốt kiến thức.

II. Khám phá văn bản

(1)

VB trình bày thông tin theo trật tự logic, cụ thể là quan hệ nhân quả:

+ Liệt kê: Nhóm tác giả đã trình bày hàng loạt dữ liệu nhằm cung cấp thông tin về thực trạng sạt lở bờ sông đáng báo động ở khu vực ĐBSCL.

+ Quan hệ nhân quả: Trình bày nguyên nhân dẫn đến tình trạng sạt lở bờ sông là do tỷ lệ xói – bồi ngày càng chênh lệch ở các khu vực dọc theo những con sông lớn., tình trạng khai thác cát quá mức của con người, kết quả   là “những người sống phụ thuộc nhiều nhất vào sông Mê Kông đang phải trả giá cho những lỗi lầm không phải họ gây ra”.

Nhận xét mối quan hệ giữa nhan đề và nội dung của VB: Nhan đề rất phù hợp và khái quát được nội dung VB. Tất cả các thông tin chính của VB đều được trình bày để làm rõ nguyên nhân gây nên tình trạng sạt lở bờ sông nghiêm trọng ở khu vực ĐBSCL là do những tác động quá mức của con người đến dòng sông hậu quả là dòng sông “phẫn nộ” quyết lấy lại tất cả, kể cả tính mạng của con người. Nhan đề ấy còn cho thấy được hậu quả khôn lường của việc khai thác thiên nhiên đến cạn kiệt.

Đề xuất nhan đề khác: HS có thể tham khảo Tình trạng sạt lở bờ sông ở khu vực Đồng bằng Sông Cửu Long, Nguyên nhân sạt lở nghiêm trọng ở Đồng bằng Sông Cử Long….

(2)  

Những thông tin, dữ liệu được nêu trong VB vẫn có ý nghĩa thời sự trong thời điểm hiện tại vì những thông tin, dữ liệu trong VB đều có tình mới mẻ, cập nhật:

+ Thông tin về những vụ sạt lở xảy ra tại một số địa phương ở ĐBSCL xảy ra tại những thời điểm rất gân với hiện tại, chẳng hạn như vụ sạt lở đất ở cù lao An Bình, tỉnh Vĩnh Long vào chiều ngày 5/12/2022.

+ Những con số thống kê và tình trạng sạt lở bờ sông ở khu vực ĐBSCL được tính đến năm 2022. Trong đó có những thông tin dữ liệu về tình trạng sạt lở khai thác cát quá mức của các mô cát ởhai bên bờ sông tại thời điểm năm 2012. 

=> Những thông tin, dữ liệu ấy cho thấy dù được thống kê từ năm 2012 thì đó vẫn là nguyên nhân mang tính dự đoán cho hệ quả xảy ra đúng vào năm 2022 (sự cố sạt lở lịch sử cuối năm 2022 tại cù lao An Bình).

=> Tất cả những thông tin, dữ liệu được nêu trong VB vẫn có ý nghĩa thời sự trong thời điểm hiện tại.

(3)  Thông tin cơ bản của phần VB Sông đói “ngoạm bờ”: Lí do gây nên tình trạng sạt lở bờ sông nghiêm trọng ở khu vực ĐBSCL tải lượng phù sa từ thượng nguồn sông Mê Kông giảm, dẫn đến tỷ lệ xói – bồi ngày càng chênh lệch ở hầu hết địa phương dọc theo những con sông lớn’ thực trạng khai thác cát quá mức do nhu cầu sử dụng cát của con người ngày càng lớn => Cả dòng sông và con người đều trong cơn khát cát. Khi mất đi nguồn dinh dưỡng tự  nhiên dòng sông tất yếu sẽ “ngoạm bờ”.

- Các chi tiết của phần VB sông đói “ngoạm bờ”:

........................