Giáo án Ngữ văn 12 chân trời Bài 6: Đàn ghi ta của Lor-ca (Thanh Thảo)

HOẠT ĐỘNG CỦA GV- HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Nhiệm vụ 1: Tìm hiểu tác giả Thanh Thảo.

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập.

- GV chia lớp thành nhóm (2 bàn kết hợp thành 1 nhóm) để trả lời câu hỏi:

+ Nhóm 1: Tiểu sử

+ Nhóm 2: Sự nghiệp

+ Nhóm 3: Tác phẩm tiêu biểu

- HS thực hiện nhiệm vụ.

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập.

- HS đọc thông tin trong SGK chuẩn bị kiến thức.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận.

- GV mời các nhóm HS phát biểu, yêu cầu cả lớp nhận xét, bổ sung. 

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập.

- GV nhận xét, đánh giá, chốt kiến thức.

1. Tìm hiểu tác giả Thanh Thảo và văn bản Đàn ghi ta của Lor-ca.

2. Tác giả.

a. Tiểu sử

- Tên: Thanh Thảo tên khai sinh là Hồ Thành Công.

 - Sinh: 1946.

- Quê quán:  Tỉnh Quảng Ngãi.

- Ông tốt nghiệp Trường Đại học Tổng hợp Hà Nội sau đó vào chiến trường miền Nam tham gia chiến đấu.

b. Sự nghiệp

- Sau năm 1975, ông viết báo, tiểu luận phê bình và nhiều thể loại khác song đóng góp quan trọng nhất của ông là ở lĩnh vực thơ.

- Thơ Thanh Thảo giàu suy tư, trăn trở về những vấn đề của xã hội và thời đại, thể hiện sự nỗ lực cách tân thơ ca, tìm kiếm những cách biểu đạt mới qua hình thức câu thơ tự do với nhịp điệu và những liên tưởng phóng khoáng, có sức khơi gợi mạnh mẽ.

c. Tác phẩm chính

- Các tác phẩm chính của Thanh Thảo gồm có: Những người đi tới biển (1977), Dấu chân qua trăng cỏ (1978), Những ngọn sóng mặt trời (1981), Khối vuông ru-bích (1985), Từ một đến một trăm (1988)…

Nhiệm vụ 2: Tìm hiểu tác phẩm Đàn ghi ta của Lor-ca

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập.

- GV chia lớp thành nhóm nhỏ 3-4 HS để thảo luận trả lời các câu hỏi sau:

+ Nhóm 1: Trình bày hoàn cảnh sáng tác và xuất xứ của tác phẩm Đàn ghi ta của Lor-ca?

- HS thực hiện nhiệm vụ.

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập.

- HS đọc thông tin trong SGK chuẩn bị kiến thức.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận.

- GV mời các nhóm HS phát biểu, yêu cầu cả lớp nhận xét, bổ sung. 

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập.

- GV nhận xét, đánh giá, chốt kiến thức.

- GV bổ sung các thông tin liên quan đến Lor-ca:

+ Lor-ca tên đầy đủ là Phê-đê-ri-cô Gác-xi-a Lor-ca (1898 – 1936). Là một nghệ sĩ nổi tiếng của Tây Ban Nha. Từ nhỏ ông được coi là thần đồng nghệ thuật với nhiều năng khiếu thiên bẩm trên các lĩnh vực: thơ cơ, hội họa, âm nhạc, sân khẩu… Lor-ca có ý thức cách tân nghệ thuật thơ ca một cách mạnh mẽ và đã tham gia tích cực vào cuộc đấu tranh chống lại thế lực độc tài phát xít Phrăng-cô.

+ Ngày 16/7/2936 trên đường trở về quê hương, ông bị bọn dân vệ của Phrăng-cô giết và phi tang xác. Cái chế của ông khơi lên một làn sóng phẫn nộ mạnh mẽ trên thế giới đối với bè lũ Phrăng-cô, tên tuổi của Lor-ca trở thành biểu tượng của tinh thần chiến đấu chống lại chủ nghĩa phát xít.

+ Thơ của Lor-ca là biểu tượng của tự do và cái đẹp, của dân chủ và nhân quyền, giàu tính tượng trưng, siêu thực. Nhân cách nghệ sĩ của ông được nhiều người biết đến qua câu thơ nổi tiếng: “Khi tôi chết hãy chôn tôi với cây đàn”.

1. Tác phẩm

Xuất xứ

• Đàn ghi ta của Lor-ca được rút từ tập Khối vuông ru-bích.

• Tập thơ thể hiện rõ qua phong cách thơ Thanh Thảo: giàu tính chất tượng trưng và siêu thực. Thể hiện cái tôi nội cảm, hướng tới vẻ đẹp tinh thần của con người, đặc biệt quan tâm đến những nhà thơ, nhà văn lớn có nhân cách và số phận đặc biệt như Cao Bá Quát, Nguyễn Đình Chiểu, Xéc-gây Ê-xê-nhin, Gác-xi-a Lor-ca….

HOẠT ĐỘNG CỦA GV- HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Nhiệm vụ 1:Tìm hiểu một số yếu tố của thơ trữ tình hiện đại: ngôn ngữ, hình tượng, biểu tượng, yếu tố tượng trưng, siêu thực

Bứơc 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập.

GV cho HS chia thành các nhóm nhỏ để thực hiện tìm hiểu một số yếu tố của thơ trữ tình hiện đại: ngôn ngữ, hình tượng, biểu tượng, yếu tố tượng trưng, siêu thực thông qua 6 các trạm dừng chân sau đây:

+  Trạm 1: Bài thơ này có gì khác thường về hình thức (dấu câu, độ dài ngắn của khổ thơ/dòng thơ...). Xác định thể loại, bố cục bài thơ và mạch cảm xúc của tác giả.

+ Trạm 2: Tác giả Thanh Thảo đã sử dụng những từ ngữ, hình ảnh nào để gợi tả hình tượng nhà thơ Lor-ca trong hai khổ thơ đầu? Những từ ngữ, hình ảnh đó có điểm gì độc đáo?

+ Trạm 3: Một số biểu tượng được sử dụng trong bài thp? Lí giải ý nghĩa của các biểu tượng đó?

+ Trạm 4: Việc lặp lại âm thanh tiếng đàn “li-la-li-la, li-la” có tác dụng gì?

+ Trạm 5: Nhạc điệu của khổ thơ thứ hai, thứ ba có gì đặc biệt và được tạo nên từ những yếu tố nào?

+ Trạm 6: Nêu cảm nhận của bạn về hình tượng nhà thơ Lor-ca được thể hiện trong bài thơ.

• HS tiếp nhận nhiệm vụ.

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập.

• HS làm việc theo cặp đôi hoặc đọc lại văn bản theo yêu cầu suy nghĩ để hoàn thành nhiệm vụ.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận.

• GV mời 2-3 HS trình bày trước lớp yêu cầu cả lớp nhận xét, bổ sung.

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập.

• GV nhận xét đánh giá chốt kiến thức.

II. Phân tích hình tượng Lor-ca

1.  Tìm hiểu một số yếu tố của thơ trữ tình hiện đại: ngôn ngữ, hình tượng, biểu tượng, yếu tố tượng trưng, siêu thực 

Trạm 1:

- Các dòng thơ không có dấu câu, dòng thơ, khổ thơ có độ dài, ngắn khác nhau.

- Bố cục và mạch cảm xúc:

+ Phần 1: 6 cầu đầu: Hình ảnh người nghệ sĩ tự do, cô độc trong bối cảnh không gian rộng lớn.  

+ Phần 2: 16 dòng tiếp theo: Hình ảnh Lor-ca bị hạ sát và niềm xót xa, tiếc thương của tác giả.

+ Phần 3: Còn lại: Hình ảnh bất tử của Lor-ca.

=> Mạch cảm xúc của bài thơ được triển khai từ sự cảm thương với người nghệ sĩ đơn độc đến sự xót xa tiếc thương của tác giả đối với cái chết của Lor-ca và niềm tin vào sự bất tử của ông.

Trạm 2:

PHỤ LỤC SỐ 1

Trạm 3:

- Áo choàng đỏ gắt: Biểu tượng cho người dũng sĩ, cũng là biểu tượng cho người nghệ sĩ Lor-ca trong cuộc đấu tranh cho khát vọng dân chủ, cho những cách tân trong nghệ thuật.

- Tiếng ghi ta nâu, tiếng ghi ta xanh lá, tiếng ghi ta tròn bọt nước, tiếng ghi ta màu bạc: Biểu tượng cho những cách tân trong nghệ thuật của Lor-ca.

=> Hành động ném lá bùa vào xoáy nước, ném trái tim vào lặng yên: Biểu tượng cho sự hi sinh vì nghệ thuật của người nghệ sĩ, đồng thời cũng có thể là biểu tượng của sự giải thoát cho Lor-ca khỏi những đau khổ trần gian.

Trạm 4:

- Việc lặp lại âm thanh tiếng đàn “li-la lia-la li-la” có tác dụng gợi tả âm thanh vang mãi, không dứt của chùm hợp âm tiếng đàn ghi ta, đồng thời gợi tả sự bất tử của Lor-ca va nghệ thuật của ông.

Trạm 5:

Các dòng thơ được viết theo lối vắt dòng, câu thơ dài, ngắn khác nhau. Khổ thơ thứ hai gần như không có vần (chỉ có 2/6 dòng dùng vân thông, nhạc điệu có phần trúc trắc, gợi tả sự kinh hoàng, nhạc điệu có phần du dương, vang xa, gợi tả sự trường tồn của nghệ thuật của Lor-ca.

Trạm 6: 

HS có thể phát triển suy nghĩ của bản thân.

PHIẾU HỌC TẬP SỐ 1

Nhiệm vụ 2:Tìm hiểu chủ đề và mối quan hệ giữa chủ đề với hình thức nghệ thuật của tác phẩm

Bứơc 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập.

.................

III. Tìm hiểu chủ đề và mối quan hệ giữa chủ đề với hình thức nghệ thuật của tác phẩm

.................