Giáo án Ngữ văn 9 Chân trời bài Ôn tập cuối học kì I

Các bộ phận của văn học Việt Nam

Tên văn bản văn học đã học ở học kì I

Văn học dân gian

Không có

Văn học Viết

Văn học chữ Hán

+ Chuyện người con gái Nam Xương (Nguyễn Dữ).

+ Truyện lạ nhà thuyền chài (Lê Thánh Tông).

Văn học chữ Nôm

+ Lục Vân Tiên cứu Kiều Nguyệt Nga (Trích Truyện Lục Vân Tiên, Nguyễn Đình Chiểu). 

+ Thúy Kiều báo ân, báo oán (Trích Truyện Kiều, Nguyễn Du) 

+ Tiếng đàn giải oan (Truyện thơ Nôm khuyết danh).

Văn học chữ Quốc ngữ

+ Quê hương (Tế Hanh).

+ Bếp lửa (Bằng Việt).

+ Vẻ đẹp của Sông Đà (Nguyễn Tuân).

+ Mùa xuân nho nhỏ (Thanh Hải).

+ Sơn Tinh, Thủy Tinh (Nguyễn Nhược Pháp).

A

(thể loại/ kiểu văn bản)

B

(đặc điểm)

a. là thể loại có cốt truyện thường theo một trong hai mô hình Gặp gỡ – Tai biến  – Đoàn tụ hoặc Nhân – Quả.

b. là thể loại văn xuôi tự sự thời trung đại, phản ánh hiện thực qua những yếu tố kì lạ, hoang đường.

c. là văn bản được viết để cung cấp thông tin về một danh lam thắng cảnh hoặc di tích lịch sử.

d. là văn bản mà người viết cần kết hợp cả cách trình bày vấn đề khách quan và cách trình bày chủ quan để tạo sức thuyết phục cho văn bản.

đ. là thể loại mà ngôn ngữ có đặc điểm hàm súc, ngắn gọn, nhiều hình ảnh, giàu sức gợi, được tổ chức thành một cấu trúc đặc biệt có vần, nhịp, thanh điệu, đối,...

e. là văn bản dùng để ghi lại thông tin của việc trao đổi về một chủ đề nhất định, trong đó có hệ thống câu hỏi và câu trả lời.

Nội dung so sánh

Truyện truyền kì

Truyện thơ Nôm

Điểm giống nhau

Thể loại tự sự của văn học viết.

Điểm khác nhau

- Viết bằng chữ Hán.

- Thể loại tự sự được viết bằng văn xuôi, phát triển mạnh ở thế kỉ XVI – XVII.

- Cốt truyện: thường sử dụng yếu tố kì ảo tạo nên những biến đổi bất ngờ và hợp lí hóa những điều ngẫu nhiên, bất bình thường…

- Viết bằng chữ Nôm/

- Thể loại tự sự được viết bằng văn vần chủ yếu là thể thơ lục bát, phát triển mạnh vào cuối thế kỉ XVIII và thế kỉ XIX.

- Cốt truyện: thường theo một trong hai mô hình: gặp gỡ (hội ngộ) – tai biến (lưu lạc) – đoàn tụ (đoàn viên), hoặc mô hình nhân – quả (ở hiền gặp lành, ở ác gặp dữ…

STT

Tên văn bản

Tác giả

Thể loại

Một số nét đặc sắc

Nội dung

Hình thức

1

Mùa xuân nho nhỏ

Thanh Hải

Thơ

Bài thơ Mùa xuân nho nhỏ là tiếng lòng tha thiết yêu mến và gắn bó với đất nước, với cuộc đời, thể hiện ước nguyện chân thành của nhà thơ được cống hiến cho đất nước, góp một “mùa xuân nho nhỏ” của mình vào mùa xuân lớn của đất nước, của dân tộc.

- Bài thơ theo thể năm tiếng, có nhạc điệu trong sáng, tha thiết, gần gũi với dân ca, nhiều hình ảnh đẹp, giản dị, gợi cảm với những phép so sánh và ẩn dụ sáng tạo.

2

Tính đa nghĩa trong bài thơ “Bánh trôi nước”

Vũ Dương Quỹ

VB

nghị luận

Qua việc phân tích hai luận điểm trên, bài viết Tính đa nghĩa trong bài thơ “Bánh trôi nước” không chỉ chứng minh được tính đa nghĩa của bài thơ Bánh trôi nước, rằng hình tượng chiếc bánh trôi và quá trình làm bánh chính là biểu tượng ẩn dụ cho cuộc đời, số phận người phụ nữ thời phong kiến mà còn giúp bạn đọc thấy được bút pháp miêu tả tài tình của nữ sĩ Hồ Xuân Hương.

- Luận điểm rõ ràng, luận chứng minh bạch, giàu sức thuyết phục.

- Cách nêu dẫn chứng đa dạng, lời văn giản dị, giàu hình ảnh và cảm xúc.

3

Cột cờ Thủ Ngữ - di tích cổ bên sông Sài Gòn

Ngô Nam

VB thông tin

Văn bản Cột cờ Thủ Ngữ - Di tích cổ bên sông Sài Gòn đã cung cấp những thông tin về lịch sử hình thành cũng như những nét độc đáo trong kiến trúc của công trình biểu tượng cho Thành phố Hồ Chí Minh. Qua đó, người đọc hiểu được lí do Cột cờ Thủ Ngữ được xem là di tích cổ bên sông Sài Gòn và những giá trị văn hóa lịch sử mà công trình này mang lại cho Thành phố.

- Trình bày rõ ràng, sử dụng các đề mục.

- Sử dụng yếu tố miêu tả hợp lý, giúp bài viết trở nên hấp dẫn, lôi cuốn.

- Sử dụng nhiều hình ảnh minh họa trực quan, sinh động.

- Vận dụng từ ngữ chuyên ngành đa dạng, hợp lý, giúp cung cấp nhiều kiến thức bổ ích, lí thú.

4

Dế chọi

Bồ Tùng Linh

Truyện truyền kì

- Phê phán nền chính trị tàn bạo, suy thoái.

- Phê phán chế độ khoa cử, hủ lậu.

- Cốt truyện tuyến tính.

- Truyện có kết cấu hết sức chặt chẽ. Chặt chẽ mà vẫn có những biến hoá khôn lường, hợp lí và logic chứ không đơn điệu, cứng nhắc.

- Nghệ thuật xây dựng nhân vật tài tình, nhân vật được xây dựng qua lời nói và hành động.

- Sử dụng yếu tố kỳ ảo đan xen với yếu tố thực làm nổi bật giá trị tố cáo của tác phẩm.

5

Tiếng đàn giải oan

Khuyết danh

Truyện thơ Nôm

Văn bản kể về việc Thạch Sanh bị Lý Thông lừa giam vào ngục. Dù chàng đã biết Lý Thông hại mình nhưng với bản tính nhân từ, Sanh không oán thán, phàn nàn. Chàng buồn nên mang đàn ra gảy nhưng tiếng đàn thần đã nói hộ những oan tình của Thạch Sanh. Khi nghe tiếng đàn, công chúa vui mừng. Nàng nói được như lúc xưa và giãi bày mọi sự cho vua cha. Nhà vua đã truyền gọi Thạch Sanh ngay.

=> Thông điệp: Hãy tin vào lẽ phải, kẻ gian dối bất nhân, bất nghĩa sẽ bị vạch mặt; người ngay thẳng, thật thà, quên mình làm việc nghĩa sẽ được báo đáp.

- Truyện sử dụng nhiều chi tiết tưởng tượng thần kì độc đáo và giàu ý nghĩa.

- Thể thơ lục bát, ngôn ngữ giản dị mà giàu sức gợi.

Loại văn bản

Bài học kinh nghiệm

Văn bản nghị luận

+ Nắm được luận đề (vấn đề chủ yếu đưa ra để bàn luận).

+ Tiếp đó, nắm được hệ thống luận điểm, luận cứ và luận chứng.

+ Bố cục của bài văn nghị luận luôn chặt chẽ, mạch lạc, các phần nối kết với nhau theo một trình tự lô-gíc không thể tách rời hay đảo ngược vị trí.

+ Các lí lẽ luôn đi kèm bằng chứng cụ thể nên có sức thuyết phục cao, không thể bác bỏ.

+ Quan điểm, thái độ của người viết.

Văn bản thông tin

+ Hiểu rõ mục đích của văn bản.

+ Xác định được cấu trúc của văn bản.

+ Hiểu những từ ngữ, cách triển khai phù hợp.

+ Hiểu được ý nghĩa văn bản muốn truyền tải đến bạn đọc.

+ Xác định yếu tố phi ngôn ngữ và tác dụng của chúng trong văn bản.