Giáo án Ngữ văn 9 Chân trời bài 5: Tiếng đàn giải oan (Truyện thơ Nôm khuyết danh)

HOẠT ĐỘNG CỦA GV – HS

SẢN PHẨM DỰ KIẾN

Nhiệm vụ: Hướng dẫn HS trải nghiệm cùng văn bản.

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

 - GV yêu cầu HS làm việc cá nhân, thực hiện yêu cầu dưới đây: 

+ GV hướng dẫn cách đọc và cho HS đọc trực tiếp văn bản, kĩ năng suy luận khi đọc văn bản truyện thơ Nôm.

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS làm việc cá nhân, vận dụng kiến thức đã học để thực hiện nhiệm vụ.

- GV quan sát, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động 

- GV mời đại diện 1 - 2 HS trình bày sản phẩm.

- GV yêu cầu HS khác lắng nghe, nhận xét, đặt câu hỏi (nếu có). 

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá, chốt kiến thức.

- GV chuyển sang nội dung mới.

I. Trải nghiệm cùng văn bản

1. Đọc

- Cách đọc: Khi đọc, HS cần nhấn mạnh vào các điển tích, điển cố và chú ý đến phần giải thích nghĩa các từ khó.

- Lưu ý: khi đọc truyện thơ, em cần:

+ Xác định và phân tích cốt truyện, các chi tiết tiêu biểu, nhân vật, lời thoại.

+ Xác định và phân tích chủ đề, tư tưởng của văn bản và thông điệp tác giả gửi gắm qua văn bản.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV – HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Nhiệm vụ 1: Tìm hiểu chủ đề, cốt truyện và nhân vật của truyện thơ Nôm trong văn bản Tiếng đàn giải oan

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV yêu cầu HS thảo luận nhóm nhỏ gồm 4 HS theo kĩ thuật Khăn trải bàn với vị trí ngồi như hình vẽ dưới đây:

- GV yêu cầu HS hoàn thành những nhiệm vụ sau:

+ Xác định chủ đề của văn bản và chỉ ra một số căn cứ giúp em xác định được chủ đề.

+ Tìm đọc truyện thơ “Thạch Sanh” và tóm tắt cốt truyện. Cốt truyện ấy đã thể hiện đặc điểm chung nào của cốt truyện truyện thơ Nôm?

+ Tóm tắt các sự kiện được kể, liệt kê các nhân vật và xác định nhân vật chính trong văn bản “Tiếng đàn giải oan”. Nhân vật chính là người như thế nào? Từ đó, nhận xét về nghệ thuật xây dựng nhân vật trong truyện thơ.

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ

- HS vận dụng kiến thức đã học và trả lời câu hỏi. 

- GV quan sát, hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận 

- GV mời đại diện 1 – 2 HS mỗi nhóm trình bày kết quả.

- Các nhóm khác lắng nghe, đặt câu hỏi (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ

- GV nhận xét, bổ sung.

- GV chuyển sang nhiệm vụ mới.

Nhiệm vụ 2: Phân tích nhân vật kì ảo của truyện thơ Nôm trong văn bản Tiếng đàn giải oan

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV yêu cầu HS thảo luận nhóm đôi Think – Pair - Share hoàn thành Phiếu học tập phân tích đồ vật kì ảo – cây đàn trong văn bản Tiếng đàn giải oan.  

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ

- HS vận dụng kiến thức đã học và trả lời câu hỏi. 

- GV quan sát, hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận 

- GV mời đại diện 1 – 2 HS mỗi nhóm trình bày kết quả.

- Các nhóm khác lắng nghe, đặt câu hỏi (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ

- GV nhận xét, bổ sung.

- GV chuyển sang nhiệm vụ mới.

II. Suy ngẫm và phản hồi

1. Đặc điểm của truyện thơ Nôm trong văn bản Tiếng đàn giải oan

a. Cốt truyện

- Tóm tắt: Giới thiệu gia đình họ Thạch  Thạch ông ra đi và Thạch Sanh chào đời, Thạch bà qua đời  Thanh Sanh gặp Lý Tĩnh  Thạch Sanh gặp Lý Thông  Lý Thông cùng mẹ lập mưu  Lý Thông lừa Thạch Sanh  Thạch Sanh chém xà tinh  Lý Thông cướp công Thạch Sanh  Công chúa Quỳnh Nga kén chồng  Đại bàng cắp công chúa Quỳnh Nga  Lý Thông gặp lại Thạch Sanh  Thạch Sanh giao chiến xà tinh  Thạch Sanh cứu con vua Thủy Tề  Thạch Sanh xuống thủy cung yết kiến vua Thủy Tề  Thạch Sanh đánh hồ yêu  Thạch Sanh được vua Thủy Tề tặng đàn  Công chúa Quỳnh Nga bị câm   Trăn tinh và xà tinh lập mưu hãm hại Thạch Sanh  Thạch Sanh bị Lý Thông giam vào ngục  Tiếng đàn giải oan  Thạch Sanh được sắc phong làm Quận công và kết duyên cùng công chúa  Mẹ con Lý Thông bị trừng phạt.  

=> Kết luận: Có thể thấy cốt truyện ấy khác với Truyện Kiều, Truyện Lục Vân Tiên (theo mô hình gặp gỡ – tai biến – đoàn tụ) mà đại diện cho mô hình nhân – quả (ở hiền gặp lành, ở ác gặp dữ).

b. Hệ thống nhân vật

- Các sự việc chính:

+ Thạch Sanh bị nhốt vào ngục, hỏi thăm mới biết Lý Thông là người hại mình nhưng cũng không oán hòn, phàn nàn.

+ Thạch Sanh gảy đàn, tiếng đàn đã nói hộ những oan tình của Thạch Sanh, trách người bạc ác, phũ phàng.

+ Công chúa nghe tiếng đàn thì hết câm, kể lại cho vua cha mọi sự và xin vua cha cho gặp người gảy đàn.

- Nhân vật: 

+ Nhân vật chính trong VB Tiếng đàn giải oan là cây đàn của Thạch Sanh. Thạch Sanh là người rất hiền lành, tốt bụng, biết Lý Thông hại mình nhưng cũng không oán thán, kêu ca.

+ Tác giả đã khéo mượn tiếng đàn để nói hộ Thạch Sanh những oan khuất của chàng. 

=> Nghệ thuật xây dựng nhân vật khá độc đáo.

c. Chủ đề

- Chủ đề: Cây đàn thần đã thay lời người bị hại, lên tiếng tố cáo Lý Thông, nhắc nhở ân nghĩa, giải câm cho công chúa và giải oan cho dũng sĩ Thạch Sanh.

- Căn cứ: Dựa vào các chi tiết trong VB. Ví dụ: Thạch Sanh không oán hờn, phàn nàn khi biết Lý Thông hại mình nhưng tiếng đàn thần đã nói hộ nỗi oan của chàng, trách kẻ ăn ở bất nhân.

2. Nhân vật kì ảo của truyện thơ Nôm trong văn bản Tiếng đàn giải oan

- Phiếu học tập.

PHIẾU HỌC TẬP

GỢI Ý PHIẾU HỌC TẬP

…………..