Giáo án Ngữ văn 9 Chân trời bài 4: Sơn Tinh, Thủy Tinh (Nguyễn Nhược Pháp)

HOẠT ĐỘNG CỦA GV – HS

SẢN PHẨM DỰ KIẾN

Nhiệm vụ: Hướng dẫn HS trải nghiệm cùng văn bản.

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

 - GV yêu cầu HS làm việc cá nhân, thực hiện yêu cầu dưới đây: 

+ GV hướng dẫn cách đọc và cho HS đọc trực tiếp văn bản, kĩ năng suy luận khi đọc văn bản thơ.

+ Trình bày những hiểu biết chung về tác giả Nguyễn Nhược Pháp và tác phẩm Sơn Tinh – Thủy Tinh.

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS vận dụng kiến thức đã học để thực hiện nhiệm vụ.

- GV quan sát, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động 

- GV mời đại diện 1 - 2 HS trình bày sản phẩm.

- GV yêu cầu HS khác lắng nghe, nhận xét, đặt câu hỏi (nếu có). 

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá, chốt kiến thức.

- GV chuyển sang nội dung mới.

I. Trải nghiệm cùng văn bản

1. Đọc

- Cách đọc: giọng đọc giàu cảm xúc, tha thiết ở những câu thơ vua Hùng bày tỏ tình yêu thương với con gái, kịch tính, căng thẳng ở trận giao tranh giữa Sơn Tinh và Thủy Tinh, bàng hoàng khi Mị Châu chứng kiến cuộc giao tranh…

2. Tìm hiểu chung về tác giả, tác phẩm

a. Tác giả

- Nguyễn Nhược Pháp (1914–1938) quê ở Hà Nội. 

- Sáng tác của ông thuộc nhiều thể loại như kịch, truyện ngắn, thơ nhưng người đọc biết đến ông nhiều hơn cả ở tư cách nhà thơ với những bài thơ tiêu biểu như: Ngày xưa, Chùa Hương, Tay ngà,...

b. Tác phẩm

-  Sơn Tinh, Thủy Tinh trích trong tập thơ Hoa một mùa, NXB Phụ nữ, Hà Nội, 2018, tr217 – 223, được đánh giá là một trong những bài thơ đặc sắc nhất của Nguyễn Nhược Pháp.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV – HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Nhiệm vụ 1: Tìm hiểu chủ đề, cảm hứng chủ đạo và một số chi tiết kì ảo trong văn bản Sơn Tinh, Thủy Tinh

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

+ GV hướng dẫn HS thực hiện kĩ thuật bể cá, tạo một nhóm HS (6 – 8 HS) ngồi giữa lớp thảo luận với nhau để hoàn thành những nhiệm vụ sau:

+ Xác định chủ đề và cảm hứng chủ đạo của tác phẩm.

+ Liệt kê một số chi tiết kì ảo trong văn bản. Nhận xét tính chất kì ảo thể hiện trong câu chuyện được kể bằng thơ này? Cách miêu tả những yếu tố kì ảo có gì đặc sắc?

- Những HS khác trong lớp ngồi xung quanh theo dõi cuộc thảo luận và suy nghĩ về nhiệm vụ được giao.

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ

- HS vận dụng kiến thức đã học và trả lời câu hỏi. 

- GV quan sát, hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận 

- GV mời đại diện 1 – 2 HS mỗi nhóm trình bày kết quả.

- Các nhóm khác lắng nghe, đặt câu hỏi (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ

- GV nhận xét, bổ sung, chốt lại kiến thức.

- GV chuyển sang nhiệm vụ mới.

Nhiệm vụ 2: Tìm hiểu nhân vật trong bài thơ Sơn Tinh – Thủy Tinh 

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV yêu cầu HS thảo luận nhóm nhỏ gồm 4 HS theo kĩ thuật Khăn trải bàn với vị trí ngồi như hình vẽ dưới đây:

- GV yêu cầu HS hoàn thành những nhiệm vụ sau: 

+ Hoàn thành Phiếu học tập số 1 về liệt kê các chi tiết miêu tả nhân vật trong bài thơ Sơn Tinh – Thủy Tinh và nhận xét cách khắc họa nhân vật của Nguyễn Nhược Pháp.

+ Hoàn thành bảng trong Phiếu học tập số 2 để tìm ra một số cho tiết cho thấy sự khác biệt trong cách miêu tả nhân vật Sơn Tinh, Thủy Tinh trong thơ Nguyễn Nhược Pháp và trong truyền thuyết dân gian. 

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ

- HS vận dụng kiến thức đã học và trả lời câu hỏi. 

- GV quan sát, hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

………….

II. Suy ngẫm và phản hồi

1. Chủ đề, cảm hứng chủ đạo và một số chi tiết kì ảo trong văn bản Sơn Tinh, Thủy Tinh

a. Chủ đề và cảm hứng chủ đạo

- Chủ đề:

+ Vua Hùng kén rể.

+ Cuộc thi tài hỏi vợ và việc tranh chấp Mị Nương của hai vị thần Sơn Tinh và Thủy tinh.

- Cảm hứng chủ đạo: 

+ Ngợi ca việc vua Hùng chọn được rể hiền, tài năng, tinh thần thượng võ của Sơn Tinh.

+ Bày tỏ niềm ngạc nhiên trước việc thần linh đi hỏi vợ, hờn ghen chẳng khác gì người trần gian.

b. Tính chất kì ảo

- Một số chi tiết kì ảo: 

+ Đoàn dẫn lễ của Sơn Tinh: Theo sau năm chục con voi xám/ Hục hặc, lưng cong phủ gấm điều/ Tải bạc, kim cương, vàng lấp loáng,/ Sừng tê, ngà voi và sừng hươu.

+ Đoàn dẫn lễ của Thuỷ Tinh: Theo sau cua đỏ và tôm cá,/ Chia đội năm mươi hòm ngọc trai./ Khập khiễng bò lê trên đất lạ,/ Trước thành tấp tểnh đi hàng hai.

+ Thuỷ Tinh gây hấn: Thuỷ Tinh cưỡi lưng rồng hung hăng./ Cá voi quác mồm to muốn đớp,/ Cá mập quẫy đuôi, cuồng nhe răng,/ Càng cua lỏm chỏm giơ như mác,/ Tôm kềnh chạy quắp đuôi xôn xao.

=> Nhận xét:

- Liệt kê những yếu tố kì ảo: thần núi, thần nước mà cũng muốn lấy người trần làm vợ; thần nào cũng có những phép thần thông phi thường, có thể trổ tài ngay trước mặt mọi người; trong giao tranh, đội quân của Thuỷ Tinh là những loài thuỷ tộc ghê gớm; đội quân của Sơn Tinh là những con vật dữ tợn của chốn rừng xanh; hằng năm vì mối thù không lấy được Mị Nương mà Thuỷ Tinh không bao giờ quên gây chiến...

- Cách miêu tả những yếu tố kì ảo đó của Nguyễn Nhược Pháp rất đặc sắc, thể hiện trí tưởng tượng phong phú, sáng tạo; khả năng liên tưởng tài tình, cách miêu tả giàu tính hài hước, vui nhộn. Chính những yếu tố kì ảo đó đã mang lại sự hấp dẫn, thú vị cho tác phẩm.

2. Tìm hiểu nhân vật trong bài thơ Sơn Tinh – Thủy Tinh

a. Các chi tiết miêu tả nhân vật

- Phiếu học tập số 1.

b. Sự khác biệt trong cách miêu tả nhân vật Sơn Tinh, Thủy Tinh trong thơ Nguyễn Nhược Pháp và trong truyền thuyết dân gian. 

- Phiếu học tập số 2.