Viết được một văn bản nghị luận phân tích một tác phẩm văn học: phân tích nội dung chủ đề, những nét đặc sắc về hình thức nghệ thuật của tác phẩm và hiệu quả thẩm mĩ của nó.

2. Năng lực

Năng lực chung

Năng lực giao tiếp và hợp tác: khả năng thực hiện nhiệm vụ một cách độc lập hay theo nhóm; Trao đổi tích cực với giáo viên và các bạn khác trong lớp.
Năng lực tự chủ và tự học: biết lắng nghe và chia sẻ ý kiến cá nhân với bạn, nhóm và GV. Tích cực tham gia các hoạt động trong lớp.
Giải quyết vấn đề và sáng tạo: biết phối hợp với bạn bè khi làm việc nhóm, tư duy logic, sáng tạo khi giải quyết vấn đề.

Năng lực đặc thù

Biết viết VB bảo đảm các bước: chuẩn bị trước khi viết (xác định đề tài, mục đích, thu thập tư liệu); tìm ý và lập dàn ý; viết bài; xem lại và chỉnh sửa, rút kinh nghiệm.
Viết được một bài văn nghị luận phân tích một tác phẩm văn học: phân tích nội dung chủ đề, những nét đặc sắc về hình thức nghệ thuật và hiệu quả thẩm mĩ của nó.

3. Phẩm chất

Biết tôn trọng những ý kiến riêng, cảm nhận riêng.
Chăm chỉ, trung thực.

II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU

1. Đối với giáo viên

Giáo án;
SGK, SGV Ngữ văn 9;
Phiếu bài tập, trả lời câu hỏi;
Bảng phân công nhiệm vụ cho HS hoạt động trên lớp;
Bảng giao nhiệm vụ học tập cho HS ở nhà;

2. Đối với học sinh

SGK, SBT Ngữ văn 9.
Sách tham khảo, tư liệu sưu tầm liên quan đến bài học…
Bảng giao nhiệm vụ học tập đã chuẩn bị ở nhà.

III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC

A. HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

a. Mục tiêu: Tạo hứng thú cho HS, huy động tri thức nền, thu hút HS sẵn sàng thực hiện nhiệm vụ học tập tạo tâm thế tích cực cho HS khi vào bài học.

b. Nội dung: GV hướng dẫn HS làm việc cá nhân chia sẻ những yếu tố của một tác phẩm văn học sẽ thu hút em.

c. Sản phẩm: Những chia sẻ của học sinh.

d. Tổ chức thực hiện:

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV hướng dẫn HS làm việc cá nhân, chia sẻ: Những yếu tố nào của một tác phẩm văn học sẽ thu hút em?

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS huy động tri thức nền, trải nghiệm cá nhân thực hiện yêu cầu được giao.

- GV quan sát, hỗ trợ HS thực hiện (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- 1 HS đại diện nhóm trình bày kết quả.

- GV yêu cầu các HS khác lắng nghe, tiếp tục giành quyền trả lời.

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá.

- Gợi mở: Cốt truyện mới lạ, hấp dẫn; nhân vật độc đáo, có tính cách khác biệt, quái dị; thông điệp mang tính nhân văn cao cả, có tầm bao quát rộng lớn nhiều thời đại;…

- GV dẫn dắt vào bài học mới: Trong bài học hôm nay, chúng ta cùng tìm hiểu về cách viết bài văn nghị luận phân tích một tác phẩm văn học để đánh giá được những hiệu quả thẩm mĩ của những hình thức nghệ thuật và giá trị nội dung ẩn trong mỗi tác phẩm.

B. HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

Hoạt động 1: Nhắc lại tri thức về kiểu bài

a. Mục tiêu: Nhận biết được khái niệm, yêu cầu, dàn ý đối với kiểu bài văn nghị luận.

b. Nội dung: Sử dụng SGK, chắt lọc kiến thức để tiến hành trả lời các câu hỏi liên quan đến bài học.

c. Sản phẩm: Câu trả lời của HS và kiến thức HS tiếp thu được liên quan đến bài học và chuẩn kiến thức GV.

d. Tổ chức thực hiện:

Hoạt động 2: Phân tích kiểu văn bản

a. Mục tiêu: Nhận biết các yêu cầu về kiểu bài thông qua việc quan sát, đọc và phân tích VB tham khảo.

b. Nội dung: Sử dụng SGK, chắt lọc kiến thức để tiến hành trả lời các câu hỏi liên quan đến đặc điểm, yêu cầu của kiểu bài.

c. Sản phẩm: Các câu trả lời của HS về đặc điểm, yêu cầu của kiểu bài thông qua việc phân tích VB tham khảo.

d. Tổ chức thực hiện:

HOẠT ĐỘNG CỦA GV – HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Nhiệm vụ: Phân tích kiểu văn bản

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV yêu cầu HS chia lớp thành 6 nhóm, đọc thầm VB tham khảo “Phân tích đoạn trích Mã Giám Sinh mua Kiều” trong SGK, chủ ý đến khung thông tin tương ứng. Sau đó, các nhóm lần lượt thực hiện những nhiệm vụ sau:

+ Nhóm 1: Tìm các câu văn thể hiện luận điểm của bài viết.

+ Nhóm 2: Bài viết đã phân tích những nét đặc sắc nào về nghệ thuật của đoạn trích “Mã Giám Sinh mua Kiều”?

+ Nhóm 3: Nội dung chủ đề của đoạn trích “Mã Giám Sinh mua Kiều” được phân tích qua những phương diện nào? Cần chú ý điều gì khi phân tích chủ đề của một truyện thơ?

+ Nhóm 4: Các đoạn văn trong bài viết thường được viết theo kiểu đoạn văn gì? Trình bày tác dụng của cách viết đó.

+ Nhóm 5: Xác định các phương tiện và phép liên kết được sử dụng trong bài viết và nêu tác dụng của chúng.

+ Nhóm 6: Từ bài văn trên, em rút ra điều gì cần lưu ý khi phân tích đoạn trích của một truyện thơ?

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ

- HS đọc bài và thực hiện yêu cầu.

- GV quan sát, hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động thảo luận

- GV mời đại diện 1 – 2 HS trình bày kết quả.

- Các HS khác lắng nghe, đặt câu hỏi (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ

- GV nhận xét, bổ sung, chốt lại kiến thức.

- GV chuyển sang nhiệm vụ mới.

II. Phân tích kiểu văn bản

1. Câu văn thể hiện luận điểm của bài viết

- Về hình thức nghệ thuật, nét độc đáo đầu tiên làm nên sức hấp dẫn của đoạn trích chính là nghệ thuật miêu tả nhân vật.

- Hình thức nghệ thuật của đoạn trích còn hấp dẫn người đọc ở sự kết hợp tài tình giữa yếu tố tự sự và trữ tình.

- Bên cạnh đó, đoạn trích còn thể hiện chủ đề tiêu biểu cho giá trị nội dung của Truyện Kiều: bức tranh hiện thực của một xã hội tha hóa vì đồng tiền và tấm lòng nhân đạo sâu sắc của tác giả.

2. Những nét đặc sắc nào về nghệ thuật của đoạn trích

Bài viết đã phân tích những nét đặc sắc sau về nghệ thuật của đoạn trích Mã Giám Sinh mua Kiều: nghệ thuật miêu tả nhân vật, sự kết hợp tài tình yếu tố tự sự và trữ tình.

3. Nội dung chủ đề của đoạn trích

- Nội dung chủ đề của đoạn trích Mã Giám Sinh mua Kiều được phân tích qua những phương diện như: các sự việc chính được kể, chân dung các nhân vật, cách sử dụng ngôn ngữ kể chuyện.

- Một số lưu ý khi phân tích chủ đề của một truyện thơ như:

+ Chú ý xác định chủ đề chính của truyện thơ.

+ Chủ đề ấy có thể được biểu hiện qua những phương diện hình thức mang đặc trưng của thể loại truyện thơ, chẳng hạn như cốt truyện, tính chất các sự việc được kể, cách xây dựng nhân vật của truyện thơ, lời của người kể chuyện và lời nhân vật (gồm đối thoại, độc thoại),...

4. Kiểu đoạn văn trong đoạn trích

- Các đoạn văn trong bài viết thường được viết theo kiểu diễn dịch. Tác dụng của cách viết ấy:

+ Về phía người đọc: giúp người đọc dễ dàng tiếp nhận nội dung chính của đoạn.

+ Về phía người viết: giúp người viết triển khai các câu còn lại hướng đến làm rõ câu chủ đề và kiểm soát được mối quan hệ giữa câu chủ đề của các đoạn với luận đề của bài viết; nhờ đó tránh được việc lạc đề; lan man, xa đề,...

5. Các phương tiện và phép liên kết được sử dụng trong bài viết

- Phép nối, phép lặp, phép thế, phép liên tưởng…

- Tác dụng: tạo sự liên kết chặt chẽ, mạch lạc cho bài viết.

6. Lưu ý khi phân tích đoạn trích của một truyện thơ

- Chú ý tìm hiểu vị trí của đoạn trích trong toàn bộ VB.

- Tìm hiểu về truyện thơ chứa đoạn trích.

- Phân tích được chủ đề đoạn trích, lập luận chặt chẽ, dẫn chứng thuyết phục.

C. HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP THỰC HÀNH VIẾT BÀI VĂN NGHỊ LUẬN PHÂN TÍCH MỘT TÁC PHẨM VĂN HỌC

a. Mục tiêu: Nhận biết được cách viết một đoạn văn nghị luận phân tích một tác phẩm văn học.

b. Nội dung: Sử dụng SGK, kiến thức đã học để thực hiện nhiệm vụ trong PHT.

c. Sản phẩm: Câu trả lời của HS và chuẩn kiến thức của GV.

-----------------------------------