Giáo án Ngữ văn 9 Chân trời bài 7: Ngôi mộ cổ (Phạm Cao Củng)

HOẠT ĐỘNG CỦA GV – HS

SẢN PHẨM DỰ KIẾN

Nhiệm vụ: Hướng dẫn HS trải nghiệm cùng văn bản

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

 - GV yêu cầu HS thực hiện yêu cầu dưới đây: 

+ GV hướng dẫn cách đọc và cho HS đọc phân vai: người dẫn chuyện, Kỳ Phát, Liên Ty.

+ GV hướng dẫn HS làm việc cá nhân, theo dõi chiến lược đọc được nêu ở các thẻ bên phải văn bản để chú ý và ghi nhớ những chi tiết, từ ngữ quan trọng.

+ Trình bày những hiểu biết chung về tác giả Phạm Cao Củng và văn bản Ngôi mộ cổ.

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS thảo luận theo nhóm, vận dụng kiến thức đã học để thực hiện nhiệm vụ.

- GV quan sát, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- GV mời đại diện 1 - 2 HS mỗi nhóm trình bày sản phẩm.

- GV yêu cầu HS khác lắng nghe, nhận xét, đặt câu hỏi (nếu có). 

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá, chốt kiến thức.

- GV chuyển sang nội dung mới.

I. Trải nghiệm cùng văn bản

1. Đọc

- Cách đọc: Khi đọc, HS cần chú ý thể hiện được cảm xúc, tính cách của nhân vật, đặc biệt là quá trình phá án của nhân vật thám tử.

- Câu hỏi trong thẻ chỉ dẫn:

2. Tìm hiểu chung về tác giả, tác phẩm

a. Tác giả

- Phạm Cao Củng (1913 2012), quê ở làng Lương Đường (sau đổi Lương Ngọc), huyện Cẩm Giàng, tỉnh Hải Dương.

- Ông là một trong những người viết truyện trinh thám đầu tiên và có thành tựu của văn học Việt Nam giai đoạn 1930 – 1945.

- Là tác giả của gần 20 cuốn truyện trinh thám. Một số truyện tiêu biểu là: Vết tay trên trần (1936), Kho tàng họ Đặng (1937), Chiếc tất nhuộm bùn (1938), Nhà sư thọt (1941), Đám cưới Kỳ Phát (1942),... 

- Ngoài ra, ông còn là tác giả của một số truyện võ hiệp và truyện thiếu nhi. 

b. Tác phẩm

- Văn bản Ngôi mộ cổ là tên của chương VIII trong tác phẩm Kho tàng họ Đặng (1937) kể về hành trình đi tìm kho báu gia tộc họ Đặng của thám tử Kỳ Phát và con cháu họ Đặng.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV – HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Nhiệm vụ 1: Tìm hiểu cốt truyện, nội dung bao quát của văn bản Ngôi mộ cổ

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV yêu cầu HS thảo luận cặp đôi Think – Pair – Share, thực hiện yêu cầu sau:

+ Tham gia trò chơi Đường đến ngôi mộ cổ với nhiệm vụ cụ thể: Đọc khung tóm tắt VB trong SGK và sắp xếp các sự kiện dưới đây theo đúng trình tự vào sơ đồ (đính kèm dưới phần Phụ lục) để hình dung lại hành trình tìm kho báu của anh em nhà họ Đằng cùng thám tử Kỳ Phát.

+ Từ đó, em hãy nêu nội dung bao quát của VB “Ngôi mộ cổ”.

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ

- HS vận dụng kiến thức đã học và trả lời câu hỏi. 

- GV quan sát, hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận 

- GV mời đại diện 1 – 2 HS mỗi nhóm trình bày kết quả.

- Các nhóm khác lắng nghe, đặt câu hỏi (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ

- GV nhận xét, bổ sung, chốt lại kiến thức.

II. Suy ngẫm và phản hồi

1. Cốt truyện, không gian, thời gian, ngôi kể trong truyện Bài hát đồng sáu xu.

a. Cốt truyện

- Sơ đồ đính kèm phía dưới.

b. Nội dung bao quát của văn bản

Ngôi mộ cổ kể về hành trình thám tử Kỳ Phát cùng ba trưởng ngành nhà họ Đặng đến khu mộ cổ. Ở đó, họ đã giải mã bí ẩn đằng sau bài thơ thất ngôn bát cú được khắc trong đáy bốn chiếc đĩa cổ mà ông tổ họ Đặng để lại. Nhờ vậy, họ tìm ra kho báu của gia tộc. 

Sơ đồ “Đường đến ngôi mộ cổ”

Gợi ý sơ đồ “Đường đến ngôi mộ cổ”

Nhiệm vụ 2: Phân tích ngôi kể, chi tiết, và lời kể trong văn bản Ngôi mộ cổ

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV yêu cầu HS thảo luận nhóm nhỏ gồm 4 HS theo kĩ thuật Khăn trải bàn với vị trí ngồi như hình vẽ dưới đây:

- GV yêu cầu HS hoàn thành những nhiệm vụ sau: 

+ Xác định ngôi kể trong văn bản. Cho biết việc sử dụng ngôi kể đó có ưu thế gì so với ngôi kể khác (có thể so sánh với cách sử dụng ngôi kể trong văn bản “Chiếc mũ miện dát đá be-rô”).

+ Chi tiết nào trong văn bản “Ngôi mộ cổ” có tác dụng giúp Kỳ Phát phán đoán X hướng tìm kho báu?

+ Đọc đoạn đối thoại giữa Kỳ Phát với ba anh em nhà họ Đặng về bí mật của bốn chiếc đĩa cố và thực hiện các yêu cầu sau:

a. Hoàn thành Phiếu học tập số 1: Nêu một số ví dụ về lời của người kể chuyện, lời của nhân vật và cho biết vì sao trong văn bản tác giả cần sử dụng cả lòi của người kể chuyện lẫn lòi của nhân vật.

b. Cho biết tác dụng của việc thám tử Kỳ Phát đọc to bài thơ thất ngôn bát cú.

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ

- HS vận dụng kiến thức đã học và trả lời câu hỏi. 

- GV quan sát, hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động 

- GV mời 1 – 2 HS trình bày kết quả.

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ

- GV nhận xét, bổ sung, chốt lại kiến thức.

- GV cung cấp thêm thông tin: Ở chương trước, tác giả đã kể lại việc thám tử Kỳ Phát cất công tra cứu về ông tổ họ Đặng. Nhờ đó, chàng biết rằng ông tổ họ Đặng là Đinh Củng Viên, được ban thưởng rất nhiều châu báu khi đi sứ ở Trung Quốc. Ông ta chôn kho báu này cho con cháu đời sau. Ông cũng đã nhờ Mác-cô Pô-lô, một cố đạo phương Tây, bày cách vẽ bản đồ kho báu. Mác-cô Pô-lô thuê một lò gốm sứ làm bốn chiếc đĩa để cất giấu bản đồ chỉ dẫn nên ông ta cho khắc tên của mình ở đáy đĩa (chữ M viết theo lối chữ triện cổ, nên dễ bị nhầm lẫn là con dấu).

- GV chuyển sang nhiệm vụ mới.

2. Ngôi kể, chi tiết và lời kể trong văn bản Ngôi mộ cổ

a. Ngôi kể

- Ngôi kể mà tác giả sử dụng trong VB Ngôi mộ cổ là ngôi thứ ba, đứng bên ngoài quan sát và kể câu chuyện. Khác với người kể chuyện ngôi thứ nhất trong VB Chiếc mũ miện dát đá be-rô, ưu thế của việc sử dụng ngôi kể này là:

+ Người kể chuyện ngôi thứ ba với tầm hiểu biết rộng lớn, bao quát (biết hết mọi chuyện thuộc về nhiều vùng không gian, nhiều thời đại, liên quan nhiều thế hệ khác nhau của dòng tộc họ Đặng), sẽ không bị giới hạn trong tầm hiểu biết của một nhân vật duy nhất như trường hợp người kể chuyện ngôi thứ nhất, nhân vật bác sĩ Oát-sân, xưng “tôi” trong VB Chiếc mũ miện dát đá be-rô. Nhờ đó, người kể chuyện có thể giúp người đọc kết nối không gian, thời gian quá khứ với không gian, thời gian hiện tại một cách thuận lợi, tự nhiên.

+ Giúp người đọc có cái nhìn khách quan hơn về thám tử Kỳ Phát và quá trình khám phá bí mật ngôi mộ cổ.

b. Chi tiết

- Chi tiết có tác dụng giúp Kỳ Phát phán đoán hướng tìm kho báu: hai câu thơ in trên bốn chiếc đĩa cổ. 

+ Kỳ Phát đã ghép hai câu thơ trên bốn chiếc đĩa thành một bài thơ thất ngôn bát cú. Kỳ Phát lí giải đúng ý nghĩa của từng câu thơ, đặc biệt là ý nghĩa của câu “Tây một trăm giây, thẳng một dây” là đi về hướng Tây trong vòng một trăm giây đồng hồ. Nhờ đó, chàng đã xác định được hai điểm đánh dấu trên mặt đất và tìm thấy cửa hầm dẫn xuống kho báu. 

+ Để hiểu đúng được “một trăm giây” có nghĩa là một trăm giây đồng hồ, đếm theo giây chứ không đếm theo bước chân, Kỳ Phát đã liên tưởng, kết nối quá trình ông tổ họ Đặng cất giấu kho báu và vai trò của viên cố đạo người Tây phương: “Ông quên rằng chính Mác-cô Pô-lô một người Âu đã bầy cho Đinh Củng Viên cách giấu của này rồi ư?”.

c. Lời của người kể chuyện, lời của nhân vật

- Phiếu học tập số 1 đính kèm phía dưới.

- Tác dụng của việc Kỳ Phát đọc to bài thơ thất ngôn bát cú: 

+ Chứng minh cho người nhà họ Đặng thấy bài thơ chính là tấm bản đồ chỉ dẫn nơi cất giữ kho báu của tổ tiên.

+ Từng bước hướng dẫn nhà họ Đặng, đưa họ vào hành trình khám phá sự thật cùng với mình.