Giáo án Ngữ văn 9 Chân trời bài 10: Mùa xuân chín (Hàn Mặc Tử)

HOẠT ĐỘNG CỦA GV – HS

SẢN PHẨM DỰ KIẾN

Nhiệm vụ: Hướng dẫn HS trải nghiệm cùng văn bản

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

 - GV yêu cầu HS thực hiện yêu cầu dưới đây: 

+ GV hướng dẫn cách đọc và cho HS đọc toàn bộ văn bản.

+ GV hướng dẫn HS làm việc cá nhân, theo dõi chiến lược đọc được nêu ở các thẻ bên phải văn bản để chú ý và ghi nhớ những chi tiết, từ ngữ quan trọng.

+ Trình bày những hiểu biết chung về tác giả Hàn Mặc Tử và văn bản Mùa xuân chín.

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS thảo luận theo nhóm, vận dụng kiến thức đã học để thực hiện nhiệm vụ.

- GV quan sát, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- GV mời đại diện 1 - 2 HS mỗi nhóm trình bày sản phẩm.

- GV yêu cầu HS khác lắng nghe, nhận xét, đặt câu hỏi (nếu có). 

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá, chốt kiến thức.

- GV chuyển sang nội dung mới.

I. Trải nghiệm cùng văn bản

1. Đọc

- Cách đọc: Khi đọc, HS cần chú ý thể hiện được cảm xúc, ngắt nghỉ đúng nhịp, đọc rõ, trôi chảy, tốc độ đọc phù hợp.

- Câu hỏi trong thẻ chỉ dẫn:

2. Tìm hiểu chung về tác giả, tác phẩm

a. Tác giả

- Hàn Mặc Tử (1912 – 1940) tên khai sinh: Nguyễn Trọng Trí, là nhà thơ có những đóng góp mới mẻ cho phong trào Thơ mới (1932 – 1945). 

- Các tác phẩm chính của Hàn Mặc Tử gồm: Gái quê (thơ, 1936); Đau thương (Thơ Điên, thơ, 1938); Xuân như ý, Thượng thanh khí, Cầm châu duyên, Duyên kì ngộ (kịch thơ, 1939); Quần tiên hội (kịch thơ, 1940); Chơi giữa mùa trăng (thơ văn xuôi, 1940). Ngoài tập Gái quê được in lúc sinh thời, những tác phẩm còn lại được in thành tập sau khi ông mất.

- Chế Lan Viên từng nhận xét về vai trò khó thay thế của ông trong phong trào Thơ mới: “Trước không có ai, sau không có ai, Hàn Mặc Tử như một ngôi sao chổi xoẹt qua bầu trời Việt Nam với cái đuôi chói loà, rực rỡ của mình”.

b. Tác phẩm

- Mùa xuân chín là bài thơ trích trong phần Hương thơm (tập thơ Đau thương) của Hàn Mặc Tử.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV – HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Nhiệm vụ 1: Phân tích bức tranh thiên nhiên và hình ảnh con người trong bài thơ Mùa xuân chín

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV yêu cầu HS thảo luận nhóm nhỏ gồm 4 HS theo kĩ thuật Khăn trải bàn với vị trí ngồi như hình vẽ dưới đây:

- GV yêu cầu HS hoàn thành những nhiệm vụ sau: 

+ Theo cảm nhận của em, bức tranh thiên nhiên mùa xuân của làng quê Việt Nam được gọi tả trong khổ thơ thứ nhất là quen thuộc hay mới lạ? Vì sao?

+ Hoàn thành Phiếu học tập số 1: Cách sử dụng từ ngữ, hình ảnh, vần, nhịp, biện pháp tu từ,... có tác dụng như thế nào trong việc gợi tả cảnh sắc thiên nhiên và hình ảnh con người trong ba khổ thơ đầu?

+ Theo em, vị trí, thời điểm quan sát, miêu tả “mùa xuân chín” của tác giả trong khổ thơ cuối so với ba khổ thơ đầu có sự thay đổi hay không? Điều đó có tác dụng gì trong việc thể hiện hình ảnh con người và thiên nhiên mùa xuân?

+ Nhận xét về cách tác giả cảm nhận bước đi của thời gian qua hình ảnh thiên nhiên và con người trong bài thơ.

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ

- HS vận dụng kiến thức đã học và trả lời câu hỏi. 

- GV quan sát, hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận 

- GV mời đại diện 1 – 2 HS mỗi nhóm trình bày kết quả.

- Các nhóm khác lắng nghe, đặt câu hỏi (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ

- GV nhận xét, bổ sung, chốt lại kiến thức.

II. Suy ngẫm và phản hồi

1. Bức tranh thiên nhiên và hình ảnh con người trong bài thơ Mùa xuân chín

a. Bức tranh thiên nhiên mùa xuân của làng quê Việt Nam được gọi tả trong khổ thơ thứ nhất

- Các chi tiết về cảnh vật như: nắng, khói, mái nhà tranh, giàn thiên lí, bóng xuân,...

- Về màu sắc như: nắng ửng, khói mơ tan, lấm tấm vàng, tà áo biếc…

- Về âm thanh, cử chỉ như: sột soạt gió trêu tà áo biếc,....

b. Cách sử dụng từ ngữ, hình ảnh, vần, nhịp, biện pháp tu từ,... gợi tả cảnh sắc thiên nhiên và hình ảnh con người

- Phiếu học tập số 1.

c. Vị trí, thời điểm quan sát, miêu tả “mùa xuân chín” của tác giả

- Ở ba khổ thơ đầu, cảnh vật được quan sát chủ yếu từ thời điểm hiện tại (tuy cũng có lúc dự báo tương lai: Ngày mai trong đám xuân xanh ấy...), người quan sát hoặc đang ngắm nhìn cảnh (Sột soạt gió trêu tà áo biếc./ Trên giàn thiên lí. Bóng xuân sang), hoặc đứng ở một vị trí có thể bao quát cả một bức tranh rộng lớn (Sóng cỏ xanh tươi gọn tới trời/ Bao cô thôn nữ hát bên đổi; Tiếng ca vắt vẻo lưng chừng núi;...). 

- Đồng thời, người quan sát cảm nhận bức tranh mùa xuân bằng nhiều giác quan: thị giác cảm nhận màu sắc, đường nét (nắng ửng, khỏi mơ, lấm tấm vàng, sóng có xanh tươi,...), thính giác cảm nhận âm thanh (sột soạt, bao cô thôn nữ hát,...) và tổng hoà nhiều giác quan khác để cảm nhận (Tiếng ca vắt vẻo lưng chừng núi/ Hổn hển như lời của nước mây/ Thầm thì với ai ngồi dưới trúc/ Nghe ra ý vị và thơ ngây).

- Ở khổ thơ cuối, vào thời điểm “mùa xuân chín” tự xưng là “khách xa”, người quan sát, từ một bối cảnh xa quê, nhìn vào tâm tưởng (lòng trí bâng khuâng) để nhớ và thao thức cùng không gian làng quê của mình, xa xôi, nhưng ấm áp, thân thuộc: - Chị ấy năm nay còn gánh thóc/ Dọc bờ sông trắng nắng chang chang. Đây là hình ảnh làng quê và “chị ấy” trong quá khứ hay hiện tại? Trong sự tương chiếu với câu thơ dự cảm ở khổ thứ hai: Ngày mai ... có kẻ theo chồng bỏ cuộc chơi, hai dòng thơ cuối thể hiện cảm xúc phức tạp của người khách xa, vừa là tiếc nuối, vừa là mong mỏi.

=> Như vậy, có sự thay đổi vị trí, thời điểm quan sát, miêu tả “mùa xuân chín” của tác giả trong khổ thơ cuối so với ba khổ thơ đầu. Điều này một mặt cho thấy sự thay đổi của bức tranh thiên nhiên mùa xuân cùng hình ảnh con người – những nàng xuân nữ, mặt khác thể hiện tâm trạng, cảm xúc bâng khuâng, nuối tiếc của tác giả.

d. Cách tác giả cảm nhận bước đi của thời gian qua hình ảnh thiên nhiên và con người trong bài thơ.

-  Qua hình ảnh thiên nhiên (năm dòng thơ đầu), mùa xuân không tĩnh lặng mà nhịp bước theo thời gian qua “bóng xuân sang”: bước đi trong làn nắng ửng, trong khói mơ tan, sột soạt, trêu; các tính từ: lấm tấm vàng, tà áo biếc, sóng cỏ xanh tươi;...

- Qua hình ảnh con người (mười một dòng thơ còn lại) – Bao cô thôn nữ hát trên đổi: 

........................