Giáo án Ngữ văn 12 Cánh diều bài 2: Lỗi lô gích, câu mơ hồ và cách sửa

TIẾT  : THỰC HÀNH TIẾNG VIỆT LỖI LOGIC, LỖI CÂU MƠ HỒ VÀ CÁCH SỬA

I. MỤC TIÊU BÀI HỌC

1. Kiến thức

Sau bài học này, HS sẽ: 

• HS nhận biết được khái niệm, đặc điểm và cách sửa của câu mắc lỗi logic, lỗi mơ hồ.

• HS sử dụng câu rõ nghĩa không mắc lỗi logic và lỗi mơ hồ.

2. Năng lực

Năng lực chung:

• Năng lực tự học và tự chủ: biết lắng nghe và chia sẻ ý kiến cá nhân với bạn, nhóm và GV. Tích cực tham gia các hoạt động trong lớp.

• Năng lực giao tiếp và hợp tác: khả năng thực hiện nhiệm vụ một cách độc lập hay theo nhóm; Trao đổi tích cực với giáo viên và các bạn khác trong lớp.

• Năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo: Thu thập và làm rõ các thông tin liên quan đến bài học; biết đề xuất và phân tích được một số giải pháp giải quyết vấn đề.

Năng lực đặc thù

• Nhận biết được các đặc điểm và cách sửa câu khi có lỗi mơ hồ và thiếu logic.

• Biết cách vận dụng vào giao tiếp và tạo lập văn bản.

3. Phẩm chất

• Biết cách ứng dụng cho phù hợp với bối cảnh giao tiếp và tạo lập văn bản.

II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU

1. Đối với giáo viên

-   Giáo án

• SGK, SGV Ngữ văn 12;

• Phiếu bài tập, trả lời câu hỏi;

• Tranh ảnh về tác giả, tác phẩm;

• Bảng phân công nhiệm vụ cho HS hoạt động trên lớp;

• Bảng giao nhiệm vụ học tập cho HS ở nhà;

2. Đối với HS

• SGK, SBT Ngữ văn 12.

• Sách tham khảo, tư liệu sưu tầm liên quan đến bài học…

• Bảng giao nhiệm vụ học tập đã chuẩn bị ở nhà.

III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC

A. HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

a. Mục tiêu: Tạo hứng thú cho HS, thu hút HS sẵn sàng thực hiện nhiệm vụ học tập của mình. 

b. Nội dung: GV đưa cho HS câu hỏi để nghiên cứu trả lời.

c. Sản phẩm: Câu trả lời của HS.

d. Tổ chức thực hiện:

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV cho HS câu hỏi: Trình bày cách hiểu của em về các câu sau đây:

a. Cây khế vừa chết đầu hè.

b. Giải bài không được xem đáp án.

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS liên hệ thực tế, dựa vào hiểu biết của bản thân cùng trả lời câu hỏi.

- GV quan sát, hỗ trợ HS thực hiện (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- GV mời đại diện 1-2 HS trả lời câu hỏi.

- GV yêu cầu các HS khác lắng nghe, có thể phản biện nếu thấy không đúng.

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá, chốt kiến thức: 

a. Câu này có thể hiểu theo 2 cách: 1 là cây khế ở đầu hè đã chết hoặc cũng có thể hiểu cây khế đã chết lúc đầu hè (thời gian).

b. Câu này có thể hiểu theo 2 nghĩa: 1 là giải bài khó quá thì xem đáp án hoặc cũng có thể là giải bài tuyệt đối không được xem đáp án.

- GV dẫn dắt vào bài học mới: Trong giao tiếp hàng ngày sẽ có rất nhiều lỗi mà bạn gặp phải trong đó điển hình là lỗi về logic và câu mơ hồ gây khó hiểu. Trong bài học ngày hôm nay chúng ta sẽ cùng nhau tìm hiểu bài thực hành tiếng việt lỗi logic, lỗi câu mơ hồ và cách sửa.

B. HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

Hoạt động 1: Tìm hiểu về lý thuyết

a. Mục tiêu: Nhận biết và hiểu được cách sử dụng của lỗi câu mơ hồ và lỗi câu logic.

b. Nội dung: HS sử dụng SGK, quan sát, chắt lọc kiến thức trả lời những câu hỏi liên quan đến bài học.

c. Sản phẩm học tập: Câu trả lời của HS và chuẩn kiến thức của GV.

d. Tổ chức thực hiện:

C. HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

a. Mục tiêu: HS củng cố, mở rộng kiến thức đã học về Lỗi logic, lỗi câu mơ hồ và cách sửa.

b. Nội dung: Sử dụng SGK, kiến thức đã học để trả lời các câu hỏi liên quan đến Lỗi logic, lỗi câu mơ hồ và cách sửa.

c. Sản phẩm: Câu trả lời của HS và chuẩn kiến thức của GV.

d. Tổ chức thực hiện

Nhiệm vụ 1: Luyện tập về Lỗi logic, lỗi câu mơ hồ và cách sửa

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV yêu cầu HS làm những bài tập sau:

Bài 1: Trong vở kịch Người lái buôn thành Vơ-ni-dơ (Sếch-xpia), nhân vật Sai-lốc cho An-tô-ni-ô vay 3000 duy-ca không tính lãi với điều kiện: “Sau ba tháng, nếu người vay không hoàn trả số tiền đúng ngày và nơi quy định thì người cho vay sẽ được quyền lấy một cân thịt trên cơ thể người vay”. Theo em, giao ước ấy mắc lỗi gì khiến Sai-lốc phải chịu thua trước lập luận sắc bén của Poóc-xi-a?

Bài 2: Những câu dưới đây mắc lỗi gì? Hãy phân tích nguyên nhân mắc lỗi và sửa những lỗi đó.

 a. Anh ta mở khóa, ngồi vào ghế, khởi động xe, mở cửa và lên đường

 b. Tìm thêm những ví dụ trong thơ của Hồ Xuân Hương, “Truyện Kiều”, Nguyễn Du, Bà Huyện Thanh Quan,… để chứng minh rằng tiếng Việt từ thế kỉ XVI đã đạt tới độ tinh tế, uyển chuyển.

c. Ngồi đây suốt buổi sáng mà tôi chỉ câu được vô số con cá chép, thật phí công

d. Từ trong tù, U- thát tiếp tục kêu vô tội. Vậy, ai đã nói dối? Kẻ nào đã bỏ thuốc độc vào chén trà của hoàng thân? Khi tất cả vụ việc này kết thúc, Cha-la sai tuyên bố sẽ kết hôn với chàng U-thát của mình (Dẫn theo Nguyễn Minh Tuyết, Nguyễn Văn Hiệp)

Bài 3: Phân tích mơ hồ của những câu văn dưới đây. Hãy viết lại để mỗi câu chỉ có một cách hiểu.

a. Đây là dung dịch độc nhất.

b. Áp dụng phương pháp học tập mới là quan trọng.

c. Cả nhà hát say sưa theo ca sĩ.

d. Trong trận đấu bóng, hàng trăm người xem đánh nhau.

Bài 4: Khảo sát và viết báo cáo kết quả khảo sát về lỗi lô gích và lỗi diễn đạt mơ hồ trên một hoặc một số trang báo điện tử.

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ:

- HS tiếp nhận nhiệm vụ và hoàn thành bài tập.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- GV mời đại diện 1 HS trả lời câu hỏi.

- GV mời một số HS khác đọc đáp án khác (nếu có). 

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá, chuẩn đáp án:

- Gợi ý trả lời:

Bài 1:

Giao ước mắc lỗi lô gích, điều kiện của giao ước mang thông tin không đầy đủ cho nên không họp lý. Giao ước chỉ đề cập đến lấy cân thịt nhưng không bao gồm máu hay tính mạng của người bị lấy. Bởi vậy cuối cùng ông ta không thể nào lấy 1 cân thịt sát ngực mà không lấy đi máu và sinh mạng của người bi lấy được.

Bài 2:

Câu phạm lỗi lô gích. Bởi vì, câu chứa từ ngữ không phù hợp, trái với tư duy thông thường: “mở cửa” xe và “lên đường”. Việc làm này đi ngược lại với thực tế, không ai mở cửa xe ô tô rồi khởi động máy đi.

Sửa: Anh ta mở khoá, mở cửa, ngồi vào ghế, khởi động xe và lên đường.

Câu phạm lỗi lô gích. Bởi vì, câu chứa các từ ngữ thiếu nhất quán : thơ của Hồ Xuân Hương, Nguyễn Du, Bà Huyện Thanh Quan,...và “Truyện Kiều” không cùng một cấp độ. Truyện Kiều chỉ là một tác phẩm, còn thơ của Hồ Xuân Hương, Nguyễn Du, Bà Huyện Thanh Quan,...là bao gồm nhiều tác phẩm.

Sửa: Tìm thêm những ví dụ trong thơ của Hồ Xuân Hương, Nguyễn Du, Bà Huyện Thanh Quan,... để chứng minh rằng tiếng Việt từ thế kỉ XVI đã đạt tới độ tinh tế, uyển chuyển.

c.

Câu phạm phải lỗi lô gích. Bởi vì câu chứa hai thông tin mang nghĩa trái ngược. “vô số con cá chép” đáng lẽ người nói phải vui mừng nhưng lại mang thái độ “thật phí công”. Điều đó làm nghĩa của câu bị mâu thuẫn, không đúng với tư duy thông thường.

Sửa: Ngồi đây suốt buổi sáng mà tôi chỉ câu được một con cá chép, thật phí công.

d.

Câu phạm phải lỗi mơ hồ. Bởi vì câu có cấu tạo khiến người đọc có thể hiểu nhiều cách khác nhau. “Khi tất cả vụ việc này kết thúc” có thể hiểu là khi U-thát ngừng kêu vô tội hoặc khi tìm ra kẻ đã đầu độc hoàng thân, hoặc tìm ra kẻ nói dối.

Sửa: Từ trong tù, U-thát tiếp tục kêu vô tội. Vậy, ai đã nói dối? Kẻ nào đã bỏ thuốc độc vào chén trà của hoàng thân? Khi tìm ra chân tướng sự việc, Cha-la-sai tuyên bố sẽ kết hôn với chàng U-thát của mình.

Bài 3: 

1. Câu này có thể hiểu: Dung dịch đó là duy nhất có một không hai trên đời. Nhưng cũng có thể hiểu là dung dịch độc nhất trên đời.

Sửa: Đây được biết đến là dung dịch có độc tố cao nhất trên đời.

1. Câu này có thể được hiểu theo 2 nghĩa hoàn toàn khác biệt:

+ Cách 1: Áp dụng phương pháp học tập mới, là quan trọng (nhấn mạnh việc chọn áp dụng phương pháp học tập mới)

+ Cách 2: Áp dụng phương pháp học tập mới là quan trọng (nhấn mạnh ý nghĩa của việc áp dụng phương pháp học tập)

Sửa: Áp dụng phương pháp học tập là điều quan trọng.

1. Có thể hiểu được theo 2 nghĩa:

+ Cả nhà ngồi hát say sưa theo ca sĩ.

+ Cả nhà hát (không gian diễn ra các hoạt động biểu diễn nghệ thuật) say sưa theo ca sĩ.

Sửa: Cả nhà đang hát say sưa theo ca sĩ

1. Câu văn có cách hiểu khác nhau do cấu tạo câu chưa phù hợp:

+ Cách 1: Trong trận đấu bóng, hàng trăm người xem cuộc đánh nhau.

+ Cách 2: Trong trận đấu bóng, hàng trăm người xem đang đánh nhau.

Sửa: Trong trận đấu bóng, hàng trăm người ngồi xem đánh nhau.

Câu 4:

------------------

……..Còn tiếp……….